خبرگزاری حوزه| حضرت موسی بن جعفر علیه السلام ملقب به کاظم و باب الحوائج هستند و در منابع شیعه و سنی، گزارش‌های مختلفی درباره بردباری و سخاوت امام کاظم علیه السلام وجود دارد به طوری که شیخ مفید ایشان را بخشنده‌ترین مردم زمان خودشان دانسته که شب‌ها برای فقیران مدینه آذوقه می‌بردند.

ابن عنبه درباره سخاوت موسی بن جعفر علیه السلام گفته است که ایشان شب‌ها از خانه بیرون می‌رفتند و کیسه‌هایی از درهم همراه داشتند و به هر کس می‌رسیدند یا به کسانی که به احسان ایشان چشم داشتند، می‌بخشید تا بدانجا که کیسه‌های پول ایشان ضرب‌المثل شده بود. همچنین گفته شده موسی بن جعفر علیه السلام به کسانی که به ایشان آزار می‌رساندند نیز بخشش می‌کردند و وقتی به ایشان خبر می‌دادند فردی در صدد اذیتشان بوده، برایش هدیه‌ می‌فرستادند.

شاید همین ویژگی و سیره امام موسی کاظم علیه السلام باعث شده بود که به ایشان لقب باب الحوائج را داده اند زیرا علاوه بر احسان و سخاوتی که داشتند روایات زیادی از ایشان پیرامون طلب روزی و راهنمایی مردم برای کسب روزی حلال نقل شده است که در اینجا به برخی از این روایات شاره می کنیم.

امام کاظم علیه السلام در روایتی فرمودند «هر که دنیادوست شود، ترس آخرت از قلبش رخت بربندد. اگر به بنده‌ای علمی عطا شد و او محبتش به دنیا افزون گشت، از خدا دورتر می‌شود و خشم الهی بر او بیشتر خواهد شد. (تحف‌العقول،۱۴۰۴ق، ۳۹۹)

در روایت دیگری امام کاظم علیه السلام به هشام بن حکم فرمودند «ای هشام، خردمندان در دنیا زاهدند و به آخرت تمایل دارند؛ زیرا آنان می‌دانند که دنیا هم طالب است و هم مطلوب و آخرت [نیز] هم طالب است و هم مطلوب. پس هر کس آخرت را بجوید، دنیا به جستجویش می‌پردازد، تا روزی‌اش را به طور کامل دریافت کند. و هر کس دنیا را بجوید، آخرت به جستجوی او می‌پردازد تا مرگ به سراغش آید و دنیا و آخرتش را تباه سازد. ای هشام، هر کس بی‌نیازیِ بدون مال، آسایش قلب از حسادت و سلامت در دین را خواهان است، پس با حال تضرع از خداوند درخواست کند تا عقلش را کامل کند. پس هر کس تعقل کند به آنچه کفایتش می‌کند، قناعت می‌ورزد و هر کس به آنچه وی را کفایت می‌کند قناعت ورزد، بی‌نیاز می‌شود و هر کس به آنچه برایش کافی است قناعت نورزد، هرگز بی‌نیازی را درک نمی‌کند.»‌ منابع فقه شیعه؛ ج‌۲۲، ص: ۱۱۹

همچنین نقل شده است که ابراهیم بن عبد الحمید از امام کاظم علیه السلام روایت می‌کند که لقمان به فرزندش فرمود: «ای پسرکم، دنیا دریایی است که نسل‌های فراوانی در آن غرق شده‌اند …. ای پسرکم، از دنیا به اندازۀ کفایت بردار و به گونه‌ای در آن وارد نشو که به آخرتت زیان زند و آن را ترک نکن تا سربار مردم شوی.»‌ منابع فقه شیعه؛ ج‌۲۲، ص: ۱۲۵

امام کاظم علیه السلام همواره به کار و تلاش در دنیا در کنار تلاش برای آخرت توصیه می کردند و از ایشان روایت شده که فرمودند «برای دنیایت آنگونه کار کن که گویا زندگی جاودان داری و برای آخرتت آن‌گونه کار کن که گویا فردا مرگت فرا خواهد رسید.»‌ منابع فقه شیعه؛ ج‌۲۲، ص: ۱۲۵

حضرت موسی بن جعفر علیه السلام در روایتی که از پدرانشان نقل فرمودند که پیامبر صلوات الله علیه و آله در رابطه با نحوه کار کردن و طلب روزی و گشایش در تجارت فرمودند «صبح زود به دنبال نیازهای‌تان بروید؛ به درستی که آنها ( رفع نیازهایتان در صبح زود) آسان شده‌اند و نوشتن را بکار گیرید؛ چرا که آن سبب گشایش نیاز است و نیکی را از معتمدان و خیران بجویید.»‌ منابع فقه شیعه؛ ج‌۲۲، ص: ۱۵۱

همچنین امام کاظم علیه السلام به سماعة بن مهران فرمودند «از تنبلی و دلتنگی و افسردگی بپرهیز؛ چرا که اگر تنبلی کنی، کار نمی‌کنی و اگر دلتنگ و افسرده شوی، حق را بجای نمی‌آوری.»‌ منابع فقه شیعه؛ ج‌۲۲، ص: ۱۶۱

بشیر الدهان از امام موسی بن جعفر علیهما السلام روایت می‌کند که در نکوهش سستی و تنبلی در معاش و آرزوی خواب و بیکاری زیاد فرمودند «همانا خداوند، بندۀ پرخواب و بیکار را دشمن می‌دارد.»‌ و در روایت دیگری فرمودند «خداوند بندۀ پرخواب را بسیار دشمن دارد؛ خداوند بندۀ بیکار را بسیار دشمن دارد.»‌ منابع فقه شیعه؛ ج‌۲۲، ص: ۱۶۵

هشام بن احمد از امام کاظم علیه السلام روایت می‌کند که فرمودند «بهای عقار(ملک) نابود می‌شود مگر آن‌که در ملک دیگر مثل آن مصرف شود.»‌ و در روایت دیگری امام کاظم علیه السلام از پدرشان و ایشان از جدشان روایت فرمودند که «فروشندۀ مزرعه محروم است و خریدار آن روزی داده شده است.»‌ منابع فقه شیعه؛ ج‌۲۲، ص: ۲۹۹

امام صادق علیه السلام در باب استحباب معامله با کسی که در خیر و نعمت بزرگ شده فرمودند « جز با کسی که در نعمت بزرگ شده است معاشرت و معامله نکنید» و امام کاظم علیه السلام در روایتی فرمودند هرکس در فقر به دنیا آید، توانگری او را به سرکشی و تکبر وا می دارد» که از این روایت استفاده یم شود که معامله و تجارت با هر فردی اثر خاصی دارد و تجارت با افرادی که خداوند به آنها نعمت داده است سبب گشایش و افزایش روزی می شود.

همچنین روایات فراوانی از امام کاظم علیه السلام در رابطه با اجتناب از حرام و حرمت کسب با محرّمات و جواز کسب با مباحات و مباح بودن صنایع و حرفه‌ها و رعایت تقوا و امانت بیان شده است. به طوری که امام کاظم علیه السلام به داود صرمی فرمودند «ای داود! همانا حرام زیاد نمی‌شود و اگر زیاد شود، در آن برکت نیست و آنچه از آن انفاق کند، پاداش نمی‌برد و آنچه پس از خود بر جای گذارد، توشه‌اش به سوی آتش خواهد بود.»‌ منابع فقه شیعه؛ ج‌۲۲، ص: ۳۱۵

وشّا از امام کاظم علیه السلام روایت می‌کند که فرمودند «راه چارۀ انسان در کار و کسب اوست.»‌ منابع فقه شیعه؛ ج‌۲۲، ص: ۳۳۵ و در روایت دیگری بیان شده است که فردی که به موسی بن جعفر علیه السلام از کسادی تجارتش شکایت کرده و راهنمایی خواسته بود فرمودند تجارت های مختلف را امتحان کن و از هر کدام که سودی به تو رسید آن را رها نکن » که نشان می دهد خداوند روزی هر انسانی را در تجارت یک چیز قرار داده است و انسان باید تجارتی که از آن سود می برد را ادامه دهد و بر آن تجارت استمرار بورزد.

حسین حسنی