خبرگزاری حوزه | رهبر حکیم انقلاب اسلامی (حفظه‌الله) در دیدار با دست‌اندرکاران برگزاری کنگره ملی شهدای کاشان به نکات مهم و قابل توجهی پرداختند (۱) که محوری‌ترین نکته در بیانات نائب‌الامام، توجه دادن به پیشینه پر افتخار کاشان و مفاخر آن منطقه بود.
تمرکز رهبر معظم بر معرفی و تبیین مفاخر و پیشینه گرانسنگ منطقه کاشان، حاکی از مطالب دقیق، راهگشا و درس‌آموز برای دغدغه‌مندان عرصه فرهنگ و تربیت است که سزاوار توجه و اهتمام است.
بیانات حکیمانه رهبر معظم را می‌توان نسخه‌ای برای پیشرفت و ارتقای فرهنگ منطقه کاشان و بلکه فرهنگ جامعه ایرانی دانست که اگر دقیق و جامع، جامعه عمل بپوشد شاهد تعالی فرهنگ جامعه و حفظ ارزشها و باورها خواهیم بود.
برای روشن شدن اهمیت این مسأله و فهم دقیق آن، ضروری است به یک مقدمه توجه شود:
امام راحل (قدس‌سره) در بیانی ارزشمند می‌فرمایند: «بی‌شک بالاترین و والاترین عنصری که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد، فرهنگ آن جامعه است. اساساً فرهنگ هر جامعه، هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل میدهد». (۲)
«فرهنگ» از واژگانی است که بیشترین تغییرات معنایی را به خود دیده است. در علوم اجتماعی در عام‌ترین تعریفش، حاکی از بخشی از آموزه‌هاست که به طور اجتماعی منتقل میشود و جوامع را از یکدیگر متمایز می‌سازد؛ برخی فرهنگ را به بخشی از آموزه‌های مشترک اجتماعی اختصاص داده و برخی بر جنبه اجتماعی آن تاکید کردند.
فارغ از تعاریف گوناگون که هر یک بر مبانی و مسائل زیربنایی در زمینه فلسفه اجتماعی، فلسفه اخلاق و فلسفه فرهنگ مبتنی است(۳)، فرهنگ در عام‌ترین تعریفش شامل مؤلفه‌هایی چون باورها، ارزشها، انگیزه‌ها، خط، زبان، هنر و مواریث ملی، بومی و قومی میشود که برخی از این عناصر در طول برخی دیگر قرار داشته و در شکل دادن آنها نقش اساسی بازی میکنند.
با توجه به اهمیت و تعریف فرهنگ، سه رکن اساسی را می‌توان برای آن برشمرد:
۱) باورها: بنیادی‌ترین بخش فرهنگ، نوع نگاه و ادراک افراد نسبت به هستی است که از آن به هستی‌شناسی یا جهان‌بینی تعبیر میشود. مبانی هستی‌شناختی به ذهن افراد شکل میدهد و در این چهارچوب است که همه حقایق و روابطشان تفسیر و فهم میشود.
۲) ارزشها: قالب فکری ایجاد شده، در مرحله بعد نظام ارزشی و رفتاری مناسب خود را پدید می‌آورد که رفتارهای اختیاری را هدایت میکند و نظام‌های اخلاقی، حقوقی و سیاسی جامعه را شکل میدهد.
۳) انگیزه‌ها: ارزشها هستند که انگیزه‌های مناسب را در افراد ایجاد و تقویت کرده، ظهور رفتارهای هماهنگ با باورها و ارزشها را سبب می‌شوند.
تجلّی این سه رکن اساسی فرهنگ در قالب نمادها، بخش‌های دیگر از فرهنگ را پدید می‌آورد؛ همچنین تمایز فرهنگ‌ها عمدتاً در تفاوت‌های جوامع در زیرساخت‌های فکری و ارزش آنها نهفته است. بنابراین برای تغییر فرهنگ یک جامعه کافی است که باورها و ارزش‌های آن دچار تغییر و تحول شود؛ تغییر و تحول در باورها و ارزش‌های یک جامعه همان و تغییر فرهنگ آن هم همان! و این راز تلاش دشمنان در تغییر باورها و ارزش‌های مردم جامعه ما و بلکه مسلمین است.
با عنایت به این مقدمه مختصر اما قابل تأمل، تاکید و تبیین مکرر رهبر معظم (حفظه‌الله) نسبت به پیشینه برجسته کاشان، مفاخر و ارزش‌های آن منطقه معنای دیگری می‌یابد.
[کاشان یک شهر برجسته است؛ حالا منهای آنچه در دوره‌ی ما اتّفاق افتاد ــ که حالا اشاره خواهم کرد ــ در طول تاریخ هم کاشان حقّاً و انصافاً برجستگی دارد: عالِم‌پرور است، شاعرپرور است، فقیه‌پرور است، ریاضی[دان]پرور است، مبارزپرور است، هنرپرور است؛ شخصیّت‌های برجسته‌ی بزرگی [دارد] و یک شهر عجیبی است. همین فرشی که در کاشان بافته میشود، از لحاظ نگاه هنری، یک هنر بسیار بزرگ و بسیار باارزش است؛ ما قدر این هنرهای زیرِ پاافتاده و پیشِ پاافتاده‌ی خودمان را نمیدانیم. شخصیّت‌های برجسته‌ای [از این شهر] برخاستند که خب شماها آنها را می‌شناسید و میدانید و معروفند، و اسمشان در تاریخ همه‌جا ثبت است. در دوره‌ی نزدیک به ما، [یعنی] تقریباً دوره‌ی معاصر ما، شخصیّت‌هایی هستند که با استعمار مبارزه کردند ــ که این فرق میکند با مبارزه‌ی با حکومت داخلی ــ مِن‌جمله پدر مرحوم آیت‌الله کاشانی، مرحوم آسیّدمصطفیٰ کاشانی که ایشان از بزرگان علمای نجف بودند. ...هم پسر ایشان مرحوم آسیّدابوالقاسم کاشانی که آیت‌الله کاشانی معروف ما این دوّمی است. بعد هم مبارزات اینها ادامه پیدا کرد. این اهمّیّت دارد؛ اینکه یک انسانی، یک انسان باشخصیّتی، زندگی خودش را وقف کند برای مبارزه‌ی با زور، با ظلم، با تجاوزطلبی، خیلی برای یک ملّت مهم و باارزش است؛ قدرش را باید دانست. ...در زمان رضاشاه که همه‌ی نفَسها در سینه‌ها حبس بود، مرحوم کاشانی مبارزه کرد؛ در آن زمان مبارزه کرد. ...از جهات مختلفی کاشان انصافاً برجستگی دارد؛ یکی‌اش مسئله‌ی مبارزات است، یکی‌اش مسئله‌ی علم و هنر است، یکی‌اش مسئله‌ی توجّه به اهل‌بیت (علیهم السّلام) است که در زمان جوانی ما مجالس کاشان معروف بود همه‌جا که کاشانی‌ها مجالس روضه و توسّل و توجّه دارند؛ و مانند اینها. خب، در آزمایش بسیار مهمّ دفاع مقدّس و بعد از آن در بعضی از حوادث دیگر، کاشانی‌ها خوب حرکت کردند، خوب گذشته‌ی خودشان را تجدید کردند و نشان دادند که یک طبیعت مستمرّ تاریخی‌ای در این منطقه وجود دارد که در گذشته و امروز انسانهایی را با این خصوصیّات پرورش میدهد. لذا شما شهدای برجسته‌ای دارید، شهدای باسابقه‌ای دارید، شهید دوران اوّل مبارزات دارید که این در کمتر شهری از شهرهای ایران وجود دارد؛ شهدای میدان جنگ دارید، پشتیبانی‌های فوق‌العاده و کم‌نظیر دارید که انسان را واقعاً تحت تأثیر قرار میدهد. ...بحمدالله شما کاشانی‌ها از لحاظ هنرمند هم غنی هستید، افراد هنری دارید که میتوانند کارهایی را انجام بدهند. ...به مردم عزیز کاشان هم سلام بنده را برسانید. ما کاشان را همیشه از دیرزمان، چه به خاطر علمائش، چه به خاطر شهدائش، چه به خاطر کارهای هنری‌اش، به چشم یک منطقه‌ی برجسته شناخته‌ایم و دیده‌ایم.] (۴)
تاکید قابل توجه نائب‌الامام به باورها و ارزشهایی که برخاسته از باورهاست، درس مهمی را برای دغدغه‌مندان فرهنگ منطقه کاشان و بلکه جامعه ایرانی متذکر میشود. گذشت که برای تغییر و تحول فرهنگ یک جامعه، تغیر در باورها و ارزش‌های آن کافیست تا فرهنگ آن جامعه نیز به تبع آن دچار تغییر و تبدّل شود.
اکنون که دشمنان نظام با تمام توان مشغول مبارزه با باورها و ارزش‌های فرهنگ اسلامی_ایرانی هستند، اهمیت این مسئله دوچندان میشود. استعمار امروز به دنبال تعطیلی فکر است! نه به آن معنا که اجازه ندهد شما فکر کنید بلکه به آن معنا که فرصت نمی‌دهد شما فکر کنید؛ یعنی استعمار امروزی، استعمار رسیدن به جواب قبل از رسیدن به سوال است. نوجوان و جوانی که نمی‌داند به چه باید فکر کند، به چه باید افتخار کند، پیشینه او چیست و چه چیزی ملاک ارزش و افتخار است، در مظانّ استحاله عقیدتی_فرهنگی است؛ لذا مخاطب اولیه در زمینه تبیین باورها و ارزشها، نوجوانان و جوانان هستند.
چندی پیش بود که نائب‌الامام مجدد درباره اهمیت مسائل رسانه‌ای تاکید نموده، بر ضرورت پیشرفت در این زمینه تاکید کردند: [ ما به یک کار مهم رسانه‌ای نیاز داریم. ...ما در زمینه‌ی نشان دادن "پیشرفت‌ها و تحقق آرزوها" کم کاریم. یک کار رسانه‌ای لازم است.] (۵)
و پیش‌تر:
[نقش رسانه‌های عمومی و بویژه مطبوعات در دنیای امروز بر کسی پوشیده نیست؛ ولی افزون بر این، مطبوعات در نظام اسلامی_انقلابی ما، به خاطر مسئولیّتهای خطیر انقلابی، شأن و منزلت ویژه‌ای یافته اند... مهمترین وظیفه‌ی مطبوعات در نظام اسلامی، نقش فرهنگی آنان در معرّفی و دفاع از ارزشها و آرمانهای مورد قبول این امّت انقلابی و بالا بردن سطح آگاهی و معرفت آنان است.] (۶)
[امروز رسانه‌ها در دنیا فکر، فرهنگ، رفتار و در حقیقت هویّت فرهنگی انسانها را القا میکنند و تعیین‌کننده هستند. رسانه‌ها میتوانند در بهبود وضعیّت زندگی انسان مؤثّر باشند؛ میتوانند در گسترش صلح و امنیت جهانی مؤثّر باشند؛ میتوانند در ارتقای اخلاق و معنویّت در میان انسانها مؤثّر باشند و میتوانند انسانها را خوشبخت‌تر کنند؛ متقابلاً میتوانند وسیله‌ی برافروختن جنگهای خانمان‌سوز باشند؛ میتوانند عادات و آداب و رفتارهای مضر را در میان مردم رایج کنند؛ میتوانند ملّتهایی را از هویّت انسانی خودشان و هویّت ملّی‌شان تهی کنند و میتوانند احساس تبعیض را در انسانها زنده کنند. رسانه‌ها امروز نقششان خیلی زیاد است.] (۷)
اینک ماییم و سه ضلع مثلث! تاکید بر ارزشها و باورها، تاکید بر مسائل رسانه‌ای و جهاد تبیین؛ کلیدواژه‌هایی که این ایام مکرر از سوی رهبر حکیم انقلاب اسلامی (حفظه‌الله) مورد اشاره و تذکر قرار گرفته است. ارتباط تنگاتنگ این سه ضلع با یکدیگر و همچنین اهمیت و نقش اساسی آنها در ارتقای فرهنگ جامعه، سبب میشود که آنها را به عنوان سه ضلع مثلث پیشرفت و ارتقای فرهنگ جامعه نامید.
نسخه راهگشا و حکیمانه قائد امت برای دغدغه‌مندان عرصه فرهنگ جامعه، فصل الخطاب است. اکنون، هنگامه جهاد تبیین با محوریت باورها و ارزشهاست که از بهترین مصادیق آن، سیره شهدای گرانقدر ما و خانواده‌های صبور و عزیز آن‌هاست که باورها و ارزش‌های جامعه اسلامی_ایرانی در آنها تجلّی یافته است. بستر رسانه که امروز نقش حیاتی آن در تغییر باورها و ارزشها بر هیچ کس مخفی نیست و از طرفی تأکید حکیم امت بر مسائل رسانه‌ای یعنی: (لا ینتشر الهُدی الا من حیث انتشر الضلال) (۸)
خلاصه آنکه: هنگامه جهاد تبیین با محوریت احیاء و تبیین ارزشها و باورهاست تا انگیزه جوان ایرانی در آن مسیر، زنده و پویا شود. همچنانی که مرکز مبارزه با باورها و ارزشها _که از مصادیق آن شهدای طریق حق و حقیقت‌اند_ فضای رسانه و ارتباطات مجازی است، ضرورت تبیین حقایق نیز در آن بستر بیش از مواضع دیگر است، بگونه‌ای که به امر رهبر معظم، حتی دانش‌آموز با اصالت و فرهنگ ایرانی مکلّف به این وظیفه می‌گردد و تکلیف دغدغه‌مندان عرصه فرهنگ بیش از پیش مشخص میشود!
طول عمر با عزت تا تحویل پرچم انقلاب به صاحب اصلی‌اش روزی حکیم امت؛ حکیم کسی است که با ۱۶ دقیقه سخنرانی مختصر، مبنا، راه‌حل و راهکار اساسی برای ارتقای فرهنگ جامعه بیان میکند. (ادام‌الله‌ظله)
علی گلستانی
منابع:
۱. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دست‌اندرکاران برگزاری کنگره ملّی بزرگداشت یک هزار و هشتصد و هشتاد شهید کاشان که در تاریخ ۲۶ دی ۱۴۰۳ برگزار شده بود، در ۴ بهمن‌ماه در محل برگزاری همایش در کاشان منتشر شد.
۲. صحیفه امام، ج۱۵، ص۱۶۰
۳. رابطه علم و دین، ص ۲۱_۲۰
۴. بیانات در دیدار دست‌اندرکاران برگزاری کنگره ملّی بزرگداشت یک هزار و هشتصد و هشتاد شهید کاشان. ۱۴۰۳/۱۰/۲۶
۵. دیدار تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی بخش خصوصی با رهبر انقلاب. ۱۴۰۳/۱۱/۳
۶. انتصاب نماینده‌ی ولی‌ّفقیه در مؤسسه‌ی کیهان ۱۳۷۰/۷/۲
۷. در دیدار مدیران و برنامه‌سازان رسانه‌ای کشورهای مختلف ۱۳۸۵/۲/۲۶
۸. توضیح عبارت از بیانات رهبر معظم (حفظه‌الله):
«لا ینتشر الهدی الّا من حیث انتشر الضّلال»؛ این از کلمات مرحوم سید شرف‌الدین رضوان‌اللَّه‌تعالی‌علیه است. آنها ضلالت را چگونه منتشر میکنند؟ از همان راه، هدایت را باید منتشر کرد. همان‌گونه که آن جاهل یا مغرض - حالا ما قضاوت نمی‌کنیم؛ چون هر دو نوعش ممکن است - وارد میدان شده است و معارف غلط را، معارف سست را، معارف بی‌ریشه و غیر فنّی را با نامهای مختلف وبا عناوین مختلف به خورد افراد داده است، همین‌طور بایستی اهل علم و اهل دین وارد شوند و معارف اصیل را، معارف ناب را، غلط بودن آن فکر را بیان کنند. / بیانات در شروع درس خارج فقه ۱۳۷۹/۰۶/۲۰
نظر شما