به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام سید محمد سلطانی مدیر پورتال قرآن و استشراق در مدرسه شبهه‌پژوهی «مطالعات قرآنی خاورشناسان» که به همت مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه‌های علمیه و با همکاری مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث، پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن و مؤسسه آموزش عالی ائمه اطهار(ع) برگزار شد، به تبیین «محورهای اصلی مطالعات قرآنی مستشرقان در دوره معاصر و معرفی پورتال قرآن و استشراق» وابسته به پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پرداخت و گفت: قرآن کریم همواره محور مطالعات اسلامی در غرب بوده و علت آن هم این است که قرآن کریم مهمترین رکن دین اسلام و دارای ویژگی های خاصی همچون قدمت تاریخی و اصالت است.
بیشترین مطالعات مستشرقان در مورد جهان اسلام در مورد قرآن بوده است
وی ادامه داد: به جرأت می توان گفت بیشترین مطالعات مستشرقان در مورد جهان اسلام بر روی قرآن کریم انجام گرفته است. تا قبل از نیمه سده نوزدهم میلادی عمده مطالعات اسلامی و قرآنی مستشرقان از طریق اهالی کلیسا انجام می گرفت. کارهایی که عمدتاً تا پیش از این زمان انجام شده یا ترجمه قرآن کریم است که نخستین آن ها در قرن دوازدهم صورت گرفته و دیگری در قرن هجدهم بود که در آن قرآن کریم به طور کامل ترجمه شده است.
حجت الاسلام سلطانی با اشاره به استفاده مستشرقان از نظم و ادب عرب موجود در قرآن کریم برای فهم بیشتر کتاب هایی همچون عهد قدیم اظهار کرد: یکی دیگر از استفاده های مستشرقان از قرآن کریم تا پیش از نیمه سده نوزدهم همین موضوع بوده است.
وی افزود: بعد از سده نوزدهم در واقع یک انقلاب عظیم در مطالعات قرآنی غربی اتفاق افتاد. در آغاز این دوره سه مسئله شامل «تأثیرات عهدین بر قرآن»، «تاریخ گذاری محتوای قرآن کریم» و «انتقال متن قرآن در طول تاریخ» محورهای اصلی پژوهش های مستشرقان در مطالعات قرآنی بود.
موضوعات جدید در مطالعات اسلامی خاورشناسان
مدیر پورتال قرآن و استشراق پرداختن به جنبه های ادبی، هنری و ساختاری قرآن کریم را از موضوعات جدید قرآن پژوهان غربی دانست و خاطرنشان کرد: توجه به تأثیرات قرآن بر سایر متون مذهبی یا بالعکس، خوشنویسی قرآن، بافتار تاریخی، نسخه های خطی قرآن، انتقال متن قرآن، محتوا و مضامین و سنت های تفسیری و ترجمه های قرآن کریم نیز از دیگر موضوعات جدید مورد پژوهش مستشرقان بوده است.
وی گفت: یکی از منابعی که می تواند پژوهشگران را در زمینه مطالعات قرآنی در غرب یاری گر باشد، کتاب «تاریخ استشراق و سیر تحول مطالعات قرآنی» نوشته خانم شادی نفیسی می باشد که در سال ۱۳۹۸ تألیف شده است. در سال ۲۰۲۰ دانشگاه آکسفورد هندبوکی را در حوزه مطالعات قرآنی ارائه کرد که سه مقاله آن متمرکز بر محورهای اصلی مطالعات قرآنی مستشرقان تدوین شده است و برای پژوهشگران قابل استفاده می باشد.
حجت الاسلام سلطانی یادآور شد: به طور کلی مستشرقان در همه محورهای مطالعات قرآنی ورود کرده اند و یکی از دلایل آن حضور مسلمانان در جوامع دانشگاهی غربی است.
وی تصریح کرد: معرفی کلی قرآن کریم، معرفی پژوهش های صورت گرفته از سوی مستشرقان، دایرة المعارف های قرآنی، قرآن در بافتار تاریخی باستان متأخر، قرآن در بافتار دینی عصر نزول آن، بافتار زبانی جزیرة العرب و رابطه قرآن بویژه با زبان سریانی، تاریخ قرآن کریم شامل پیدایش و جمع آوری و تدوین آن، مطالعات حول نثر و واژگان قرآن کریم، بررسی تفاسیر قرآن، بقایای مادی و نسخ خطی قرآن، تفاوت های بین برخی از نوشته های تاریخی با قرآن امروزی، جایگاه قرآن در میان مسلمین از مهمترین محورهای تحقیقات مستشرقان در مورد این کتاب آسمانی است.
پایه گذار تقسیم چهار مرحله دوره شکل گیری قرآن کدام مستشرق بود؟
مدیر پورتال قرآن و استشراق با تأکید بر اینکه گوستاو ویل پایه گذار تقسیم چهار مرحله ای دوره شکل گیری قرآن بوده است، بیان داشت: او کسی بود که آیات را در سه مرحله در دوره مکه قرار داد و مرحله چهارم را دوره مدنی آن ها دانست. این دسته بندی در کتاب «تاریخ قرآن» بهبود پیدا کرد و در این کتاب برخی از اشکالات آن توسط تئودور نولدکه برطرف شد.
وی گفت: آقای جان ونس بروگ یکی از شخصیت هایی است که در زمینه مطالعات قرآنی مستشرقان بسیار تأثیرگذار بوده، اما در سال های اخیر تحلیل های وی را مورد نقدهای مختلف قرار داده اند. او به طور کلی با تحلیل تاریخی درباره قرآن بر اساس ویژگی های ادبی آن مخالف بوده و شکل گیری این کتاب را کاملاً تدریجی از پیش از اسلام تا چند نسل بعد از پیامبر اکرم(ص) می داند. همچنین یکپارچگی و قانون شدن قرآن به سبب نیاز جامعه عصر شکل گیری آن به یک مرجع عبادی و قانونی یکی دیگر از نقطه نظرات اصلی جان ونس بروگ است.
پیامبر اسلام(ص) چگونه محتوای قرآن کریم را جمع آوری نمود؟
حجت الاسلام سلطانی افزود: یکی دیگر از کارهایی که مستشرقان روی آن تمرکز کردند این بود که پیامبر اکرم(ص) که به باور آن ها یک بشر معمولی و حداکثر یک نابغه بوده است، این محتوا را از کجا آورد؟ نخستین کاری که در این رابطه انجام گرفت توسط آبراهام گایگر بود که در کتابش تحت عنوان «محمد(ص) چه محتوایی را از یهودیت اقتباس کرد؟» آورده شده و گفته می شود که این اثر آغاز مطالعه آکادمیک در مورد قرآن است.
وی ضمن بیان اینکه رویکردهای غیرتاریخی به قرآن کریم نیز در حال گسترش است، ادامه داد: در حال حاضر مطالعات مرتبط با مضامین قرآن کریم و مطالعه روی نسخ خطی این کتاب آسمانی توسط مستشرقان رو به گسترش است. نقش قرآن در زندگی مسلمانان با روش های انسان شناختی و جامعه شناختی نیز یکی دیگر از محورهای پژوهش بسیاری از مستشرقان عصر حاضر است.
مدیر پورتال قرآن و استشراق در پایان با اشاره به برخی از فعالیت های این پورتال گفت: پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن با راه اندازی این پورتال سعی دارد به معرفی و نقد آثار موجود در محورهای مورد پژوهش در مطالعات قرآنی مستشرقان بپردازد.
