به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین مسترحمی در سلسله نشست های علمی و تخصصی قرآنی که با موضوع «منطق نظریه پردازی علمی در قرآن کریم» در بخش حوزوی در سی و یکمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در تهران برگزار شد، گفت: قرآن کریم، کتابی است که به مباحث علمی پرداخته است. وجود آیات فراوان مرتبط با موضوعات مختلف علوم طبیعی و انسانی که لازم است از دانش بشری برای فهم این مجموعه از آیات کمک بگیریم.

وی افزود: خداوند متعال در راستای هدایت از راه‎های مختلفی از جمله داستان و مثل و موضوعات صریح اخلاقی و هدایتی و مباحث دانشی و علمی بهره برده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین مسترحمی یادآورشد: از دیگر سوی نیاز بشر نیز روز افزون است و دانش نیز به رفع نیازها کمک می کند. قرآن کریم بهترین منبع پاسخگویی به نیازهای خانوادگی و مدیریتی و روانی و بهداشتی و سیاسی و اجتماعی بشر است.

وی گفت: ما به دنبال احیای تمدن اسلامی هستیم. ولی باید بدانیم که بازگشت به قرآن کریم و مفاهیم علمی قرآن تنها راه بازگشت به تمدن اسلامی است.

پژوهشگر میان رشته ای قرآن کریم بیان کرد: اصلاح علوم اسلامی از مهمترین رویکردهای ما است. هر دانشی مبتنی بر مبانی انسان شناسی و معرفت شناسی و هستی شناسی است. نیاز است که قرآن را به عنوان یک مبنای مهم برای جهت دهی به علوم مورد توجه قرار دهیم.

وی گفت: رفع تعارض ظاهری بین آیات قرآن و علم از نکات جالب توجه علمی است. ما معتقد هستیم که بین کتاب تکوین و تشریع هیچ تفاوتی وجود ندارد. یعنی این قرآن همان حقایقی را بازگو می کند که در این دنیا وجود دارد. برای رفع این توهم مباحث علمی باید مورد دقت نظر قرار گیرد.

این نویسنده حوزوی یادآورشد: مساله اعجاز علمی مساله مهم و ابزار کارآیی در زمینه اثبات حقانیت قرآن کریم است. بسیاری از مواردی که باعث اسلام آوردن غیر مسلمانان شده همین اعجازات علمی قرآن است.

وی افزود: آیات قرآن به چند دسته تقسیم می شوند. برخی از این آیات به عنوان اشارات علمی مطرح هستند. قرآن از نکات علمی که مردم از آنها آگاه بودند استفاده می کند. مثل عجیب بودن خلقت شتر که خداوند می خواهد با بیان این مساله به قدرت خود اشاره کند.

حجت الاسلام والمسلمین مسترحمی یادآورشد: عمده مردم در جبهه مخالفت ابتدایی با قرآن بودند. در زمان نزول قرآن عمده دانشمندان و مردم معتقد به سکون زمین بودند و عمده دانشمندان زمین را ساکن می دانستند. بحث حرکت داشتن زمین در قرآن کریم و در دست کم دوازده دسته آیات مطرح شده است. به دلیل اینکه چند نفر از دانشمندان فرضیه تحرک زمین را مطرح کرده بودند نمی توانیم از مساله اعجاز در اینجا نام ببریم.

وی گفت: در عصر نزول تا اواسط قرن گذشته، دانشمندان قائل به ثابت بودن مدل کیهانی بودند. اینکه می گفتند مدل این جهان یک مدل ثابت است. با وجود انقباض گازهای بین ستاره ای و... نمای کلی کیهان را ثابت می دانستند ولی قرآن کریم از گسترش آسمان ها سخن می گوید. امروز با گسترش علوم این بیان قرآنی کاملا ثابت شده است.

پژوهشگر میان رشته ای قرآن کریم با اشاره به نظریه پردازی های قرآن بیان کرد: این مباحث از عصر نزول بیان شده است و تا امروز علم هیچ موضوعی له یا علیه آن را مطرح نکرده است. یعنی علم نتوانسته آن را به محک بگذارد. مسایلی چون اینکه آسمان های دیگری وجود دارند یا روح بخشی از وجود انسان را تشکیل می دهد یا حیوانات باهم صحبت می کنند و یا اجنه وجود دارند.

وی گفت: در اینجا از نگاه و دریچه یک دانشمند علوم تجربی به این مساله نگاه می کنیم. چون دانشمند تجربی تا مساله ای را در محک تجربه نیازماید آن را قبول نمی کند.

این نویسنده حوزوی یادآورشد: قرآن کریم حق است. آن منبعی می تواند منبع نظریه پردازی باشد که خطا ناپذیر باشد. تجربه بشر همیشه با خطا و محدودیت مواجه است. ولی قرآن منبع کامل است.

وی با بیان اینکه جامعیت قرآن به معنای بیان جزییات علوم نیست. از دیگر سوی قرآن یک منبع جهانی است، اظهار کرد: اگر قرآن بیان می کند که هدایت قرآن دارای شمول است این کتاب می تواند منبعی برای نظریه پردازی باشد زیرا منبعی است که از سوی خدایی نازل شده است که راز آسمان و زمین را می داند.

وی افزود: قرآن فصل الخطاب و فرقان است. جداکردن حق از باطل صرفا در حوزه اعتقادی و اخلاقی و شرعی نیست بلکه هر چیزی که انسان را به دو راهی برساند، در اینجا قرآن وارد می شود و مشکل را حل می کند. روش تربیتی صحیح را قرآن به ما نشان می دهد.

حجت الاسلام والمسلمین مسترحمی یادآورشد: در نظریه پردازی باید یا نص یا ظاهر آیه وجود داشته باشد و هیچ گونه معارضی نداشته باشد. نظریه پردازی با بحث اشارات متفاوت است. گزاره‌ای که از قرآن به عنوان نظریه قرآنی بیان می شود باید قابل آزمون باشد زیرا وقتی از علم صحبت می کنیم باید این موارد را در این حیطه لحاظ کنیم.

وی گفت: نظریه پردازی قرآنی در حوزه مبانی و روش‌ها و اهداف و نظام سازی و موضوع سازی برای علوم قابل انجام است. اگر سخن از هوشمندی طبیعت در قرآن به میان می آید باید برای دانشمند علوم تجربی یک ایده و نظریه باشد. همچنین اگر قرآن از یک جهان دیگر سخن می گوید و از ارتباط این دنیا با دنیای ماوراء مباحثی مطرح می کند باید برای دانشمندان یک منبع حرکت علمی باشد.

پژوهشگر میان رشته ای قرآن کریم بیان کرد: قرآن انسان را دارای روح و فردیت خاص می داند که در اجزای دیگر طبیعت وجود ندارد. این مباحث ایده های نویی ب رای دانشمندان علوم تجربی و انسانی به همراه دارد.

وی گفت: در حوزه مباحث ارزش شناختی نیز همین گونه است. قرآن از ارزش های واقعی به جای ارزش های نسبی سخن می گوید. پس هر دانشی که به دنبال تحقق و کسب ارزش ها است باید از قرآن بهره ببرد.

این نویسنده حوزوی یادآورشد: اگر به علوم تربیتی وارد شویم که به دنبال تغییر رفتار هستند باید به قرآن مراجعه کنند و روش های بسیار فراتر از آنچه در دانش امروزی از آن سخن به میان می آید را بیابند.

وی اظهار کرد: انواع نظارت های مرتبط به درون انسان و اجزا و جوارح و شروح و فرشتگان ناظر و... در قرآن بیان شده است و این ناظران می توانند جرم را کاهش دهند. اگر این ناظران واقعی اجرای خوبی ها و تحقق خوبی ها وارد دانش حقوق و جرم شناسی و امنیت کنیم تاثیرات عمیقی به همراه دارد.

این محقق قرآنی افزود: در دانش روانشناسی به دنبال رشد و تکمیل شخصیت و رفع نگرانی و استرس هستیم. قرآن در همه این حوزه دارای طرح و ایده است.

حجت الاسلام والمسلمین مسترحمی یادآورشد: در حوزه اقتصادی نیز می توانیم به بحث برکت و ارتباط اقتصاد با گناه و.. نگاه داشته باشیم. در حوزه سیاست و مدیریت و شیوه حکومت که اسلام به مدیریت الهی توجه می کند نیز می توانیم از برکات قرآن استفاده کنیم. قرآن نظام ولایی را جایگزین نظامات سیاسی می داند.

وی گفت: در حوزه اهداف نیز به همین شکل. قرآن به هدف گذاری در جامعه شناسی و سیاست و فرهنگ و... توجه دارد. بحث کیفیت و هدف از اقتصاد و تولید محوری و... چالش های مهمی هستند که می توانیم از قرآن کمک بگیریم. تولید و توزیع و مصرف سه عنصری هستند که قرآن کریم موارد متعددی را در این حوزه بیان می کند.

پژوهشگر میان رشته ای قرآن کریم با اشاره به عرصه نظام سازی بیان کرد: قرآن دارای نظام حقوقی و اجتماعی و... است که دارای لوازم مختلف است. در حوزه موضوع سازی برای علوم نیز قرآن کریم راهکارهای متعددی دارد. از جمله موضوع روح در روانشناسی که می تواند مشکلات عظیمی را در حوزه روانشناسی حل کند.

وی گفت: مساله برکت و عوامل معنوی اقتصاد در قرآن به عنوان یک نظریه مهم قرآنی مطرح است. در حوزه تربیتی روش های تربیتی و عوامل و موانع تربیت، قرآن کریم مباحث بسیاری را مطرح کرده است. از جمله این موارد می توانیم به بحث لقمه حرام اشاره کرد.

این نویسنده حوزوی یادآور شد: در حوزه علوم طبیعی نیز موارد متعددی در عرصه نظریه پردازی قرآنی وجود دارد. مثلا بحث صحبت کردن حیوانات با یکدیگری که در ماجرای حضرت سلیمان در قرآن به آن اشار شده است. این ارتباط یک ارتباط بسیار مهمی است که علوم تجربی می تواند آن را کشف کند. اینکه حضرت سلیمان این فرکانس را می شنود می تواند یک موضوع مهم علمی باشد که به این سمت حرکت کنیم و این فراگیری را داشته باشیم.

وی اظهارکرد: اینکه بسیاری از حیوانات به شکل منسجم در کنار هم زندگی می کنند یک مساله مهم قرآنی است. آشنا شدن با سبک زندگی حیوانات می تواند برای زندگی ما نیز مفید باشد.

این قرآن پژوه افزود: در حوزه دانش نجوم، مساله هفت آسمان و نیروهای نامرئی که نظم جهان را حفظ کرده اند. بیش از 10 آیه از حیات فرازمینی سخن گفته شده است. اگر در سوره شورا(آیه 29) از جنبده ای که در آسمان است سخن به میان می آید، باید کشف کنیم که این تعبیر در خصوص چه موجودی است؟

حجت الاسلام والمسلمین مسترحمی یادآورشد: در حوزه هایی چون علوم تربیتی و اقتصاد و حقوق و اخلاق و حاکمیت اخلاق بر حقوق قرآنی و.... می توانیم موارد متعددی را برداشت کنیم.

وی گفت: اگر نظام اجتماعی قرآن را برداشت کنیم و سنت ها و قوانین حاکم بر جامعه را کشف کنیم، می توانیم به این سنن التزام کنیم. وقتی سنت ها تکرار می شوند می توانیم مسایل آینده را کنترل کنیم.

پژوهشگر میان رشته ای قرآن کریم بیان کرد: امر به معروف و نهی از منکر از مهمترین بایسته های نظارت اجتماعی است که به عنوان یک نظریه اجتماعی مطرح است.

وی گفت: در حوزه فراروانشناسی نیز مسایلی پون چشم زخم و رویا و ... نیز وجود دارد که می توانیم از مباحث قرآنی بهره ببریم.

این نویسنده حوزوی یادآور شد: قانون مند و تکرارپذیر بودن تاریخ به عنوان یکی از مباحث نظریه پردازی قرآن است. شیوه تاریخ نگاری قران یک شکل جدید و خاص است.

حجت الاسلام والمسلمین مسترحمی اظهار کرد: در تفسیر استنباطی شهید صدر سوال را از جامعه می گیریم و به قرآن می گیریم و از قرآن نیز پاسخ دریافت می کنیم. این روش نیز روش امام علی(ع) است که کتاب الله صامت است و باید آن را به نطق دربیاوریم.

وی افزود: مورد دیگر، تفسیر میان رشته است که بتوانیم از یافته های متقن بشری استفاده کنیم تا از یک منبع مهم آیات را دریابیم و از نکات جدید و تازه که علم به ما کمک می کند که آنها را بفهمیم استفاده کنیم تا در تکمیل و رشد علم از آنها بهره بگیریم. اگر نظریه پردازی رخ داد، علوم انسانی اسلامی تولید می شود و بشر به نیازهای مهم خود خواهد رسید.

حجت الاسلام والمسلمین مسترحمی یادآورشد: قرآن بهترین منبع برای نظریه پردازی در حیطه های مختلف علوم انسانی و تجربی است. این مساله نیز به معنی انکار دانش بشری نیست. قرآن نیز یافته های بشری را در شرایطی دارای حجیت دانسته است.