بر اساس این آیه می توانیم بگوییم: گرچه در هر اجتماعی معمولا ظلم و فساد وجود دارد، اما مهم اینست که هر کس به فراخور توانمندی خویش در طریق اصلاح گری بکوشد. اما همین که احساس مسئولیت از میان رفت و افراد جامعه بی تفاوت شدند، فساد و ظلم به سرعت فراگیر می شود.

امام رضا(علیه السلام) در این زمینه هشدار داده، می فرماید: «لَتَأْمُرُنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ لَتَنْهُنَّ عَنِ الْمُنْکَرِ أَوْ لَیُسْتَعْمَلَنَّ عَلَیْکُمْ شِرَارُکُمْ فَیَدْعُو خِیَارُکُمْ وَ لَا یُسْتَجَابُ لَهُم» (۳)‏؛ (اگر امر به معروف و نهی از منکر را ترک کنید افراد بد کردار بر شما مسلط خواهند شد و هر چه دعا کنید مستجاب نمی گردد).

البته طبیعی است! در ملّتی که به ارزش ها، انسانیت و نیک منشی وقعی نهاده نمی شود و در مقابل تبهکاری ها عکس العملی وجود ندارد، بی دینان، ظالمان، اشرار و بدکاران سلطه پیدا می کنند. آنها نیز مردم را به ناپاکی های خود می آلایند و جامعه به مثابه بدنی که به انواع بیماری ها و میکرب ها گرفتار شده است به نابودی کشیده می شود.

در چنین زمانی که ترک امر به معروف و نهی از منکر سبب تضعیف دین و تسلط اشرار شده است، دعا کردن ثمری ندارد؛ بلکه باید به اقامه دین برخاست.

لذا در برهه ای از تاریخ می بینیم که امام حسین(علیه السلام) که پرچمدار آزادی خواهی و عدالت طلبی است، دلیل نهضتش را اینگونه معرفی می نماید: «أَلا تَرَوْنَ أَنَّ الَحَقَّ لا یُعْمَلُ بِهِ، وَ أَنَّ الْباطِلَ لا یُتَناهی‏ عَنْهُ، لِیَرْغَبَ الْمُؤْمِنُ فِی لِقاءِ اللَّهِ مُحِقّاً» (۴)؛ (آیا نمی‏ بینید به حق عمل نمی‏ شود و از باطل جلوگیری نمی‏ گردد، در چنین شرایطی بر مؤمن لازم است [قیام کند و] شیفته ملاقات پروردگار [و شهادت] باشد).

و از همین رو ایشان شیوه اصلاح گری خود را دعوت به سوی نیکی ها و نهی از بدی ها قرار داده، می فرماید: «إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الاصْلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی، أُریدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهی عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أَسیرَ بِسیرَةِ جَدّی وَ أَبی عَلِیِّ بْنِ أَبیطالِب»(۵)؛ (من فقط برای اصلاح در امّت جدّم به پا خاستم، می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و حرکت من بر اساس سیره جدّم و پدرم علی بن ابی طالب است).

این مقابله کماکان ادامه داشته و تا آخر الزمان نیز برقرار خواهد بود؛ آخرالزمانی که حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) درباره آن فرمودند: «زمانی خواهد آمد که مردم امر به معروف و نهی از منکر نمی کنند؛ و از آن بدتر، زمانی خواهد آمد که مردم امر به بدی و نهی از خوبی می کنند؛ و حتی زمانی خواهد آمد که مردم معروف را منکر و منکر را معروف ببینند».(۶)

بنابراین می توان گفت: راه همان راه است و شیوه همان شیوه؛ یعنی هر انسان شریف و عدالت خواهی باید بداند که اگر در مقابل زشتی ها سکوت شود کار به جایی می رسد که جای خوبی ها و بدی ها عوض می شود. لذا هرکس نخست باید وظایفش را با توجه به شرایط و توانمندی هایش بشناسد و بدان عمل کند، سپس دیگران را به درستی ها و خوبی ها دعوت کرده و از کارهای ناشایست باز دارد.

این کار از آن جهت ضرورت بیشتری پیدا می کند که جامعه حاضر نه تنها باید در جهت اصلاح خود گام بردارد، بلکه باید افرادی را بپروراند که مقدمات ظهور امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) را فراهم کنند و هسته اولیه انقلاب را تشکیل دهند.

پی نوشت:

(۱). تفسیر نمونه‏، مکارم شیرازی‏، ناصر، تهیه و تنظیم جمعی از فضلاء، دار الکتب الاسلامیه‏، تهران‏، ۱۳۷۴ ش‏، چاپ سی و دوم‏، ج ۳، ص ۳۸، ذیل آیه ۱۲۴ سوره آل عمران.

(۲). سوره هود آیه ۱۱۶.

(۳). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، حر عاملی، محمد بن حسن، محقق: حسینی جلالی، محمدرضا، موسسة آل البیت(علیهم السلام) لإحیاء التراث، قم، ج ۱۶، ص ۱۱۸.

(۴). بحار الأنوار، مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، محقق: علوی، عبدالزهرا، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ج ۴۴، ص ۳۸۱؛ تاریخ الأمم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، محقق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بی نا، بیروت، ج ۵، ص ۴۰۴.

(۵). مثیر الأحزان، ابن نما حلی، جعفر بن محمد، مدرسه امام مهدی، قم، چاپ سوم، ۱۴۰۶ ق، ص ۴.

(۶). اسلام و نیازها ی زمان، مطهری، مرتضی، صدرا، تهران، ۱۳۸۹ شمسی، ج ۱، ص ۲۴۰.

منبع: آیین رحمت - سایت دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی