معصومه خلیلی مقدم در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه عنوان کرد: مسائل مربوط به زنان، از جمله حقوق، نقش‌ها و جایگاه آنان، همواره یکی از مهم‌ترین گرانیگاه‌های منازعات تمدنی میان اسلام و غرب بوده است.

وی افزود: تمدن غرب با تأکید بر فردگرایی و تساوی مطلق جنسیتی، نگاه متفاوتی به زنان ارائه می‌دهد که در بسیاری از موارد، تفاوت‌های طبیعی و فطری زن و مرد را نادیده می‌گیرد. در مقابل، تمدن اسلامی با بهره‌گیری از مبانی الهی و فطری، الگویی جامع برای تبیین نقش زن ارائه می‌دهد. در این میان، «الگوی سوم» و «ایده زوجیت» در کلام رهبر معظم انقلاب اسلامی، دو مفهوم بنیادین هستند که می‌توانند چارچوبی متوازن و جامع برای حل مسائل زنان ارائه دهند.

نسبت الگوی سوم با ایده زوجیت

استاد دانشگاه اظهار کرد: الگوی سوم، به‌عنوان یک راهبرد اسلامی، تلاش می‌کند تا الگویی متعادل میان دوگانه‌های افراطی و تفریطی رایج در جوامع غربی و شرقی ارائه دهد. این الگو، با تأکید بر هویت مستقل زن در عین پذیرش نقش‌های خانوادگی و اجتماعی او، نقشی تکمیلی برای زنان در خانواده و جامعه تعریف می‌کند. ایده زوجیت، به‌عنوان یکی از اصول بنیادین نظام آفرینش، بر مکمل بودن زن و مرد تأکید دارد. این اصل، در قرآن کریم و فلسفه اسلامی به‌عنوان مبنایی برای تعامل متوازن و سازنده میان دو جنس مطرح شده است: «وَمِنْ کُلِّ شَیْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَیْنِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ» (ذاریات: ۴۹)

وی بیان کرد: الگوی سوم و ایده زوجیت، از نظر مفهومی و عملی، رابطه‌ای تنگاتنگ دارند، که از جمله آن‌ها مبنای فلسفی مشترک است؛ الگوی سوم، از ایده زوجیت الهام می‌گیرد تا نقش‌های زن و مرد را در جامعه و خانواده بر اساس تکامل و تعادل تعریف کند.

وی دوری از تقابل جنسیتی را دومین عنصر دانست و تصریح کرد: الگوی سوم، با تأکید بر هم‌افزایی زن و مرد، ایده زوجیت را به عرصه اجتماعی بسط می‌دهد و از تقابل جنسیتی که در تفکر غربی شایع است، اجتناب می‌کند.

خلیلی مقدم با بیان اینکه هر دو ایده به دنبال ایجاد تعادل در نقش‌ها است، یادآور شد: ایده زوجیت، پایه‌ای برای تعریف نقش‌های مکمل زن و مرد است و الگوی سوم این تعادل را در سطح اجتماعی و خانوادگی به اجرا می‌گذارد.

حل مسائل فقهی و حقوقی زنان با الگوی سوم و ایده زوجیت

وی ادامه داد: تمدن غرب، برابری مطلق زن و مرد را بدون توجه به تفاوت‌های طبیعی و فطری آن‌ها دنبال می‌کند. این رویکرد، هرچند در ابتدا آزادی‌های ظاهری برای زنان به ارمغان آورده است، اما در نهایت موجب نادیده گرفتن نقش‌های خانوادگی و ارزش‌های اخلاقی شده است.

وی اضافه کرد: تمدن اسلامی، با استفاده از ایده زوجیت، به‌دنبال تعریف جایگاهی متوازن برای زن است که هم حقوق فردی او را به رسمیت بشناسد و هم نقش او در خانواده و جامعه را تکمیل کند. الگوی سوم در این راستا، راه‌حل‌هایی عملی ارائه می‌دهد:

الف) تعریف حقوق بر اساس عدالت، نه تساوی مطلق: ایده زوجیت، مبنای تعریف حقوق و تکالیف متناسب با طبیعت و نیازهای زن و مرد است.

ب) تأکید بر مکمل بودن نقش‌ها: در حقوق خانواده، مانند حضانت فرزند یا مسائل ارث، زوجیت به‌عنوان راهی برای تکمیل نقش‌های زن و مرد عمل می‌کند.

ج) تعادل میان مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی: الگوی سوم، با استفاده از ایده زوجیت، به زنان اجازه می‌دهد تا در عین ایفای نقش مادرانه و همسرانه، در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی نیز حضور داشته باشند.

اهمیت ایده زوجیت در منشور زن در اسلام

معاونت امور بانوان جمعیت گفتمان انقلاب اسلامی استان قم گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی، در تبیین منشور زن در اسلام، ایده زوجیت را به‌عنوان اولین اصل اساسی معرفی کرده‌اند. این تأکید، نشان‌دهنده اهمیت بنیادین زوجیت در نظام فکری و اجتماعی اسلام است.

اول: مبنای فلسفی و الهی

وی در رابطه با اهمیت ایده زوجیت در منشور زن در اسلام بیان کرد: ایده زوجیت در اسلام یکی از اصول اساسی در دیدگاه‌های دینی است که بر اساس آن، زن و مرد نه تنها از نظر خلقت، بلکه از نظر نقش‌ها و وظایف در زندگی اجتماعی و خانوادگی به‌صورت مکمل و متعادل در کنار یکدیگر قرار دارند. قرآن کریم در سوره ذاریات آیه ۴۹ می‌فرماید: «و من کل شیء خلقنا زوجین لعلکم تذکرون». این آیه اشاره به تأکید بر زوجیت در کل هستی دارد و به‌طور خاص در زمینه انسان‌ها، از زن و مرد به‌عنوان دو موجود مکمل یاد می‌کند. در این نگاه، زوجیت نه تنها یک ویژگی طبیعی، بلکه یک اصل الهی است که در ساختار آفرینش انسان و روابط انسانی طراحی شده است.

دوم: پاسخ به دیدگاه‌های افراطی و تفریطی

استاد حوزه و دانشگاه افزود: در تمدن غربی، زنان به‌عنوان موجوداتی مستقل و کاملاً برابر با مردان تعریف می‌شوند که برخی از اوقات به‌طور افراطی به «برابری مطلق» در تمامی زمینه‌ها تأکید دارند. این دیدگاه، به‌ویژه در عرصه‌های خانواده و نقش‌های مادرانه، می‌تواند به بی‌توجهی به ویژگی‌های فطری و طبیعی زن منجر شود. در مقابل، برخی از دیدگاه‌های سنتی در جوامع اسلامی (و به‌ویژه در تاریخ قبل از انقلاب اسلامی) ممکن است زن را تنها به‌عنوان موجودی در حوزه خانه و خانواده محدود کرده و نقش‌های اجتماعی و اقتصادی او را نادیده بگیرند. در این راستا، ایده زوجیت در منشور زن اسلامی نه‌تنها به تساوی جنسیتی در خانواده اشاره دارد، بلکه در عین حال ویژگی‌های فطری و طبیعی زن را محترم می‌شمارد و بر نقش‌های مکمل تأکید می‌کند.

سوم: تقویت نظام خانواده

وی بیان کرد: اسلام، خانواده را به‌عنوان واحد اساسی جامعه می‌بیند و در این ساختار، زن و مرد به‌عنوان دو ستون مکمل یکدیگر عمل می‌کنند. در این نگاه، زوجیت نه‌تنها برای تشکیل یک خانواده موفق ضروری است، بلکه برای ایجاد تعادل در وظایف و مسئولیت‌ها نیز حیاتی است. وظایف زن در این نظام به‌عنوان همسر و مادر، در کنار نقش مرد به‌عنوان پدر و تأمین‌کننده، به‌طور متوازن تقسیم می‌شود تا خانواده‌ای سالم و کارآمد شکل گیرد.

چهارم: احترام به کرامت و تفاوت‌های فطری زن و مرد

خلیلی مقدم تاکید کرد: اسلام به‌طور خاص به تفاوت‌های طبیعی و فطری زن و مرد توجه دارد و از آن‌ها به‌عنوان نقاط قوت در همکاری و تعامل متقابل یاد می‌کند. ایده زوجیت به‌طور روشن، تأکید می‌کند که تفاوت‌های جنسیتی نه تنها نباید موجب تضاد و تفرقه شود، بلکه باید در خدمت تکامل و پیشرفت خانواده و جامعه قرار گیرد. این تفاوت‌ها به‌جای ایجاد برتری یا تفوق، به‌عنوان اصولی برای تکمیل یکدیگر عمل می‌کنند.

پنجم: تأکید بر تکامل انسانی و اجتماعی

وی عنوان کرد: ایده زوجیت در منشور زن اسلامی، تنها محدود به روابط فردی و خانوادگی نمی‌شود، بلکه تأکیدی جدی بر تکامل اجتماعی و انسانی دارد. در این منظر، زن و مرد به‌عنوان دو مکمل در فرآیند پیشرفت انسانی شناخته می‌شوند که در کنار یکدیگر می‌توانند اهداف بزرگ‌تر اجتماعی، فرهنگی و دینی را محقق کنند. مشارکت فعال زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، در عین احترام به ویژگی‌های فطری و طبیعی آنان، یکی از ارکان این ایده است.

ششم: پاسداری از حقوق زنان

مسئول امور بانوان شورای راهبردی جمعیت گفتمان انقلاب اسلامی استان قم اضافه کرد: در مفهوم اسلامی زوجیت، زنان در تمام ابعاد زندگی از حقوق و کرامت انسانی خود برخوردارند. این حقوق در زمینه‌های مختلف از جمله ارث، مهریه، حق تحصیل، حق اشتغال، حق مشارکت اجتماعی و حتی در مسائل خانوادگی چون حضانت فرزند و شرایط ازدواج به‌طور روشن تبیین شده است.

وی اظهار کرد: ایده زوجیت در این زمینه، تأکید بر عدالت و کرامت زن در همه ابعاد زندگی فردی، اجتماعی و خانوادگی دارد و نه تنها از زنان در برابر ظلم و تبعیض محافظت می‌کند، بلکه آن‌ها را به‌عنوان انسان‌هایی با حقوق برابر در نظر می‌گیرد.

خلیلی مقدم یادآور شد: ایده زوجیت و الگوی سوم در کلام رهبر معظم انقلاب دو رویکرد مکمل هستند که می‌توانند مسائل زنان را در چارچوب اسلامی حل و فصل کنند. ایده زوجیت، با تأکید بر تعامل و تکامل متقابل زن و مرد، مبنایی فلسفی و الهی برای تعریف حقوق و نقش‌های آنان فراهم می‌آورد. الگوی سوم، با بهره‌گیری از این ایده، الگویی عملی برای حضور مؤثر زنان در خانواده و جامعه ارائه می‌دهد. این دو ایده، در کنار هم، پاسخی جامع و الهام‌بخش به منازعات تمدنی میان اسلام و غرب ارائه می‌کنند و جایگاه زن را در تمدن اسلامی به‌عنوان الگویی جهانی مطرح می‌سازند.

انتهای پیام