به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، محمدقائم خانی در ششمین نشست انجمن علمی ادبی ساهور وابسته به گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام با محوریت رمان «صور سکوت» برگزار شد، عنوان کرد: این اثر در دوران دانشجویی من شکل گرفت که داستان‌های کوتاه می‌نوشتم. نزدیک ایام فاطمیه در تلاش برای نگارش داستانی بودم که این خانواده یهودی را پیدا کردم و ایده از داستان کوتاه به بلند رسید و بعدها از آن تبدیل به رمان شد و این کتاب سومین نسخه از این رمان است.

نویسنده صور سکوت گفت: برای نگارش این کتاب رجوع به منابع دست اول تقریباً ناممکن بود به خصوص که منابع به زبان عربی هستند؛ اما بنده علاوه بر منابع دیگر از طریق آقای دکتر طاووسی که خود تاریخ زنده هستند بخش زیادی از این مرحله را طی کردم. کار مشابهی با این رمان وجود نداشت که مطالعه کنم؛ البته در حال حاضر هم رمانی از سال 12 هجری نداریم.

وقتی پژوهش نفس داستان را می‌گیرد

مریم دوست‌محمدیان، منتقد ادبی در نقد این اثر عنوان کرد: این کتاب نثری فاخر دارد که با اندک لغزندگی که در این حجم از کلمات، قابل اغماض است. همچنین گنجینه لغات نویسنده قابل توجه است. سخت‌خوان بودن این کتاب به معنای نخواندن آن نیست؛ بلکه به معنای درگیر کردن مخاطب جدی ادبیات است.

وی گفت: پژوهش این اثر نیز، قابل دفاع است؛ اما می‌توان گفت که «پژوهش کنید؛ مانند این اثر ولی ننویسید مانند این کتاب». اگر نویسنده همه مواد پژوهشی خود را در درام به کار ببرد سبب می‌شود جنبه داستانی اثر زیر کوهی از مواد پژوهشی دفن شود. امری که در این اثر شاهد آن هستیم.

این منتقد ادبی بیان کرد: نویسنده باید آنارشیست خلاق باشد. یکی از جلوه‌های این خلاقیت، کناره‌گیری از پیرنگ سنتی است. ارسطو در بوطیقای خود، برای هر درام آغاز میانه پایان را تعریف کرده است؛ اما ادبیات دراماتیک در دوره مدرن از این تعریف کمی فاصله گرفت و در دوره پسامدرن از آن دور شد. به‌گونه‌ای که درام‌ها به سمت پیرنگ‌هایی مبتنی بر خرده روایت رفت که از آن به عنوان ضد پیرنگ، پیرنگ گریز یا پیرنگ روشنگر یاد می‌شود.

وی افزود: در نمونه‌ای از این پیرنگها ما با شخصیت‌هایی مواجه هستیم که دوربین راوی در هر مرحله روی آن‌ها بسته می‌شود. در این نوع روایت‌ها ما با حادثه چندانی که سلسله حوادث علت و معلولی را تشکیل دهد و درام را پیش ببرد مواجه نیستیم. با خرده روایت‌های کاراکترها مواجه هستیم که حول تنه اصلی روایت، اثر را پیش می‌برند.

دوست‌محمدیان ادامه داد: رمان صور سکوت از همان ابتدا به مخاطب می‌فهماند که پیرنگ اثر، سنتی نیست و این مسأله، مخاطب جدی ادبیات را به وجد می‌آورد؛ اما در ادامه، مخاطب دچار پریشانی در تشخیص نوع پیرنگ می‌شود و همین مسأله موجب سختخوان شدن اثر می‌شود.

وی با بیان اینکه تنه اصلی روایت، در این اثر مشخص است اما خرده روایت‌های حول آن، شکل نگرفته است، اضافه کرد: داستان صور سکوت، داستان نشدن است. نوعی از انواع داستان که اثر را در بستر تراژدی قرار می‌دهد. بستری ماندگار در ذهن مخاطب که همانا به منزله توفیق اثر است.

خلاقیت و خط‌شکنی

دوست‌محمدیان گفت: جلوه دیگری از آنارشیست خلاق در رمان صور سکوت محتوای این اثر است. در فرهنگ یهود، زن جایگاهی ندارد. اما در این اثر، نویسنده بر محور شخصیت یک زن، خرده روایت‌های مردانه ایجاد می‌کند. این خط شکنی داستان را زیبا کرده است.

وی ادامه داد: نقطه قوت دیگر این اثر، شروع رمان با کانفلیک (درگیری با طبیعت و تصویری به زیبایی و با همه جزئیات) است؛ اما برگشت به عقب و فلاش بک در چیزی حدود 50 صفحه، داستان را از ریتم می‌اندازد و چه بسا آن را از ریل اصلی خود خارج می‌کند. در صورتی که شان فلاش بک، دادن اطلاعات با جزئیاتی که می‌خواهیم در مورد قهرمان بدانیم است نه با جزئیات فراوان بی حاصل که موجب دور افتادن ما از داستان می‌شود.

خانم دکتر امیری استاد تاریخ عنوان کرد: یکی از کارهایی که لازم است در رمان تاریخی متفاوت با رمان‌های دیگر باشد، بردن مخاطب به فضای تاریخی با کلماتی که در آن بستر زمانی استفاده می‌شود است؛ زیرا این کلمات در آن بستر معانی جدیدی را هم تولید می‌کند. اگر در این فضای تاریخی نتوانید مخاطب را وارد کنید در فهم تاریخی او مشکل ایجاد می‌شود و در واقع به هدف نرسیده‌اید.

خانی عنوان کرد: تا حدودی با تاریخ اسلام آشنا بودم؛ اما با مطالعه عهدین و تاریخ ایران آنقدر وارد فضای ناشناخته و حیرت انگیزی شدم که باعث شد پیرنگ از دست من خارج شود.

وی ادامه داد: گفته‌های عظیمی در تاریخ و عهدین دیدم که اطلاعات فراوانی به متن ریخت و گرچه بسیار تلاش کردم که این اطلاعات را هرس کنم اما برایم امکان پذیر نبود و کمک‌های خانم سلیمانی و آقای عزتی باعث شد متن بیشتر هرس شود و به شکل فعلی برسد.

نویسنده صور سکوت اظهار کرد: من در جهان عهد عتیق و ایران باستان غرق شدم. همه چیز به هم ربط داشت؛ مثلاً خوزستان یکی از مهم‌ترین مکان‌های سیاسی ساسانیان است. حضور ادیان در خوزستان که بسیار متنوع است رنگ و بوی تاریخی دارد و همه این‌ها سامان کار را از دست من خارج می‌کرد.

وی گفت: ما به زبانی که مخاطب بفهمد و در امتداد جهان کهن هم باشد نیاز داریم. اصلاً رمان برای این به وجود آمد که باسوادها بخوانند. من بعد از صور سکوت در رمان سیمرغ سیمرغ هیچ دخالتی در نثر نداشتم و سعی کردم خیلی دور از نثر مورد نظر خودم بایستم؛ اما بعد از نشر باز هم به نثر کتاب همین ایراد گرفته شد.

نویسنده‌ صور سکوت اظهار کرد: برای سن شخصیت‌های داستان دقت زیادی داشتم. در این اثر سعی می‌کردم تاریخ قمری، تاریخ و مناسک یهودی و تاریخ طبیعی را با هم هماهنگ کنم که بسیار سخت بود؛ مثلاً در سفر اول، چه فصلی هستیم؟ و در چه ماه قمری به سر می‌بریم؟

وی یادآور شد: به گونه‌ای باید روایت کرد که وقایع مقارن هم روشن باشد. تنظیم این سه با هم کار سختی است. از حوادث مجاور در تاریخ هیچ ردپایی نداریم. حوادثی که می‌تواند پایه برای وقایع دیگر باشد. جاهای خالی زیاد بود و درد سرهای فراوانی داشت.

شایان ذکر است رمان «صور سکوت» در رابطه با اعتقاد به ظهور منجی در دین یهودیت است.

این رمان داستان راحیل فرزند خانواده‌ای بزرگ و نامدار یهودی است که به دنبال جستجوی مادما و منجی یهود به حجاز سفر می‌کند. چرا که خبر ظهور منجی را در حجاز شنیده است. اما او زمانی به حجاز می‌رسد که پیامبر (ص) رحلت کرده است. و حالا راحیل با مطلع شدن از جنگ‌ها و رفتار پیامبر با یهودیان مکه به شک می‌افتد که آیا پیامبر همان منجی یهود است و یا فقط ادعای پیامبری دارد و اگر واقعاً او همان منجی است چرا چنین رفتاری با یهودیان داشته و یا اینکه چرا بزرگان کنشت در برابر ظهور او سکوت کردند.

انتهای پیام