به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد غلامعلی استاد دانشگاه علوم قرآن و حدیث قم، در نشست علمی «متن عاشورا و ظرفیت‌های ناخوانده» از سلسله نشست‌های مکتب حسینی(ع) با اشاره به روایت «إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ حَرَارَةً فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَبْرُدُ أَبَداً» با بیان اینکه در اینجا مراد از حرارت ممکن است فقط اشک و گریه و ناله نباشد و موضوعات دیگری را هم در بر بگیرد که به آن خواهم پرداخت، گفت: در مقالات و کتب متعدد مناسک عاشورا و تحولات مداحی و روضه‌خوانی و روضه‌خوانان، شاعران و مقتل‌نویسان، و آداب و رسومی مانند نخل‌گردانی و ... مورد بحث و بررسی قرار گرفته است؛ همچنین موقعیت‌های جغرافیایی مرتبط مانند شهر کربلا که واحد جغرافیایی فوق‌العاده با مغناطیس بالا برای ماست و با وجود سختی فراوان مشتاقان زیادی حاضرند این مسیر را طی کنند.
وی با بیان اینکه این موارد ظرفیت‌های شکفته عاشورا است به برخی موارد دیگر هم اشاره کرد و افزود: مژگان دستوری هم کتابی با عنوان «مناسک مذهبی زنانه در آینه تاریخ» نوشته است. جبار رحمانی هم به مطالعه جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی مناسک عزاداری محرم در دو جلد پرداخت است؛ ایشان مناسک را در ایران و هند و برخی نقاط دیگر مورد توجه قرار داده است. در رجوع به پایگاه نورمگز هم مقالات متعدد علمی ترویجی و پژوهش را خواهید دید؛ برخی روایات عاشورایی، زیارت عاشورا، مناسک، روضه روز عاشورا که بحثی فقهی است، نقش خواص، نمادهای عرفانی عطش و بررسی رجزهای عاشورایی، بازتاب عاشورا در رسانه‌های غربی که معمولا هم دارای مضامین منفی مانند قمه‌زنی است و ... را در قالب مقاله بررسی کرده‌اند.
غلامی با بیان اینکه معتقدم ما در مباحث هنری از ظرفیت عاشورا بهره مناسبی نبرده‌ایم، ادامه داد: بنده سفری به واتیکان داشتم و در و دیوار کلیسا را با نقاضی‌های نقاشان بزرگ مانند داوینچی و میکل آنژ و ... پر کرده بودند؛ بنده به دوستانم گفتم اگر اینها مناسکی مانند عاشورا داشتند چه می‌کردند. عاشورای ما فقط پیرامون اشعار و عزاداری و ... چرخ می‌زند و حتی اشعار ما مانند گذشته نیست و ما از متن عاشورا استفاده لازم را نکرده‌ایم.
استاد دانشگاه علوم قرآن و حدیث قم با اشاره به بهره‌گیری‌های سیاسی از عاشورا که به خصوص بعد از انقلاب رواج یافته است، تصریح کرد: از جمله این ظرفیت‌های شکوفا الگوگیری شخصیت‌هایی چون گاندی است؛ بحث دیگر هم خرده‌فرهنگ‌ها و تفاوت شهر و روستاها است؛ در قدیم عمدتا مردم به روستا و شهر خود برای عزاداری عاشورا سفر می‌کردند در تهران در دهه محرم خیابان‌های ایران، مولوی و پیروزی پر از جمعیت است و ساکنان بالاشهر هم به این مراسم می‌روند. موضوع دیگر هم میل به معجزه و کرامت در بحث عاشورا است یعنی افراد تمایل دارند از تاثیر تربت امام حسین(ع) و مجالس بر در مان بیماران و ... سخن بگویند؛ ما قبلا افرادی به عنوان منبری داشتیم که منابر علمی و عقلانی خوب و مفیدی داشتند ولی الان خواب و کرامت تعریف می‌کند زیرا گرایش مردم به این سمت رفته است.
وی با اشاره به ظرفیت‌های شکوفانشده عاشورا، افزود: آیا همه کسانی که در عاشورا حضور داشتند شجاع بودند و هیچکدام از مرگ هراسی نداشتند؟ امام سجاد(ع) فرموده‌اند برخی از یاران امام حسین(ع) در عاشورا ترس داشتند ولی امام چنان آن‌ها را تربیت کرد که در برابر لشکر چندهزار نفری ایستادند. این تحول در افراد ناگهانی نبوده است لذا باید سخنان امام و تاثیر آن در افراد را مطالعه کنیم. در همین کوفه‌ای که از امام حسین(ع) دعوت کردند ۲۰ سال قبل از آن، حضرت علی(ع) در مدت حدود ۵ سال حکومت و با وجود سه جنگ چند کار مهم انجام دادند؛ یکی اینکه هیچ کسی در کوفه نبود که نان خوردن نداشته باشد، مسکن نداشته باشد و همه از آب آشامیدنی سالم بهره‌مند بودند.
غلامعلی اظهار کرد: گفته شده است که کوفه حدود ۱۲۰هزار جمعیت داشته است که فقط ۱۰ تا ۱۵ نفر در حمایت از امام حسین(ع) به کربلا آمدند؛ اگر ما بودیم دچار افسردگی و سستی می‌شدیم که چرا کسانی که این همه خوبی از پدر امام حسین(ع) دیده‌اند الان باید اینگونه رفتار کنند ولی ذره‌ای سستی و نومیدی در امام و حضرت زینب(س) و یاران سیدالشهدا(ع) دیده نمی‌شود؛ امام(ع) در فرمایشی فرمودند: وقتی برای فرد عاقل پیشامد بزرگی پیش آمد، دو کار انجام می‌دهد؛ اول اینکه اندوه را با دوراندشی و استواراندیشی ریشه‌کن می‌کند و دوم اینکه راه حلی برای آینده می‌یابد.
وی با تاکید بر اینکه به جای مطالعه کلی عاشورا باید آن را میلی‌متری مطالعه کنیم، اظهار کرد: مطالعه بینارشته‌ای عاشورا هم از دیگر ظرفیت‌های مغفول است یعنی مطالعه عاشورا از منظر جامعه‌شناسی و روان‌شناسی و نگاه حل مسئله‌ای به عاشورا؛ مسائل امروز ما بیکاری و دوری از خردورزی و بی‌حجابی و بی‌عفتی و ... است و باید عاشورا را به عنوان متنی برای حل مسئله مورد بحث قرار دهیم همچنین موضوع مهم دیگر که باید بر آن تاکید شود بازخوانی عاشورا از نگاه امامین انقلاب است.
استاد دانشگاه افزود: در روایاتی بیان شده است که نافع وارد مسجدالحرام شد و امام حسین(ع) و عبدالله بن عباس هم در حجر اسماعیل نشسته بود و او هم نزد امام و ابن عباس رفت و گفت ابن عباس خدایی را که تو می‌پرستی برای من روایت کن(البته روایت نقل سوزناک دیگری هم دارد و آن اینکه او نزد ابن عباس رفت در حالی که روی منبر بود و مردم در پای سخنان او نشسته بودند و خطاب به ابن عباس گفت که چقدر از پشه و مگس فتوا می‌دهی از خدا برای من بگو و این در حالی بود که امام حسین(ع) در گوشه‌ای نشسته بود و مشتری نداشت) ابن عباس مدت مدیدی سرش را پایین انداخته بود و امام(ع) فرمودند بیا اینجا من پاسخ تو را بدهم ولی این فرد گفت کسی با تو نبود که تو بخواهی جواب بدهی.
غلامعلی ادامه داد: اگر واقعا کسی در این شرایط خطابی اینچپنین به ما بکند چه حالی پیدا می‌کنیم؛ در اینجا ابن عباس به این فرد گفت او از خاندان نبوت و رسالت و معدن علم و ... است و بعد امام هم توحید را برای آن فرد بازگو کرد؛ آیا ما واقعا پیشقدم می‌شویم مطلبی را به دیگری بیاموزیم. چقدر حضور فعال برای گفت‌وگو در شبکه‌های مجازی داریم و اگر کسی این طور با ما حرف زد آیا باز اینقدر صبر داریم؟
وی اظهار کرد: امام حسین(ع) در حرکت از مدینه به سمت مکه و بعد کربلا با افراد متعددی مواجه شدند و هر کدام به زعم خودشان نصایحی کردند ولی امام با اینکه نصیحت آنان را قبول نداشت ولی با هیچکدام برخورد منفی و بد نداشتند؛ حتی ابن مطیع از امام خواست برای برکت چاه آبی که در باغش بود دعا کند و امام چنین کرد و خود ابن مطیع گفته است آب گوارایی بعد از این دعا از چاه بیرون آمد. عبدالله عمر و ابن زبیر هم هر کدام با امام(ع) گفت و گوهایی داشتند ولی ما چقدر از ظرفیت گفت‌وگو در عاشورا برای توسعه گفت‌وگو در جامعه بهره برده‌ایم؟ یا ظرفیت‌های تربیتی؛ دختر طلحه که در جمل مقابل امام علی(ع) ایستاد همسر امام حسن(ع) بود، به امام مجتبی(ع) وصیت کردند که بعد از شهادت من با ام اسحاق یعنی دختر طلحه ازدواج کن زیرا او دوست دارد در خانواده ما باشد.
حجت الاسلام والمسلمین غلامعلی بیان کرد: فاطمه بنت الحسین(ع) در کربلا بوده است و چه پیکرهایی را دیده است؛ چه صحنه‌های دلخراش و از جمله صحنه سر بریده با آن وضع را در خرابه شام، این دختر حدودا ده ساله است؛ خطبه عجیبی بیان کرده که اصلا نشانه افسردگی در وجود او نیست؛ او می‌گوید مادرم به من امر می‌کرد که من به جلسات حضرت سجاد(ع) بروم و من در هر بار حضور خیری از او می‌دیدم و خشیت الهی در وجودم زیاد می‌شد و از علم او استفاده می‌کردم؛ الان ما چند نفر داریم که با نشست و برخاست در محضر او بر علم و خشیت ما افزوده شود.
استاد دانشگاه قرآن و حدیث با بیان اینکه چند نفر از ما زندگینامه شهدا را برای بچه‌هایمان بازخوانی می‌کنیم و از حوادث غزه درس خداشناسی می‌آموزیم، اظهار کرد: عشق اینها به قرآن و خدا را ببینیم و این عشق در وجود ما هم تقویت شود. یک بچه کوچک در بحبوحه حوادث تلخ چنان یا رب یا رب می‌گوید که انسان از برخی مدعیان دینداری هم نمی‌شنود.
وی در خاتمه تاکید کرد: حدودا ۲۵۰ روایت از امام حسین(ع) داریم ولی از همین روایات هم استفاده لازم را نمی‌بریم؛ اگر روایاتی بود که تعارض با احادیث دیگر داشت باید سند و متن بررسی شود ولی همین روایات متقن و معتبر هم مورد بحث و استفاده ما نیست.
۳۱۳/۱۷
