معصومه قمقامی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، ضمن تبریک فرارسیدن سالروز ازدواج امیرالمؤمنین (ع) و حضرت فاطمه(س) اظهار داشت: امر مقدس ازدواج، لازمه تشکیل کانون خانواده و بقای نسل آدمی است و البته باید توجه داشت که خانواده به عنوان نهاد کوچک ولی بسیار مهم اجتماعی در طول سال های متمادی در سبک زندگی بشریت، تغییرات و تحولات متعددی را پشت سر گذاشته تا به شکل و شمایل امروزی خود رسیده است.

وی افزود: به خصوص پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم یک روند چهل ساله در این زمینه طی شده که باید به مؤلفه ها و شاخصه های آن توجه نمود، اما نکته حائز اهمیت این که بر اساس پژوهش های صورت گرفته تا پیش از دهه ی هفتاد، نسبت مردان ازدواج نکرده از زنان بیشتر بود اما در دوران سازندگی و بعد از جنگ تحمیلی، این نسبت در زنان افزایش پیدا کرد. دلیل آن هم مردانی بودند که به جنگ رفتند و برنگشتند و موقعیت ازدواج دختران در آن دوره محدود شد. از طرف دیگر با پدیده ای مواجه شدیم بنام مهاجرت پسران روستایی به شهر و ازدواج و سکونت در شهر که سبب از دست رفتن فرصت ازدواج دختران روستایی شد.

پژوهشگر مسایل خانواده ادامه داد: در اواخر دهه ی هشتاد، شاهد تغییر در الگوی سنی ازدواج هستیم به معنای پیش بینی افزایش تجرد قطعی دختران دهه شصتی و کاهش عمومیت ازدواج در سال های بعد، ضمن آن که در همین زمان، دهه ی هفتادی ها وارد چرخه ی ازدواج شدند و در دهه ی نود دوباره این نسبت هرگز ازدواج نکرده ها در مردان شکل صعودی پیدا کرد.

وی گفت: در بررسی های صورت گرفته به این نتیجه می رسیم که عوامل گوناگونی در این زمینه موثر بوده که یکی از آنها، ناظر به تغییر نگرش دختران و خانواده ها نسبت به موضوع تحصیل و رسیدن به پایگاه اجتماعی و اقتصادی مستقل در دختران است و در همین راستا نگرش جامعه هم به تدریج تغییر کرد. از طرف دیگر با تغییر و تحول در شکل خانواده از خانواده گسترده به هسته ای، فرزندان حمایت والدین را از دست دادند و این استقلال سبب بروز مشکلاتی در آن ها شد هر چند دارای مزایایی هم بوده است.

وی یادآور شد: توضیح بیشتر این که در گذشته فرزندان با ازدواج در منزل پدری صاحب اتاقی می شدند و با تدارک لوازم مورد نیاز در یک خانه مشترک زندگی می کردند ولی امروزه باید صفر تا صد لوازم زندگی را خودشان تهیه کنند و طبعاً بخشی از حمایت ها را از دست دادند. از طرف دیگر با تحصیل دختران و حتی مهاجرت دختران روستایی به شهر و حتی خارج از کشور و بروز اجتماعی آن ها در جامعه سطح توقعات آنان از ازدواج و زندگی مشترک بالا رفت. مخصوصاً مهاجرت دختران را در دهه نود زیاد شاهد بودیم که برای تحصیل مهاجرت می کردند.

کارشناس و مدرس رسانه همچنین گفت: بر این اساس، بالا رفتن سطح توقع دختران تحصیلکرده سبب شد تا پسران که قادر به تأمین هزینه های زندگی مشترک و برآورده کردن انتظارات و توقعات خانواده دختر نبودند از قبول مسئولیت سر باز زده و همین امر علت صعودی شدن نسبت مردان هرگز ازدواج نکرده به زنان هرگز ازدواج نکرده، شد.

وی با بیان این که تغییر سبک زندگی یکی دیگر از دلایل کمرنگ شدن تقاضای ازدواج بین جوانان است، خاطرنشان کرد: در گذشته فرد مورد نظر برای ازدواج را خانواده ها انتخاب می کردند ولی در این دوره فرزندان خودشان انتخاب می کنند و دامنه ی اختیار و انتخاب برایشان بازتر شده است و با توجه به وضعیت فرهنگی جامعه و پایین بودن سطح مهارت های شناختی و ارتباطی در دختران و پسران و غلبه ظاهر بر اصل یا احساس بر عقل و پایین بودن سطح درک و تحلیل در جوانان گاهی انتخاب ها نادرست می شوند که همین امر نیز منجر به شکست آن ها در ازدواج شده، ضمن آن که این مسأله در اطرافیان هم تاثیرگذار خواهد بود و انتخاب کردن و انتخاب شدن را سخت تر می کند.

قمقامی افزود: از سوی دیگر، جدای از تغییرات در خانواده و نگرش جوانان، رسانه و فضای مجازی هم نقش پر رنگ و موثری در این عرصه داشته است، به این معنا که شبکه های مجازی و پلتفرم ها بدون آموزش به افراد وارد زندگی آدم ها شدند و در دسترس همگان قرار گرفتند؛ جذابیت و گستردگی این فضا سبب شد تا زیستی متفاوت از زیست واقعی در جامعه در این جهان مجازی شکل بگیرد و به علت گستره بودن روابط و در دسترس قرار گرفتن آدم ها جنبه ی سرگرمی آن بالا رفت و خود این امر سبب شد بسیاری از نوجوانان و جوانان تا حدودی تنهایی خود را حل کنند و به علت بی هزینه بودن و راحت بودن برقراری ارتباط در این فضا دغدغه ی داشتن همراه و شریک زندگی برایشان کمتر احساس شود که با توجه به افزایش هزینه های ساختن یک زندگی جدید و بیکاری و عوامل دیگر این دنیای مجازی جایگزین مناسبی برای آن است.

وی ابراز داشت: همچنین فضای مجازی سبب شده تا دایره ی ارتباطات از محله و قوم و شهر و کشور فراتر رود و افراد با فرهنگ های دیگر هم آشنا شوند. پلتفرم هایی که با فلسفه و فرهنگ زندگی ما هم خوانی ندارد و مروج فرهنگ غربی، پذیرش انواع مختلف خانواده، مصرف گرایی و پایبند نبودن به تعهد و اخلاق بود وارد زندگی ما شد و ناخودآگاه بر روی سبک زندگی و برخورد ما اثر گذاشت و افراد به تدریج مجبور شدند برای همراهی و مطابقت در فضایی که در آن قرار گرفته بودند شروع به تغییر کنند تا دیده شوند. در واقع شبکه های اجتماعی سبب به وجود آمدن تغییرات زیادی در زندگی عرفی خانواده های ایرانی شد.

پژوهشگر حوزه خانواده همچنین اضافه کرد: زمانی که ما اجتماعی می شویم و فراتر از عرف منطقه و قوم خود می دانیم و می بینیم همین تعامل با دیگران سبب به وجود آمدن نگرش های جدیدی در سبک زندگی ما می شود، چه آن که با نهادینه شدن انواع مختلف زندگی در ذهن ما در واقع ما صاحب حق انتخاب می شوم بین انواع مختلف زندگی و یک جهان بینی جدید در ذهن ما جریان پیدا می کند که این موارد هم می تواند مطرح باشد و در این بین، مطمئناً بهترین و جذاب ترین و کم هزینه ترین نوع زندگی را انتخاب می کنیم.

وی گفت: از طرف دیگر به طور دایم خبرهایی از شکست در ازدواج چهره های معروف و یا عدم ازدواج آنها را می بینیم و می شنویم. نوع زندگی و روابط بی قید و شرط آن ها و فانتزی های این نوع از روابط، ازدواج های تجملاتی و پر رنگ شدن رسومات غلط و بی ریشه در ازدواج و از همه مهمتر نداشتن حمایت مالی و اقتصادی، بیکاری و مشکل حل نشدنی مسکن همه و همه سبب فرار جوانان از زیر بار مسئولیت شده است.

قمقامی ادامه داد: در مطالعه ای از دختران جوانی که به خواستگار جواب منفی داده بودند علت این منع را پرسیدیم و جالب بود که بسیاری از آنان علت را در ناتوانی تهیه ی لوازم منزل و به اصطلاح جهیزیه ی مناسب بیان می کردند. ای کاش اطرافیان شب عروسی از بررسی محتویات کابینت ها و حتی حمام و دستشویی بی خیال میشدند تا چنین مسایل ظاهری و بی اهمیتی تا این حد دغدغه و مسأله ایجاد نمی‌کرد.

وی بیان داشت: به نظر بنده لازم است در شرایط کنونی در ابتدای امر به آگاهی بخشی به دختران و پسران جوان بپردازیم و با ارائه ی سبک درست زندگی اسلامی و ترویج ازدواج های آسان و سالم و درست در مقابل ازدواج های سنگین و تجملاتی و نشان دادن موفقیت در زندگی در ازدواج هایی که ساده و سالم و بر پایه باوردرست صورت گرفته اند و معرفی زوجین خوشبخت به جوانان و در واقع معرفی الگوهای مناسب این فرصت را برای جوانان فراهم کنیم تا به این درک و باور برسند که برای شروع یک زندگی، اولویت داشتن لوازم کامل و یه منزل لوکس و یک جشن پر زرق و برق و شام اعیانی نیست.

پژوهشگر مسایل فرهنگی و اجتماعی در خاتمه گفت: البته نهادینه کردن این تفکر و اندیشه در روزگار مصرفی جامعه ی ما به خصوص با رویکرد اصلاح سبک زندگی، کار رسانه ای قوی و مستمری می طلبد تا به صورت همه جانبه وارد عرصه شده و به تبلیغ درست ازدواج صحیح و هدف اصلی ازدواج بپردازد، ضمن آن که خود جوانان باید به درک این موضوع برسند که زندگی ظاهری و استوری گونه شاخ های مجازی یک لایه ظاهری و رنگارنگ و دروغین از تمام مسائل و مشکلات پشت پرده زندگی آنان است.