زینب نجیب در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در رابطه با قابلیت آموزه های مهدوی در ایجاد سرمایه اجتماعی عنوان کرد: وقتی سخن از آموزه‌ها و سرمایه‌ها به میان می‌آید؛ یعنی ما به دنبال پیشرفت هستیم؛ زیرا آموزه‌ای که سرمایه‌ساز است نتیجه‌ای جز پیشرفت نخواهد داشت.

وی ادامه داد: هر جامعه‌ای برای پیشرفت الگویی دارد که البته این الگو بر پایه‌ یک جهان‌بینی شکل می‌گیرد. حال اگر این جهان‌بینی مادی باشد الگوی پیشرفت و شاخص‌های پیشرفت آن جامعه، تنها در گرو توسعه‌ ابعاد مادی آن جامعه تعریف خواهد شد اما اگر این جهان‌بینی، الهی باشد، در پی ارائه‌ الگویی است که غیر از ابعاد مادی به ابعاد معنوی جامعه نیز می‌پردازد و برای آن برنامه ارائه می‌دهد.

این پژوهشگر در رابطه با مفهوم سرمایه اجتماعی و تمایز آن در جامعه‌ اسلامی گفت: سرمایه‌ اجتماعی را می‌توان در روابط درون فردی یک جامعه و اعتماد بین آن‌ها خلاصه کرد. ایده نظریه سرمایه ‌اجتماعی بر این اصل استوار است که شبکه‌های اجتماعی دارای ارزش هستند و تماس‌های اجتماعی بر بهره‌وری فردی و گروهی اثر می‌گذارند. در جامعه لیبرال بهترین فهم از سرمایه اجتماعی بُعد نهادی معاملات، بازارها و قراردادهاست که شیوه‌های روابط مطمئن و آگاهی تسهیل یافته بین بازیگران این عرصه را تأمین می‌کند.

وی افزود: اگر بخواهیم سرمایه اجتماعی را در یک جامعه الهی معنا کنیم نمی‌تواند تنها توسعه دهنده سرمایه اقتصادی و حسن روابط افراد در امور اقتصادی، مادی و کارکرد بهتر اقتصاد آزاد باشد؛ یعنی در جامعه لیبرال اتحاد و همبستگی افراد را برای تأمین توسعه مادی می‌خواهند. با توجه به زیست اومانیستی(فردگرایی) جامعه لیبرال غرب، توسعه اجتماعی هم، کارگر توسعه مادی فردی است.

نجیب بیان کرد: در جامعه الهی، هم الگوی پیشرفت و هم تعریف سرمایه اجتماعی با توجه به جهان بینی و تعریف انسان، همگی در گرو تأمین یک حاصل‌جمع مطرح می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه سرمایه اجتماعی با سرمایه انسانی تفاوت دارد هرچند بر یک دیگر تأثیر متقابل عمیق دارند، تصریح کرد: در سرمایه انسانی اتصاف افراد جامعه به کمالات، باعث شکوفایی ظرفیت‌ها، قابلیت‌ها و استعدادهای آن‌ها می‌شود که البته این مهم نیز از طرق مختلف حاصل می‌شود اما در سرمایه اجتماعی بحث فراتر از رشد افراد جامعه است. ما در سرمایه اجتماعی تغییر در روابط و کنش‌ها و واکنش‌های بین افراد با یکدیگر را داریم به عبارتی سرمایه اجتماعی بر پایه یک هویت جمعی شکل می‌گیرد و حاصل جمع افراد یک جامعه است که سرمایه اجتماعی می‌شود.

این نویسنده یادآور شد: بسیاری متوجه این تفاوت‌ها نیستند و باید دقیقاً بر این نکته تاکید کرد که اگر بخواهیم مثلاً بر قابلیت آموزه‌های مهدوی در ایجاد سرمایه اجتماعی سخن بگوییم ابتدا باید به یقین درباره هنر آموزه‌های مهدویت در پیدایش یک رابطه عمیق با شاخص‌هایی خاص با هدف حاصل جمع بیندیشیم و نه فقط سرمایه فردی.

وی عنوان کرد: درست است که جامعه متشکل از افراد آن است اما تربیت یک جامعه بیش از آنکه در گرو تربیت فرد به فرد آن‌ها باشد در گرو تربیت جمعی آن‌ها است که تربیت هر یک از آن‌ها به صورت متقابل در تربیت دیگری مؤثر واقع می‌شود.

نجیب یادآور شد: تا اینجا روشن شد که سرمایه اجتماعی در جامعه‌ اسلامی در تمامی ابعاد معنا می‌شود و نه فقط مادی و اقتصادی، از سوی دیگر میزان آن بر مبنای کارکردهای هویت جمعی و حاصل جمع آن سنجیده می‌شود. حال به طور مشخص در پی تأثیر قابلیت های آموزه‌های مهدویت بر این فهم از سرمایه اجتماعی هستیم.

این پژوهشگر تاکید کرد: مهدویت، اندیشه‌ای جهانی است که برای اداره جهان طرح و نقشه دارد؛ این اندیشه در خود قابلیت‌هایی دارد که می‌تواند انسان معاصر را از بحران‌ها رهایی بخشد. وقتی سخن از جامعه‌ مهدوی می‌شود منظور جامعه‌ای با هوای مهدی‌باوری مدنظر است و نه فقط یکسری معارف نظری.

وی افزود: در واقع فرهنگ مهدوی که از دل آن سبک زندگی مهدوی طرح می‌شود باید همچون هوا استشمام شود. همانطور که رهبر معظم انقلاب نظریه هواگونه بودن فرهنگ را مطرح کرده‌اند، برای یک جامعه مهدوی باید هوای و فرهنگ آن جامعه مهدوی باشد، یعنی بر مبنای عدالت، ظلم ستیزی، مشارکت، اعتماد و... باشد.

وی با بیان اینکه تحقق چنین جامعه‌ای نیازمند اثر عمیق آموزه‌های مهدوی در افراد آن جامعه است، تصریح کرد: برای این منظور ما نیازمند تقویت این آموزه‌ها بر اجتماع مؤمنین هستیم زیرا مهدویت تنها یک باور فردی نیست بلکه آموزه‌ای اجتماعی است.

عضو تحریریه مجتهده امین اضافه کرد: تلاقی و اشتراک بین این دو امر یعنی آموزه‌های مهدی باوری و سرمایه اجتماعی است که ما را در این امر یاری می‌کند. اگر نقاط تلاقی روشن شود، به هر میزان که یکی از این دو رشد یابد و تقویت شود در رشد و تقویت دیگری اثرگذار خواهد بود.

وی در رابطه با مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی در نظر بزرگان دین مانند امام خمینی (ره) بیان کرد: یکی از این مولفه‌ها اعتماد عمومی که متکی بر توکل به خدا، اعتماد مردم به نظام، اعتماد نظام به مردم و عدم اعتماد به استکبار جهانی است.

نجیب ادامه داد: از دیگر مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی پیوندهای اجتماعی است که متکی بر وحدت، انسجام، تعاون و همبستگی افراد جامعه است که نمود و بروز آن را می‌توان در هیئات، نهادها و سازمان‌های مردمی دید.

وی با اشاره به اینکه سومین مؤلفه در ابعاد مشارکت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بررسی می‌شود، اضافه کرد: ارزش‌ها و هنجارهایی مانند صداقت، تعهد و تلاش که بر پایه جهان بینی الهی است از دیگر عناصر و مؤلفه‌های ‌های سرمایه اجتماعی به حساب می‌آیند.

این پژوهشگر با بیان اینکه آگاهی اجتماعی که از آن به بصیرت و آگاهی یاد می‌شود از دیگر مولفه های سرمایه اجتماعی است، اظهار کرد: دیگر شاخص‌های مهدی‌باوری، هویت‌بخشی، تقویت هویت جمعی، همبستگی اجتماعی، اتحاد، جلوگیری از انزوای اجتماعی، اصلاحات، ظلم‌ستیزی، عدالت‌محوری، تحرک‌زایی، امنیت اجتماعی، امیدآفرینی، اعتماد، مسئولیت‌پذیری و آگاهی بخشی و... است.

وی بیان کرد: با توجه به مؤلفه‌های هر دو موضوع به روشنی پیداست که همپوشانیِ دقیقی بین این دو امر دایر است و به هر میزان که بر آموزه‌های مهدوی پافشاری کنیم به‌طور مستقیم باعث افزایش و رشد سرمایه اجتماعی جامعه‌ اسلامی خواهد شد و به هر میزان که بر شاخص‌های تقویت سرمایه تأکید کنیم جامعه به‌سوی جامعه‌ مهدوی پیش خواهد رفت. ناگفته نماند که ایده مردم سالاری دینی همان سرمایه اجتماعی مدنظر برای جامعه مهدوی است.

انتهای پیام