به گزارش خبرگزاری حوزه، سخن‌چینی و نمامی به عنوان یکی از گناهان بزرگ، نه تنها عواقب فردی برای شخص گنهکار به دنبال دارد، بلکه آثار اجتماعی سوئی نیز برای جامعه به همراه دارد. در این محتوا به بررسی این آثار و تبعات اجتماعی ناشی از این گناه می‌پردازیم.
پرسش: آیا سخن‌چینی و نمامی فقط عواقب بد دنیایی و آخرتی برای فرد دارد یا در جامعه هم تأثیرگذار است؟ همانند برخی از گناهان که در روایات اشاره شده است که اگر زیاد شود مثلاً خشک‌سالی به وجود می‌آید؟
پاسخ: سخن‌چینی از گناهانی است که در روایات معصومان علیهم‌السلام به آن اشاره شده و همگان از این عمل نهی شده‌اند. ائمه علیهم‌السلام برای این گناه، آثار و نتایجی را نیز برشمرده‌اند. برخی از این نتایج فردی و برخی اجتماعی است.
در ادامه مواردی از نتایج این گناه که می‌تواند بر جامعه نیز تأثیرگذار باشد بیان خواهد شد.
۱- محروم شدن از نعمت باران
یکی از آثار اجتماعی سخن‌چینی، قحطی و بی‌بهره شدن از نعمت باران است. در روایتی چنین بیان‌شده است:
«أَنَّ مُوسَی علیه¬السلام اسْتَسْقَی لِبَنِی إِسْرَائِیلَ حِینَ أَصَابَهُمْ قَحْطٌ فَأَوْحَی اللَّهُ تَعَالَی إِلَیْهِ لَا أَسْتَجِیبُ لَکَ وَ لَا لِمَنْ مَعَکَ وَ فِیکُمْ نَمَّامٌ قَدْ أَصَرَّ عَلَی النَّمِیمَهِ فَقَالَ مُوسَی علیه¬السلام مَنْ هُوَ یَا رَبِّ حَتَّی نُخْرِجَهُ مِنْ بَیْنِنَا فَقَالَ اللَّهُ یَا مُوسَی أَنْهَاکُمْ عَنْ النَّمِیمَهِ وَ أَکُونُ نَمَّاماً فَتَابُوا بِأَجْمَعِهِمْ فَسُقُوا». (۱) هنگامی‌که قحطی قوم بنی‌اسرائیل را فراگرفت، موسی برای طلب باران مناجات کرد. خداوند به موسی وحی فرمود: من دعای تو و کسانی که با تو هستند اجابت نمیکنم. چون در میان شما سخن‌چینانی هستند که کارشان همیشه سخن‌چینی است. موسی عرض کرد: خداوندا، آن شخص کیست؟ معرفی کن تا از میان خود بیرون کنیم. خداوند فرمود: ای موسی، مگر می‌شود من شما را از سخن‌چینی منع کنم و خودم سخن‌چین باشم؟ پس بگو همه این‌هایی که در مصلا هستند توبه کنند تا من با باران آن‌ها را سیراب کنم.
۲- اشاعه کینه
از دیگر نتایج سخن‌چینی که می‌توان در جامعه به وجود آید، کینه است. مطابق روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام، سخن‌چینی موجب ایجاد کینه و بغض در بین افراد جامعه می‌گردد. امیرالمؤمنین علیه‌السلام در این زمینه می‌فرمایند: «إیّاکَ والنَّمیمَهَ؛ فإنّها تَزرَعُ الضَّغینَهَ وتُبَعِّدُ عنِ اللّهِ والنّاسِ». (۲) از سخن‌چینی پرهیز که آن تخم کینه می‌افشاند و از خدا و مردم دور می‌گرداند. در حدیث دیگری از ایشان نیز بیان‌شده که: «إیّاکُم و النَّمائمَ؛ فإنّها تُورِث الضَّغائنَ». (۳) از سخن‌چینی‌ها بپرهیزید که آن‌ها کینه‌ها برجای می‌گذارند.
۳- دشمنی افروزی
در برخی روایات اشاره شده که سخن‌چینی می‌تواند موجب دشمن‌تراشی و عداوت در بین افراد شود. امام صادق علیه‌السلام درباره ایجاد دشمنی در اثر سخن‌چینی فرموده‌اند: «إیّاکَ والنَّمیمَهَ؛ فإنّها تَزرَعُ الشَّحناءَ فی قُلوبِ الرِّجال». (۴) از سخن‌چینی بپرهیز که آن در دل‌های مردان تخم کینه و دشمنی می‌افشاند. شَحْنَاء به معنای دشمنی و عداوتی است که سراسر جان را فراگرفته باشد.(۵)
در حدیثی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز درباره ایجاد دشمنی در اثر سخن‌چینی چنین آمده است: «مَن سَعی بالنَّمیمَهِ حارَبَهُ القَریبُ و مَقَتَهُ البَعیدُ». (۶) هر که سخن‌چینی کند، خویش با او بجنگد و بیگانه دشمنش دارد. بنابراین سخن‌چینی می‌تواند در جامعه تأثیرگذار بوده و موجب دشمنی افراد باهم گردد.
۴- جنگ و خونریزی
درگیری و جنگ، از دیگر آثار مخرب سخن‌چینی در جامعه است. امام صادق علیه‌السلام در این موضوع فرموده‌اند: «إنّ مِن أکبَرِ السِّحرِ النَّمیمَهَ؛ یُفَرَّقُ بها بَینَ المُتَحابَّینِ، ویُجلَبُ العَداوَهُ علَی المُتَصافِیَینِ، ویُسفَکُ بها الدِّماءُ، ویُهدَمُ بها الدُّورُ، ویُکشَفُ بها السُّتورُ، والنَّمّامُ أشَرُّ مَن وَطئَ علَی الأرضِ بقَدَمٍ». (۷) از بزرگ‌ترین جادو، سخن‌چینی است، [زیرا] با سخن‌چینی میان دوستان جدایی افکنده می‌شود، یاران یکدل را باهم دشمن می‌کند، به‌واسطه آن خون‌ها ریخته می‌شود، خانه‌ها ویران می‌گردد و پرده‌ها دریده می‌شود. آدم سخن‌چین بدترین کسی است که روی زمین گام برمی‌دارد. با این روایت مشخص می‌شود که سخن‌چینی فقط گناهی فردی نیست و موجب تفرقه بین افراد و درنتیجه خونریزی و جنگ شده و درنتیجه می‌تواند منجر به ویرانی و قتل و ... شود.
۵- سایر عواقب
باید دانست که سخن‌چینی گناه و مبغوض خداوند بوده و لذا آثار و نتایج عمومی گناه را نیز دارد. برخی نتایج سهمگین گناه، نه‌تنها بر فرد بلکه بر کل اجتماع وارد می‌شوند. در حدیثی از امام صادق علیه‌السلام آمده است که فرمودند: «اِنَّ اللهَ تَعالی اِذا غَضِبَ عَلَی اُمَّه، ثُمَّ لَمْ‌یُنْزِلْ بِهَا الْعَذابَ، اَغْلَی اَسْعارَها وَ قَصَّرَ اَعْمارَها وَ لَمْ تَرْبَحْ تُجّارُها وَ لَمْ‌تُغْزُرْ اَنْهارُها وَ لَمْ تُزَکَّ ثِمارُها وَ سَلَّطَ عَلَیْها شِرارَها وَ حَبَسَ عَلَیْها اَمْطارَها». (۸)
هنگامی‌که خداوند بر قومی غضب کند و عذاب [نابودکننده] بر آن‌ها نازل نسازد قیمت‌های آن‌ها را گران و عمرهایشان را کوتاه می‌کند، تجارشان سود نمی‌برند و نهرهایشان کم آب و میوه‌هایشان نموّ نمی‌کند و خوب نمی‌شود، اشرارشان بر آن‌ها مسلط می‌شوند و باران حبس می‌گردد.
نتیجه:
سخن‌چینی گناهی است که در روایات نتایج و آثار ناگواری برای آن بیان‌شده است. برخی از عواقب این گناه دامن‌گیر فرد و در صورت همگانی بودن این گناه، دامن‌گیر اجتماع نیز خواهد شد. در روایات، محروم شدن از نعمت باران و اشاعه کینه از آثار این گناه دانسته شده است. علاوه بر این، دشمنی افروزی، جنگ و خونریزی نیز از عواقبی است که در احادیث برای سخن‌چینی بیان‌شده است. در کنار این باید دانست که سخن‌چینی یک گناه است و لذا نتایج و عواقب اجتماعی گناه که در روایات به آن اشاره‌شده را نیز در پی خواهد داشت.
پی‌نوشت‌ها:
۱. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، کشف الریبه، محقق / مصحح: ندارد، بی‌جا، دارالمرتضوی للنشر، ۱۳۹۰ ق، ص ۴۳.
۲. لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون الحکم و المواعظ، محقق / مصحح: حسنی بیرجندی، حسین، قم: دارالحدیث، ۱۳۷۶ ش، ص ۹۶، ح ۲۲۱۷.
۳. کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، محقق / مصحح: نعمه، عبدالله، قم: دارالذخائر، ۱۴۱۰ ق، ج۲، ص ۱۴.
۴. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه فی معرفه الأئمه (ط - القدیمه)، محقق / مصحح: رسولی محلاتی، سید هاشم، تبریز: بنی‌هاشمی، ۱۳۸۱ ق، ج۲، ص ۱۵۸.
۵. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، محقق / مصحح: خسروی حسینی، غلامرضا، تهران: مرتضوی، ۱۳۷۴ ش، ج۲، ص ۳۰۷.
۶. لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون الحکم و المواعظ، همان، ص ۴۳۷، ح ۷۵۷۳.
۷. طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج، محقق / مصحح: خرسان،
محمدباقر، مشهد: نشر مرتضی، ۱۴۰۳ ق، ج۲، ص ۳۴۰.
۸. طوسی، محمد بن الحسن، الأمالی، محقق / مصحح: مؤسسه البعثه، قم: دارالثقافه، ۱۴۱۴ ق، ص ۲۰۱، ح ۳۴۳.
منبع: پرسمان قرآن
نظر شما