خبرگزاری حوزه | در دنیای قدیم، القاب دیوانی و سیاسی از سوی پادشاه یا دربار پادشاهی اعطا می‌شد که تابع جایگاه سیاسی و حاکمیتی افراد و بیانگر وظایف خاص آنان بود؛ اما القاب علمی، عموماً‌ (جز موارد خاص) از سوی جامعه علمی به افراد اعطا می‌شد و جامعه علمی نیز در اعطای عناوین و القاب علمی حساسیت بیشتر و ویژه‌تری نسبت به دنیای جدید داشتند.

به عنوان مثال، به افراد صاحب‌نظر در علوم حقیقی «حکیم» می‌گفتند و افرادی را که دنبال وصول به چنین جایگاه و مقامی بودند، «دوست‌دار حکمت» یا «فیلاسوفیا = فیلسوف» می‌نامیدند.

یا به افرادی که توانایی فهم برهانی حقایق را داشتند «محصِّل» گفته می‌شد. به همین دلیل، افراد یا عالمان قشری‌مسلک و اخباری‌گرا، «محصِّل» به شمار نمی‌آمدند.

گذشتگان به محقق و حدیث‌شناس کم‌نظیری چون محمدبن یعقوب کلینی، عنوان «ثقة الاسلام» می‌دادند. صاحب جواهر، فردی مثل علامه حلی را با لقب و عنوان «فاضل» یاد می‌کرد.

خواجه نصیرالدین طوسی در شرح اشارات هر جا که می‌خواهد به نقد یا توضیح دیدگاه فخر رازی (از متکلمان و فیلسوفان و اندیشمندان کم‌نظیر جهان اسلام) بپردازد از او به «فاضل شارح» یاد می‌کند.

در منابع فقهی از فقیه مبتکر و کم‌نظیری مثل مرتضی انصاری با عنوان «شیخ»‌ یاد می‌شود؛ عنوانی که اگر الان به هر طلبه‌ای گفته شود، احساس توهین می‌کند! خود شیخ مرتضی انصاری به هنگام نقل سخنان صاحب جواهر (محمدحسن نجفی) از او با عنوان «شیخنا المعاصر» یا «الفاضل المعاصر»، یاد می‌کرد!

اما امروزه، در مراکز علمی (اعم از حوزه و دانشگاه) بازار القاب و عناوین علمی پرطمطراق آنقدر رنگارنگ شده است که اصل علم و اندیشه در آن میان، رنگ باخته است!

عنوان‌بافی و لقب‌تراشی یکی از کارکردهای مریدان و شاگردان به ویژه مریدان شاغل در فضای مجازی شده است. فی المثل، اگر به یک استاد دانشگاه یا حوزه گفته شود «محصّل» به احتمال زیاد، بسیار ناراحت شده و در صورتی که احساس کند آگاهانه و عامدانه به او چنین لقبی می‌دهند،‌ آن را «توهینی بزرگ» به شمار می‌آورد!

یا اگر به یک استاد برجسته حوزه، عنوان «ثقة الاسلام» داده شود، حتماً ناراحت می‌شود و آن را نشانی از جهل و نادانی یا غرض‌ورزی و حسادت گوینده می‌داند.

امروزه باز عنوان‌دهی و لقب‌فروشی به جایی رسیده است که هیچ کس به القابی کمتر از «استاد» و «دکتر» و «آیت‌الله» و «علامه» و احیانا «آیت‌الله العظمی» و ای چه بسا «آیت‌الله العظمی فی الدارین» و ... راضی نیست!

احمدحسین شریفی