به گزارش خبرگزاری حوزه، جلسه رونمایی از کتاب «ثلاث رسائل فقهیة» اثر مرحوم آیت‌الله حاج سید احمد زنجانی، و ۱۲ جلد نخست «کتاب نکاح»، تقریرات دروس خارج نکاح آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی، با حضور معظم له و تنی چند از استادان دروس خارج حوزه علمیه قم و محققان مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام برگزار شد.
ارائه گزارشی از فعالیتهای مرکز فقهی امام محمدباقر علیه‌السلام
در آغاز این نشست که یکشنبه شب، ۱۳اسفندماه ۱۴۰۲، در دفتر آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی برگزار شد، حجت الاسلام محمد حسین کاظمی به نمایندگی از مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام ، گزارش مختصری از اهداف و فعالیتهای بخش‌های مختلف این مرکز ارائه کرد.
وی با اشاره به آغاز کار مرکز از سال ۱۳۹۱، گفت: «این مرکز در حال حاضر با همراهی حدود ۵۰ محقق و پژوهشگر که عمدتاً از استادان سطوح عالی، و نخبگان حوزوی هستند، بامحوریت فقه اهل‌بیت علیهم‌السلام و علوم مرتبط با آن، به فعالیت پژوهشیِ تأثیرگذار و نشر آثار علمی می‌پردازد.»
مدیر بخش استفتائات مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام، با بیان برخی از فعالیتهای این بخش گفت: «بخش استفتائات دفتر آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی تاکنون به حدود ۱۲۰ هزار پرسش مؤمنان، به‌صورت مکتوب پاسخ گفته است. در بخش نشر آثار فتوایی نیز، رساله توضیح المسائل و رساله عربی «المسائل الشرعیة» و همچنین مناسک حج و عمره با ویرایش نو و در اسلوب جدید منتشر شد. گردآوری و تنظیم دو جلد از کتاب استفتائات در بخش عبادات (مشتمل بر ۳۸۷۰ مساله مورد ابتلا) و همچنین تهیه و انتشار کتاب «احکام کاربردی»، که مشتمل بر حدود ۸۰۰ مسئله کاربردی و پرتکرار مخاطبین از بخش استفتائات است از جمله فعالیتهای دیگر این بخش است. نرم‌افزار موبایلی این آثار نیز هم‌اکنون در دسترس کاربران است.»
نگاهی به روند تحقیق آثار مرحوم آیت‌الله حاج سید احمد حسینی زنجانی
در ادامه این جلسه، حجت الاسلام آل یاسین به شرح بخشی دیگر از فعالیتهای این مرکز، یعنی تحقیق و انتشار آثار مرحوم آیت‌الله حاج سید احمد حسینی زنجانی، والد معظم آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی پرداخت.
وی در آغاز سخن، با اشاره به جایگاه و شخصیت والای و جامع مرحوم آیت‌الله زنجانی، گفت: «قدرت فکری و توان و دقّت علمی ایشان در مباحث فقهی و اصولی را تألیفاتی مانند «بینَ السیّدَیْن» و «مُستَنبَطات الأعلام»، تعلیقات ایشان در «أفواه الرجال»، و حواشی ایشان بر «خِلاف و عُروه و وسیله و رسائل و کفایه و فصول و ...» نشان می‌دهد.»
وی افزود: «استحضار و تسلّط ایشان بر مسائل و فروعات فقهی را آثاری همچون «إیضاح الأحوال»، «الهدی إلی الفرق بین الرجال و النساء»، «مُستَثنَیات الأحکام»، «شرائط الأحکام»، و «فروق الأحکام» بازمی‌نمایاند.»
حجت الاسلام آل یاسین همچنین با اشاره به دیگر آثار مرحوم آیت‌الله زنجانی، همچون «إیضاح الأحوال»، «الهدی إلی الفرق بین الرجال و النساء»، «مُستَثنَیات الأحکام»، «شرائط الأحکام»، و «فروق الأحکام»، «مُستَثنَیات الأحکام»، «شرائط الأحکام»، «فروق الأحکام»، «الهدی» و «الکلام یَجُرُّ الکلام» این آثار را نشان‌گر تسلط این استاد برجسته حوزه قم و زنجان بر مسائل و فروعات فقهی و ابتکار در دسته‌بندی و نوآوری در شیوه بیان مباحث علمی، به همراه آگاهی از مسائل روز دانست.
مدیر بخش احیا و تحقیق آثار مرحوم آیت‌الله حاج سید احمد زنجانی، افزود: «غیرتمندی ایشان برای دفاع و حراست از عقاید مذهب شیعه، در آینه تألیفاتی مانند «ایمان و رجعت (ردّی بر کتابِ فرید تنکابنی)» و «ردّ المعیوب فی النقض علی الفرو المقلوب (ردّی بر کتابِ عبداللّه قصیمی)» آشکار است و دغدغه‌مندی ایشان برای معرفی فقه شیعه به مجامع اسلامی، در «آراء الإمامیّة أو الفقه علی المذاهب الخمسة» پیداست.»
حجت الاسلام آل یاسین در ادامه گزارشی از روند تحقیق و آماده‌سازی این آثار برای انتشار را بیان داشت.
گزارش روند تحقیق «کتاب نکاح»
در ادامه این نشست، حجت الاسلام سلیمان، مسئول تحقیق کتاب نکاح درباره روند تحقیق و آماده‌سازی این اثر برای انتشار، به ارائه توضیحات پرداخت. وی مراحل اصلی این کار را اصلاح متون خام بر اساس صوت‌های دروس به علاوه نظارت بر آن، تدوین بسته‌هایی با موضوع یکپارچه، نظارت بر این بسته‌ها و سرانجام، تدوین کتاب دانست.
وی گفت: «در تدوین بسته، تلاش شد تا نکات زیر رعایت شود:
- روان بودن عبارت‌پردازی‌ها، و انتقال دقیق مطالب استاد.
- استدراکات استاد که گاه با فاصله زمانی قابل توجهی رخ داده.
- حذف مطالب تکراری.
- اعمال تقدم و تأخر برای بیان منطقی مطالب و همچنین بیان مقدمات مطرح‌نشده در درس.
- بیان روشن مقدمات و حد وسط‌های استدلال.
- مستندیابی نقل‌قول‌ها؛ و تکیه بر منابع عامه در نقل قول‌های از ایشان.
- بیان مستندات اجماع و شهرت در پاورقی.
- تبیین منظور استاد از اشارات مبهم به آیات و روایات یا فتاوای فقیهان.
- حل برخی اشکالات مقدر بر بیان استاد و بیان پاسخ آنها.
- ارجاع به مباحث دیگر ایشان در کتاب نکاح، و نیز کتاب‌های حجّ، خمس، اجاره.
- بیان اختلاف نقل‌ها و اختلاف نسخ در احادیث.
- تبیین مطالب پاورقی؛ مطالبی در پاورقی که کلام استاد بوده با تعبیرِ «استاد(دام ظله): ...»، و مطالبی که از استاد معظم آقای حاج سید محمدجواد شبیری بوده، با تعبیرِ «توضیح بیشتر: ...» آغاز شده‌است؛ در غیر این صورت، مطالب، از محققان کتاب است.
- رعایت اختصار در عنوان‌بندی مطالب، در عین توجه به رسا بودن.»
مدیر اجرایی آماده سازی این اثر، ضمن اشاره به روند نظارت بر بسته‌های تهیه شده، گفت: «در این مرحله، «ناظر علمی»، بر تدوین بسته نظارت کرده تا خطاهای کار کاهش یابد. در فرایند این نظارت، «تدوینگر بسته» اشکالات مطرح‌شده «ناظر علمی» را بررسی کرده‌است؛ اگر اشکال را وارد دانسته، تغییرات لازم را در بسته اِعمال کرده و اگر اشکال را وارد ندانسته، آن را پاسخ داده‌است. حتی هنگام نیاز، مباحثاتی میان آن دو انجام شده تا اشکال برطرف شود؛ گاه، نتیجه این مباحثات، در قالب «اشکال و پاسخ» در پاورقی آمده‌است.»
وی افزود: «در مرحله تدوین کتاب، بسته‌های نظارت‌شده و نهایی‌شده، تجمیع و با نگاهی کلی و طبق «آیین‌نامه تدوین کتاب مرکز فقهی»، تنظیم شد. در فرایند تدوین کتاب، مطالب تکراری در بسته‌ها به کمترین اندازه رسید و اگر در نگاه کلی، میان برخی بسته‌ها، تنافی احتمالی (از نظر مسائل فقهی، اصولی، رجالی، تاریخی و ...) وجود داشت، کوشیده شد تا برطرف شود. همچنین، فصل‌بندی مطالب و ارتباط بسته‌ها با یکدیگر برای مناسب سازی جهت چاپ کتاب صورت گرفته است.»
شایان ذکر است کتاب نکاح، تقریرات دروس خارج فقه آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی است که از سال ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۶ توسط ایشان ایراد گردید. این مجموعه پیش‌تر توسط مؤسسه رای‌پرداز منتشر شده بود، ولی چاپ جدید این کتاب، با تحقیق و تنظیم جدید توسط مرکز فقهی امام محمدباقر علیه‌السلام به چاپ رسیده است. در حال حاضر ۱۲ جلد از این مجموعه منتشر شده است که مربوط به شرح مباحث مطرح شده در کتاب شریف عروه سید یزدی است. شایان ذکر است که ۱۳ جلد باقی مانده، به مباحث نکاح کتاب شرایع اختصاص دارد که در کتاب عروه نیامده است؛ که این بخش در آینده منتشر خواهد شد.
