به گزارش خبرگزار حوزه، میزگرد همایش بین‌المللی گرامیداشت آیت الله مصباح یزدی (ره) با عنوان «استاد فکر» به همت جامعةالمصطفی العالمیه، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و ستاد ارتحال علامه مصباح یزدی (ره) برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی رئیس دانشگاه قم در میزگرد ویژه‌ای بر اهمیت تحلیل دقیق مفاهیم و شفاف‌سازی در مباحث علمی تأکید کرد و گفت: برای پیشبرد مؤثر علوم انسانی اسلامی ضروری است که مفاهیم به‌طور واضح و دقیق تعریف شوند تا از سوءتفاهم‌ها جلوگیری گردد.

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) نیز به تبیین دیدگاه‌های خود در این زمینه پرداخت.

حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی هم به تبیین اندیشه‌های علمی و فلسفی آیت الله مصباح یزدی (ره) پرداخت.

پروفسور لگنهاوزن عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی (ره) نیز در این همایش به بحث پیرامون توسعه علوم انسانی اسلامی پرداخت.

دبیر نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین قنبری معاون ارتباطات و بین‌الملل جامعةالمصطفی به‌عنوان یکی از مسئولین اجرایی این همایش نیز حضور داشت و بر اهمیت همکاری‌های علمی بین‌المللی در ترویج علوم انسانی اسلامی تأکید کرد.

نقش تحول‌آفرین آیت الله مصباح یزدی(ره) در علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی، رئیس دانشگاه قم با تأکید بر نقش تحول‌آفرین آیت الله مصباح یزدی(ره) در علوم انسانی اسلامی، سه محور اساسی شامل نقد علوم انسانی رایج، تربیت کنشگران علمی و اخلاقی، و بازطراحی ساختارهای علمی و آموزشی را به‌عنوان دستاوردهای کلیدی این متفکر بزرگ تشریح کرد.

وی بر اهمیت تحلیل دقیق مفاهیم و شفاف‌سازی در مباحث علمی تأکید کرد و ادامه داد: برای پیشبرد صحیح و مؤثر علوم انسانی اسلامی ضروری است که مفاهیم به‌طور واضح و دقیق تعریف شوند تا از هرگونه سوءتفاهم یا ابهام جلوگیری گردد. این امر نه‌تنها موجب رشد علمی می‌شود بلکه کمک می‌کند تا نتایج به‌دست‌آمده در حوزه‌های مختلف علمی قابل فهم و بهره‌برداری برای جامعه باشد.

رئیس دانشگاه قم به روش آیت الله مصباح یزدی در مواجهه با مسائل علمی اشاره کرد و گفت: یکی از ویژگی‌های بارز آیت الله مصباح یزدی تحلیل دقیق مفاهیم پیش از ورود به هر بحث علمی بود. ایشان همواره تلاش می‌کردند تا مفاهیم را با دقت تبیین کنند و از سوءبرداشت‌ها یا ابهامات احتمالی جلوگیری نمایند.

حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی با بیان این که در بیان موضوعات علمی، شفافیت در ارائه تعریف‌ها و مفاهیم از اهمیت بسیاری برخوردار است، اظهار کرد: آیت الله مصباح یزدی در سخنرانی‌های عمومی نیز همواره تلاش داشتند مراد خود را از هر واژه به‌روشنی بیان کنند. در صورتی که معنای جدید یا متفاوتی از مفاهیمی چون علم دینی مدنظر داشتند، آن را به‌وضوح توضیح می‌دادند تا هیچ‌گونه ابهامی برای مخاطبان باقی نماند.

وی به نقش تحلیل مفهومی و شفاف‌سازی به‌عنوان یکی از اصول اساسی در ترویج علوم انسانی اسلامی اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: دقت در این امور می‌تواند مانع از برداشت‌های نادرست و تعارضات در این حوزه شود. وقتی مفاهیم به‌طور دقیق و شفاف تبیین شوند، امکان سوءتفاهم‌ها و تضادهای علمی به حداقل می‌رسد و این امر به تقویت بنیان‌های علمی و نظری علوم انسانی اسلامی کمک می‌کند.

شفافیت مفهومی و تحلیل بنیادین

رئیس دانشگاه قم به اهمیت تعریف و تحلیل دقیق مفاهیم در علوم انسانی اسلامی اشاره کرد و دیدگاه‌های برجسته آیت الله مصباح را در این زمینه تبیین و بر این نکته تأکید کرد که در علوم انسانی اسلامی، دقت در مفاهیم و تحلیل دقیق آن‌ها از الزامات اساسی است که می‌تواند موجب بسط و توسعه این حوزه علمی به‌طور مؤثر و کارآمد شود ...

وی با اشاره به روش علمی آیت الله مصباح یزدی، گفت: ایشان پیش از ورود به هر مبحث علمی، ابتدا به تحلیل مفهومی و تبیین دقیق مسئله می‌پرداختند. اگر معنای جدید یا متفاوتی برای یک مفهوم در نظر داشتند، آن را به‌صورت شفاف بیان کرده و مبانی و نسبت‌های آن را به‌دقت تحلیل می‌کردند. این شفاف‌سازی و دقت نظر در تعریف مفاهیم از ویژگی‌های بارز روش ایشان در مواجهه با مباحث علمی و نظری بود که توانست موجب روشن‌سازی دقیق‌تر مسائل و جلوگیری از سوءبرداشت‌ها شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی در ادامه تعریف علوم انسانی از دیدگاه آیت الله مصباح یزدی (ره) را چنین توصیف کرد: علوم انسانی به مجموعه‌ای از علوم اطلاق می‌شود که به تحلیل انسان، کنش‌های او و پدیده‌های مرتبط می‌پردازد. این کنش‌ها شامل رفتارهای فردی و اجتماعی انسان در بسترهای مختلف از جمله محیط‌های خانوادگی، فرهنگی و اقتصادی است. همچنین علوم انسانی باید به بررسی پدیده‌هایی پردازد که از تعاملات انسانی در سطح جامعه و گروه‌های اجتماعی پدید می‌آیند، نظیر ساختارها و نظام‌های اجتماعی که تأثیرات عمیقی بر رفتار فردی و اجتماعی انسان‌ها دارند. در واقع، علوم انسانی باید تمام جنبه‌های کنش‌ها و تعاملات انسانی را در ابعاد فردی و اجتماعی مورد مطالعه قرار دهد تا بتواند تصویری جامع از انسان و جامعه ارائه دهد.

وی افزود: آیت الله مصباح یزدی بر این باور بودند که علوم انسانی باید تمام جنبه‌های رفتار و کنش انسانی را چه در سطح فردی و چه در سطح اجتماعی در بر بگیرد. این علوم نه‌تنها باید به تحلیل دقیق و عمیق پدیده‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بپردازند، بلکه باید نقش این پدیده‌ها را در شکل‌دهی به ساختارها و روابط اجتماعی روشن کنند. از دیدگاه ایشان، علوم انسانی اسلامی باید به‌طور جامع به بررسی تمامی ابعاد انسانی از جمله رفتار فردی، تعاملات اجتماعی و تأثیرات فرهنگی و سیاسی بپردازد تا بتواند تصویری کامل و متوازن از انسان و جامعه ارائه دهد و راهکارهایی علمی و عملی برای اصلاح و پیشرفت جامعه فراهم آورد.

رئیس دانشگاه قم همچنین به جنبه توصیه‌گری علوم انسانی از منظر آیت الله مصباح یزدی (ره) اشاره کرد و بیان داشت: علوم انسانی تنها به تحلیل و توصیف وضعیت موجود محدود نمی‌شود، بلکه یکی از رسالت‌های اصلی آن ارائه راهکارها و مفاهیم برای بهبود و اصلاح وضعیت جامعه است. مفاهیمی که در حوزه‌هایی مانند اقتصاد، جامعه‌شناسی و سیاست به کار می‌روند باید به‌طور دقیق و شفاف تعریف و تبیین شوند. تنها در این صورت است که می‌توان از این مفاهیم به‌طور بهینه بهره‌برداری کرد و آن‌ها را به ابزاری مؤثر در جهت حل مشکلات و ارتقای شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تبدیل نمود ...

وی بر این نکته تأکید کرد: شفافیت و تحلیل بنیادین مفاهیم به‌عنوان ارکان اصلی علوم انسانی اسلامی نقشی بی‌بدیل در این حوزه ایفا می‌کند. این ویژگی‌ها به‌ویژه دقت در تعریف و تبیین مفاهیم، موجب می‌شود که علوم انسانی اسلامی قادر باشد به‌طور دقیق و متقن به مسائل پیچیده انسانی و اجتماعی پاسخ دهد. شفافیت در بیان مفاهیم و تحلیل عمیق و بنیادین آن‌ها از یک‌سو موجب پیشگیری از سوءتفاهم‌ها و برداشت‌های نادرست می‌شود و از سوی دیگر توانمندی این علوم را برای حل مشکلات و چالش‌های معاصر افزایش می‌دهد. در حقیقت علوم انسانی اسلامی با تکیه بر این ویژگی‌ها می‌تواند نه‌تنها تبیین‌کننده درست مسائل انسانی باشد، بلکه راهکارهایی عملی و مبتنی بر اصول اسلامی برای توسعه و بهبود شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ارائه دهد.

تربیت کنشگران و اصلاح ساختارهای علمی

حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی به تحلیل دستاوردهای کلیدیآیت الله مصباح در حوزه علوم انسانی اسلامی پرداخت و بر سه محور اصلی تأکید کرد:

۱.نقد و اصلاح علوم انسانی رایج

رئیس دانشگاه قم به‌طور خاص به نقد جدی علوم انسانی رایج اشاره کرد و اظهار داشت: این علوم با مبانی غیرالهی خود نمی‌توانند پاسخگوی نیازهای جامعه اسلامی باشند. علامه مصباح یزدی با نقد اساسی این علوم و تأکید بر تولید علم مبتنی بر مبانی اسلامی، گام‌های اساسی در اصلاح و بازنگری در این عرصه برداشته‌اند. ایشان همچنین بر لزوم تطبیق بنیان‌های فکری علوم انسانی با ارزش‌های اسلامی و ملی تأکید داشتند. آیت الله مصباح یزدی بر این باور بودند که علوم انسانی باید نقشی اثرگذار در اصلاح جامعه ایفا کند و به‌گونه‌ای طراحی شود که در خدمت انسان مسلمان ایرانی باشد.

۲. تربیت و تحول کنشگران علمی و اخلاقی

حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی با اشاره به اقدامات آیت الله مصباح یزدی در تربیت نیروهای علمی و اخلاقی گفت: یکی از مهم‌ترین اقدامات ایشان، برگزاری طرح‌های آموزشی نظیر طرح ولایت بود که مخاطبان متنوعی از جمله نخبگان، اساتید، و گروه‌های مختلف جامعه را دربرمی‌گرفت. این طرح‌ها با هدف ارتقای معرفتی و اخلاقی کنشگران علمی و فرهنگی، تأثیرات عمیقی بر جامعه داشتند.

وی تأکید کرد: بدون همراهی کنشگران متعهد، حتی بهترین نظریه‌ها و علوم تولیدشده نیز به نتیجه مطلوب نخواهند رسید.

۳. بازطراحی ساختارهای علمی و آموزشی

رئیس دانشگاه قم در بخش دیگری از سخنان خود به نقد ساختارهای علمی و آموزشی موجود پرداخت و اظهار داشت: برنامه‌های آموزشی کنونی به‌ویژه در حوزه علوم انسانی نیازمند بازنگری و تحولی بنیادین هستند.

وی افزود: آیت الله مصباح یزدی بر اهمیت طراحی و ایجاد ساختارهای علمی نوینی تأکید داشتند که بتوانند ضمن پاسخگویی به نیازهای انسان معاصر، جایگاه علوم انسانی اسلامی را ارتقا داده و آن را به ابزاری مؤثر برای پیشبرد جامعه اسلامی تبدیل کنند

حجت‌الاسلام والمسلمین شریفی در پایان سخنان خود تصریح کرد: دستاوردهای آیت الله مصباح یزدی (ره) نه‌تنها در عرصه نظری، بلکه در عمل نیز الگوهای کاربردی و ارزشمندی برای جامعه اسلامی به ارمغان آورده است.

وی افزود: آیت الله مصباح با نگاهی جامع به علم، اخلاق و تربیت، نقشی بی‌بدیل در تحول علوم انسانی و پرورش نسل جدیدی از کنشگران علمی ایفا کردند. ضروری است که از این میراث ارزشمند برای دستیابی به اهداف والای اسلامی و انسانی بهره‌برداری کنیم.

جایگاه علوم انسانی اسلامی در اندیشه آیت الله مصباح یزدی

حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) هم به تبیین نقش علوم انسانی اسلامی و معرفت‌شناسی در جامعه اسلامی پرداخت و گفت: نظام ارزشی اسلام به‌طور خاص ناظر به انسان است و اصول انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی در این نظام تأثیرات عمیقی بر تفکر و فعالیت‌های علمی دارند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تلاش‌های علمی آیت الله مصباح در حوزه علوم انسانی اسلامی، اظهار داشت: کار اصلی علامه مصباح در این حوزه، تمرکز بر مبانی انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و ارزش‌شناسی بود که در نهایت به‌عنوان مبانی اساسی علوم انسانی اسلامی عمل می‌کنند. ایشان همواره بر این باور بودند که بدون این مبانی، ساختار علوم انسانی اسلامی امکان‌پذیر نیست

رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) همچنین بر اهمیت تفکیک علوم انسانی اسلامی از مدل‌های غربی تأکید کرد و افزود: علامه مصباح همواره بر این نکته پافشاری می‌کرد که در طراحی یک علم انسانی اسلامی باید از مفاهیم و اصول دینی و اخلاقی بهره‌برداری شود. این علوم انسانی باید به‌عنوان ابزاری برای شکل‌دهی به جامعه اسلامی، توانایی انسان‌سازی و جامعه‌سازی را داشته باشد

ضرورت بازتعریف علوم انسانی اسلامی در مسیر تحقق جامعه متعالی

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا اظهار کرد: درک درست از علوم انسانی اسلامی تنها زمانی ممکن است که این علوم بر مبانی انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی اسلامی استوار باشد. این مبانی، از انسان‌شناسی گرفته تا معرفت‌شناسی، در نهایت به‌عنوان نقشه‌راهی برای شکل‌گیری یک جامعه اسلامی عمل می‌کنند، بنابراین علوم انسانی اسلامی باید در چارچوب اصول دینی و انسانی ساخته شوند تا بتوانند به ایجاد یک جامعه متعالی کمک کنند

وی به لزوم بازتعریف مفهوم علم در جامعه اسلامی اشاره کرد و بیان داشت: در دنیای مدرن، علم به‌طور غالب به‌عنوان یک پدیده مستقل از فرهنگ و ارزش‌های انسانی در نظر گرفته می‌شود، اما در نگاه اسلامی، علم باید در چارچوب ارزش‌ها و نظام‌های دینی قرار گیرد. این رویکرد موجب می‌شود که علم نه تنها به‌عنوان یک ابزار برای کشف حقیقت، بلکه به‌عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف انسانی و دینی نیز عمل کند

رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) همچنین بر نقش فرهنگستان‌ها در تقویت علوم انسانی اسلامی تأکید کرد و افزود: فرهنگستان باید فلسفه را در زمره علوم انسانی قرار دهد تا علوم انسانی اسلامی در مرکز توجه قرار گیرند.

وی در ادامه بر ضرورت بازنگری در تقسیم‌بندی‌های موجود و توجه به رویکردهای جدید تأکید کرد و گفت: این تقسیم‌بندی‌های نادرست و نگاه‌های محدود،به درک ما از فلسفه و علم آسیب‌زده‌اند. بنابراین نیاز به بازتعریف و رویکرد جدیدی در این زمینه داریم تا علوم انسانی اسلامی در جایگاه اصلی خود قرار گیرد و جامعه اسلامی بتواند از این علوم بهره‌برداری لازم را داشته باشد

پیوند علم، فرهنگ و ارزش‌های انسانی

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به تبیین نقش علوم انسانی اسلامی و معرفت‌شناسی در جامعه اسلامی پرداخت و بر ارتباط عمیق این علوم با فرهنگ و ارزش‌های انسانی تأکید کرد.

وی بیان کرد: علم نباید صرفاً به‌عنوان یک پدیده تجربی در نظر گرفته شود و باید در پیوند با انسان و فرهنگ مورد بررسی قرار گیرد. علوم انسانی شامل مراتب مختلفی هستند و برخی از این مراتب مانند متافیزیک و الهیات نقش ویژه‌ای نسبت به سایر علوم دارند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: محدود کردن معرفت علمی به جنبه تجربی باعث می‌شود که معرفت‌های متافیزیکی از دایره علوم بیرون بروند که این امر به باورها و نگرش‌های دینی بستگی دارد. بر این اساس تغییراتی در نظام آموزشی و پژوهشی ضروری است تا علوم انسانی اسلامی بتوانند به‌درستی واقعیت‌های انسانی و معرفتی را بازتاب دهند.

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در ادامه به اهمیت متصل شدن الهیات و انسان‌شناسی در تشکیل نظام آموزشی جدید اشاره کرد و گفت: این دو حوزه باید به‌طور مؤثر به یکدیگر پیوند بخورند تا مباحث معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی در مرکز توجه قرار گیرد. این پیوند می‌تواند به درک عمیق‌تری از حقیقت، وجود و ابعاد مختلف انسان کمک کند.

وی افزود: پژوهش در زمینه عواطف انسانی و رفتارهای اجتماعی نیازمند توجه ویژه به تفکرات فلسفی و متافیزیکی است، زیرا این تفکرات به ما کمک می‌کنند تا درکی عمیق‌تر از واقعیت‌های موجود پیدا کنیم و از نتایج تحقیقات و تحلیل‌های بهتری بهره‌مند شویم.

رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) به نقش دین در تغییرات اجتماعی و فرهنگی اشاره کرد و گفت: دین به‌عنوان عنصر بنیادی در زندگی انسان‌ها می‌تواند راهگشای حل معضلات و بحران‌های اجتماعی باشد. ارتباط دین و علم می‌تواند جوامع آگاه‌تری را شکل دهد و به شناخت عمیق‌تری از خود و دنیای پیرامون کمک کند.

لزوم پیوند علم و ارزش‌های انسانی در علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در سخنان خود به اهمیت همراهی تمامی فعالیت‌های علمی با ارزش‌های انسانی و اخلاقی تأکید کرد و ادامه داد: این ارزش‌ها می‌توانند به‌عنوان معیارهایی برای سنجش دانش و پژوهش در تمام حوزه‌ها عمل کنند. نظام‌های آموزشی باید این نگرش را مدنظر قرار دهند و به‌جای محدود کردن خود به مباحث تجربی، ابعاد متافیزیکی و انسانی را نیز در برنامه‌های خود بگنجانند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: برای رسیدن به یکپارچگی میان علوم انسانی و علمی باید از همکاری میان رشته‌های مختلف علمی بهره‌برداری کرد. اگر دیدگاه‌های روانشناختی و جامعه‌شناختی با جنبه‌های متافیزیکی و فلسفی همراه شود می‌توانیم به درکی جامع‌تر از رفتار و واکنش‌های انسانی دست یابیم و مسائل پیچیده‌تری را تحلیل کنیم که نه‌تنها ابعاد فردی، بلکه جنبه‌های جمعی رفتار انسان را نیز شامل می‌شود.

وی همچنین به بررسی ابعاد مختلف و اهمیت علوم انسانی اسلامی در جامعه پرداخت و ابراز داشت: رویکردهای بین‌رشته‌ای می‌تواند به تحلیل و حل معضلات اجتماعی و فرهنگی از دیدگاه‌های مختلف کمک کند. درک درست از تجربیات انسانی نیازمند تحلیل‌های جامعه‌شناسانه در کنار ابعاد دینی و معنوی است که این امر می‌تواند درک بهتری از بحران‌های هویتی و اجتماعی به وجود آورد.

رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) بر این نکته تأکید کرد که علم و دین باید به‌عنوان دو عنصر مکمل در نظر گرفته شود. این ارتباط می‌تواند به ظهور رویکردهای نوین در پژوهش‌ها و حل مسائل اجتماعی کمک کند.

وی در ادامه بر اهمیت توجه به ابعاد اخلاقی و انسانی در نظام‌های آموزشی تأکید کرد و گفت: این نظام‌ها باید به فراگیران آموزش‌هایی بدهند که آن‌ها را به تفکر انتقادی و خلاقیت تشویق کند و از محدود شدن به یادگیری تجربی و حفظ اطلاعات جلوگیری کنند.

چالش‌های نظام‌های آموزشی و نیاز به بازتعریف علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به چالش‌های موجود در نظام‌های آموزشی اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: بسیاری از مباحث علمی موجود در دانشگاه‌ها به‌ویژه در رشته‌های علوم انسانی قادر به حل مسائل و نیازهای انسان معاصر نیستند.

وی به نقد ساختارهای آموزشی موجود پرداخت و بر لزوم ایجاد ساختارهای علمی جدید تأکید کرد که توانایی پاسخگویی به نیازهای معرفتی و اخلاقی جامعه اسلامی را داشته باشند.

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در ادامه افزود: نظام آموزشی فعلی در بسیاری از دانشگاه‌ها به‌ویژه در حوزه‌های علوم انسانی از اصول و مبانی دینی فاصله گرفته است. برای تعریف علوم انسانی اسلامی بر اساس نیازهای جامعه باید به شکلی متفاوت از نظام‌های آموزشی موجود عمل کنیم.

وی همچنین به تلاش‌های علمی آیت‌الله مصباح یزدی در این زمینه اشاره کرد و اظهار داشت: آیت‌الله مصباح یزدی همواره بر این باور بودند که ساختار علمی علوم انسانی باید با تأکید بر ارزش‌های اسلامی و انسانی شکل گیرد. ایشان ساختارهای موجود را ناکافی می‌دانستند و به دنبال بازتعریف این ساختارها برای پاسخگویی به نیازهای جامعه اسلامی بودند.

رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) بر اهمیت بازنگری در روش‌شناسی علوم انسانی تأکید کرد و گفت: در حال حاضر علم در بسیاری از حوزه‌ها تنها از طریق تجربه‌گرایی و روش‌های تجربی تعریف می‌شود.

وی توضیح داد: این رویکرد از نظر فلسفی و معرفتی، در تضاد با بسیاری از مبانی دینی قرار دارد. به‌عنوان مثال، مسائل متافیزیکی و اخلاقی در دایره علم تجربی نمی‌گنجند. به همین دلیل، باید روش‌هایی جدید در علوم انسانی اسلامی طراحی کنیم که هم‌راستا با دین و فرهنگ اسلامی باشد.

در بخش دیگری از سخنان خود، حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به مقوله‌های هنجاری و تجویزی در علوم انسانی اشاره کرد و گفت: بسیاری از مسائل در علوم انسانی، به‌ویژه در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی، نیازمند دیدگاه‌های هنجاری و تجویزی هستند که می‌توانند بر اساس مبانی دینی و اسلامی بازتعریف شوند.

ضرورت بازتعریف ساختارهای آموزشی و تحول در روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در ادامه سخنان خود به نیاز به طراحی ساختارهای علمی جدید در نظام‌های آموزشی و پژوهشی به‌ویژه در حوزه علوم انسانی اشاره کرد و گفت: این ساختارهای جدید باید نه‌تنها به نیازهای معرفتی و اجتماعی جامعه پاسخ دهند، بلکه باید با ارزش‌های انسانی و دینی هم‌سو و هم‌راستا باشند.

رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) همچنین بر اهمیت ارتقاء روش‌شناسی‌های جدید و هم‌راستایی آن‌ها با نیازهای جامعه اسلامی تأکید کرد و افزود: در مسیر توسعه علوم انسانی اسلامی باید روش‌های جدیدی را تعریف کنیم که در آن، دانش‌های تجربی و الهی به‌طور هم‌زمان به‌کار گرفته شوند. این کار تنها از طریق همکاری‌های علمی و پژوهشی گسترده در سطح دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمی ممکن خواهد بود.

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا علاوه بر تأکید بر ضرورت بازتعریف علوم انسانی اسلامی، به نیاز به تغییرات اساسی در روش‌های آموزشی و پژوهشی نیز اشاره کرد و مسیر آینده‌ای روشن‌تر برای علوم انسانی در ایران اسلامی ترسیم نمود و بیان کرد: در علوم انسانی صرفاً بر اساس داده‌های تجربی و روش‌های توصیفی نمی‌توان به درک کامل و جامع از موضوعات رسید. به‌ویژه در مسائل فرهنگی و اجتماعی نیاز به رویکردهای هنجاری، تجویزی و اخلاقی داریم که خود بخشی از علم به‌شمار می‌آید.

وی اظهار کرد: محدود شدن علم انسانی به توصیف و تحلیل امور کافی نیست و بسیاری از مسائل اجتماعی و انسانی نیازمند ارزیابی‌های هنجاری و تجویزی هستند که می‌توانند به‌عنوان بخشی از علم در نظر گرفته شوند. در این راستا، برخی از گزاره‌های علمی می‌توانند به عنوان گزاره‌های هنجاری، اخلاقی و حتی بدیهی در نظر گرفته شوند.

مسیر وحدت و هم‌افزایی در جوامع متنوع

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در سخنان خود به اهمیت احترام به تنوع فرهنگی و دینی در جوامع چندلایه و متنوع تأکید کرد و گفت: احترام به گوناگونی آرا و باورها می‌تواند عامل وحدت در این جوامع باشد و فرهنگ‌ها و دیدگاه‌های مختلف می‌توانند به هم نزدیکی بیشتری پیدا کنند.

وی همچنین نتیجه‌گیری کرد که توجه به ابعاد متافیزیکی و انسانی در علم و آموزش نه‌تنها ضروری است، بلکه مسئولیت اجتماعی پژوهشگران و معلمان را نیز شامل می‌شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا افزود: اگر بتوانیم به این اهداف دست یابیم، می‌توانیم فضایی برای بحث و تفکر انتقادی ایجاد کنیم و به پایه‌گذاری فرهنگ علمی و انسانی پایدار و مسئولانه بپردازیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به نیاز رویکرد جامع‌تر و فراملی در دنیای امروز اشاره کرد که باید شامل علوم تجربی، فرهنگی، الهیاتی و متافیزیکی باشد. برای نزدیک شدن به حقیقت و درک عمیق‌تری از شرایط انسانی و اجتماعی‌مان، به هم‌افزایی دائمی بین علوم مختلف نیاز داریم.

رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) در مورد مطالعات سلامت روان گفت: در نظر گرفتن جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی در کنار جنبه‌های بیولوژیک و شناختی می‌تواند به درمان‌های مؤثرتری منجر شود. با گنجاندن آگاهی‌های فرهنگی و معنوی در مراحل درمان، می‌توان بیماران را به پذیرش بهتر خود و زندگی‌شان یاری رساند.

نقش رسانه‌ها و همکاری‌های بین‌المللی در ترویج علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در سخنان خود به نقش مهم رسانه‌ها در انتقال آموزه‌های علمی و انسانی اشاره کرد و گفت: رسانه‌ها می‌توانند از طریق انتشار محتوای آموزشی که به ابعاد انسانی و متافیزیکی می‌پردازد، نگرش‌ها و تعاملات اجتماعی را تغییر دهند و در این راستا به گسترش ارزش‌های انسانی کمک کنند.

وی همچنین بر اهمیت همکاری‌های بین‌المللی و بین‌رشته‌ای تأکید کرد و اظهار داشت: همکاری با فرهنگ‌ها و کشورهای مختلف و تبادل تجربیات می‌تواند به ما کمک کند تا فهم عمیق‌تری از هویت و وجود انسانی به دست آوریم. این تعاملات می‌تواند زمینه‌ساز گسترش تفکر انتقادی و نگاه‌های جدید به مسائل اجتماعی و فرهنگی باشد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: هر یک از ما باید در ایجاد، حفظ و ارتقاء ارزش‌های انسانی مشارکت داشته باشیم. چنین تلاشی نه تنها به غنای علمی و فکری ما می‌افزاید، بلکه به انسجام جامعه و ایجاد زندگی معنادارتر کمک می‌کند. با تلاش مشترک و حرکت هدفمند، می‌توانیم به آینده‌ای روشن‌تر و انسانی‌تر دست یابیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در ادامه نشست به تحلیل و بررسی لزوم بازتعریف ساختار علمی در حوزه علوم انسانی اسلامی پرداخت و تأکید کرد: هویت علمی در فرهنگ و علم نباید تنها به آگاهی از عقاید و مسائل مختلف محدود شود، بلکه این آگاهی باید هم‌راستا با نیازهای معرفتی جامعه و در قالب دینی یا غیر دینی قرار گیرد.

وی با اشاره به مراتب مختلف علم، تصریح کرد که علم دارای مراتب و ارتباطاتی است که برخی از این مراتب در برخی حوزه‌ها تعیین‌کننده و مهم‌تر هستند. به‌ویژه در حوزه‌های متافیزیک و الهیات که نقشی متفاوت نسبت به سایر علوم ایفا می‌شود. شناخت انسان در علوم انسانی تأثیر زیادی بر مباحث الهیاتی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی خواهد داشت.

ضرورت استفاده از روش‌های انتقادی و تجویزی در علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در ادامه سخنان خود به تأثیرات روش‌های نقدی و انتقادی بر ساختارهای علمی اشاره و تأکید کرد: روش‌های انتقادی و تجویزی در علوم انسانی باید جایگاه ویژه‌ای داشته باشند. این روش‌ها نه تنها به تحلیل مشکلات موجود می‌پردازند بلکه باید به‌عنوان ابزاری برای تغییر و بهبود شرایط اجتماعی و انسانی عمل کنند. انتقاد و اصلاح از درون بخش جدایی‌ناپذیر هر نظام علمی است.

رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) ادامه داد: استفاده از رویکردهای انتقادی و تجویزی می‌تواند به ارتقاء علوم انسانی اسلامی کمک کند، به‌ویژه که بسیاری از آموزه‌های اخلاقی و دینی نیز در قالب همین رویکردها جای می‌گیرند و می‌توانند در تحلیل و ساختاردهی علم انسانی مفید واقع شوند.

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به اهمیت ترکیب روش‌های توصیفی و تحلیلی با رویکردهای تجویزی اشاره کرد و گفت که برای پی‌ریزی علوم انسانی اسلامی، تنها استفاده از داده‌های تجربی کافی نیست. علم باید علاوه بر تکیه بر تجربه از منابع معرفتی غنی مانند اخلاق و فلسفه اسلامی نیز بهره‌برداری کند.

وی در ادامه بر لزوم تغییر در فضای آموزشی و علمی کشور تأکید کرد و گفت: در فضای علمی کنونی، نظرات و دیدگاه‌های مختلف گاهی در تقابل با یکدیگر قرار دارند، اما باید در نظر داشته باشیم که هویت علمی کشور باید به سمت وحدت و هم‌گرایی حرکت کند. برای ارتقاء علمی و دینی کشور، باید دست به دست هم دهیم و از ظرفیت‌های فکری و علمی موجود بهره‌برداری کنیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا ضمن تقدیر از تلاش‌های علمی اساتید و پژوهشگران، افزود: طراحی رویکردهای نوین در علوم انسانی اسلامی که منطبق با نیازهای جامعه باشد فقط با همکاری جمعی و استفاده از ظرفیت‌های فکری مختلف ممکن است. این مسیر نه تنها موجب ارتقاء علمی کشور می‌شود، بلکه می‌تواند به حل مسائل اجتماعی و فرهنگی جامعه نیز کمک کند.

نقش بی‌بدیل آیت الله مصباح یزدی در تبیین و تولید علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی هم با ارائه تحلیل جامعی از اندیشه‌های آیت الله مصباح یزدی، بر نقش بی‌بدیل ایشان در تبیین و تولید علوم انسانی اسلامی تأکید کرد و با تشریح هفت گام کلیدی در مسیر اسلامی‌سازی علوم انسانی، خواستار ادامه مسیر فکری ایشان برای گسترش و تقویت مبانی اسلامی در این حوزه شد.

وی با اشاره به تأثیر عمیق اندیشه‌های آیت الله مصباح یزدی در حوزه علوم انسانی اسلامی، گفت: ضروری است که از این فرصت‌ها برای انتقال این اندیشه‌ها به نسل جدید و پژوهشگران بهره‌برداری شود تا مبانی فکری اسلامی در جامعه تقویت گردد. ایشان نه‌تنها در تربیت شاگردان متعدد در حوزه‌های مختلف علمی موفق بوده‌اند، بلکه در ساختاردهی و نظام‌سازی فکری در راستای علوم انسانی اسلامی نیز نقش بی‌بدیلی ایفا کرده‌اند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: این تلاش‌ها نباید به برگزاری سالگردها و نشست‌های مقطعی محدود شود، بلکه باید در راستای گسترش و تبیین دقیق‌تر اندیشه‌های ایشان در سطوح مختلف علمی و دانشگاهی ادامه یابد.

مراحل اندیشه‌های آیت الله مصباح یزدی در زمینه علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه به هفت گام کلیدی که آیت الله مصباح یزدی در بحث علوم انسانی اسلامی طی کرده‌اند، اشاره کرد و گفت: این گام‌ها در واقع فرایندی از تحول فکری است که در راستای تولید علم اسلامی و تطبیق آن با مبانی دین شکل گرفته است. ایشان این هفت گام را به‌طور مختصر توضیح داد:

گام اول: فهم دقیق نظریه‌های غربی

وی در توضیح اولین گام بیان داشت: علامه مصباح یزدی با دقت نظر خاصی به نظریه‌های غربی پرداخته‌اند و بر این باور بودند که برای نقد و اصلاح هر نظریه‌ای، ابتدا باید آن را به‌طور کامل و از منابع اصلی‌اش درک کرد. ایشان همواره تأکید داشتند که باید این نظریات را از لابه‌لای متون اصلی و با فهم صحیح تحلیل کرد تا بتوان از آن‌ها بهره‌برداری کرد.

گام دوم: ارزیابی و نقد نظریه‌های غربی

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، در ادامه بیان کرد: آیت الله مصباح یزدی در گام دوم به ارزیابی دقیق نظریه‌های غربی پرداخته و مشخص کردند که کدام بخش از این نظریات با ارزش‌های اسلامی هم‌خوانی دارند و کدام‌یک نیاز به نقد و اصلاح دارند. ایشان در نقد این نظریات نه تنها تعصب به خرج نمی‌دادند، بلکه به دنبال حقیقت و تطبیق آن با اصول و مبانی اسلامی بودند.

گام سوم: اثبات امکان علوم انسانی اسلامی

وی در ادامه گفت: آیت الله مصباح یزدی در گام سوم بر این نکته تأکید کردند که تولید علوم انسانی اسلامی ممکن است، به‌شرط آنکه این علوم با مبانی و منابع اسلامی سازگاری داشته باشند. علوم انسانی باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که هیچ‌گونه تعارضی با اصول دینی نداشته باشند و همواره در راستای سعادت انسان در دنیا و آخرت حرکت کنند.

گام چهارم: تهذیب و اصلاح نظریه‌های علوم انسانی مدرن

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه ادامه داد: آیت الله مصباح یزدی در گام چهارم به اصلاح و تهذیب نظریه‌های علوم انسانی مدرن پرداخته‌اند. ایشان نظریات مدرن را با دقت و بررسی کامل پذیرفتند، اما در عین حال آن‌ها را با نگاه انتقادی و اصلاحی بر اساس مبانی اسلامی مورد بازنگری قرار دادند.

گام پنجم: اسلامی‌سازی مفاهیم علوم انسانی

در گام پنجم، آیت الله مصباح یزدی به‌طور جدی به اسلامی‌سازی مفاهیم و نظریات در علوم انسانی پرداخته‌اند. این گام شامل بازنگری در مفاهیم کلیدی علوم انسانی مانند انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد و روان‌شناسی از منظر اسلامی است.

گام ششم: تبیین اصول و مبانی اسلامی در علوم انسانی

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه به گام ششم اشاره کرد که در این مرحله، آیت الله مصباح یزدی بر لزوم تبیین اصول و مبانی اسلامی در علوم انسانی تأکید داشتند. این مبانی به‌طور دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ژه به‌عنوان چارچوبی برای تجزیه و تحلیل پدیده‌های انسانی و اجتماعی در نظر گرفته شد.

گام هفتم: تولید علم اسلامی در حوزه علوم انسانی

در گام هفتم، آیت الله مصباح یزدی بر تولید علم اسلامی در حوزه علوم انسانی تأکید کردند. این تولید علم نه‌تنها شامل تحقیق و پژوهش در حوزه‌های مختلف علوم انسانی است، بلکه شامل طراحی و ارائه مدل‌های اسلامی در این حوزه‌ها می‌شود که به‌طور مستقیم با نیازهای جامعه اسلامی و مسائل روز جامعه در ارتباط باشد.

نقش علامه مصباح یزدی در تحول علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه بر نقش بی‌بدیل آیت الله مصباح یزدی در تحول و بازنگری علوم انسانی در دنیای اسلام تأکید کرد و گفت: ایشان به‌عنوان یکی از بزرگترین متفکران عصر خود، همواره به‌دنبال ایجاد یک ساختار علمی اسلامی برای تبیین و تحلیل پدیده‌های انسانی بودند. مهم‌ترین ویژگی‌های اندیشه‌های علامه مصباح در این راستا، تحلیلی و اجتهادی بودن آن‌ها بود که همواره مبتنی بر قرآن و سنت نبوی و اهل بیت (ع) قرار داشت.

ضرورت ادامه مسیر آیت الله مصباح یزدی در تولید علوم انسانی اسلامی

وی یادآور شد: این مسیر نیازمند ادامه و گسترش است، لذا پژوهشگران و اندیشمندان اسلامی باید با تلاش بیشتر در جهت اسلامی‌سازی علوم انسانی و تولید علم اسلامی در حوزه‌های مختلف گام بردارند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه به ضرورت همکاری نهادهای علمی و دانشگاهی در این زمینه اشاره کرد و گفت: برای رسیدن به جامعه‌ای متعالی و با هویت اسلامی لازم است که علوم انسانی در چارچوب آموزه‌های دینی و اخلاقی بازتعریف شوند و به‌عنوان ابزاری برای تحقق اهداف اسلامی جامعه مورد استفاده قرار گیرند.

تحلیل منظومه فکری آیت الله مصباح یزدی (ره) در مسیر توسعه علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه با ارائه تحلیلی جامع از منظومه فکری آیت الله مصباح یزدی (ره)، به بررسی ابعاد مختلف اسلامی‌سازی علوم انسانی و تولید علوم انسانی اسلامی پرداخت و تأکید کرد: منظومه فکری این عالم برجسته در دو مرحله کلی قابل تبیین است.

مرحله اول: اسلامی‌سازی علوم انسانی مدرن

وی در تشریح این مرحله، به چهار گام اصلی اشاره کرد که در آن‌ها سهم نظریات بنیان‌گذارانه مورد توجه قرار گرفته است. در این فرآیند، دیدگاه‌های مدرن علوم انسانی با تأکید بر اصول و مبانی اسلامی مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته‌اند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: در این مرحله تلاش شد تا علوم انسانی مدرن بر پایه مبانی اسلامی بازتعریف شود. به همین دلیل فعالیت‌های گسترده‌ای در حوزه مبانی معرفتی و فلسفی صورت گرفت که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تألیف کتاب‌های "آموزش فلسفه" و "معارف قرآن" اشاره کرد. این آثار به‌ویژه در سه بخش آغازین معارف قرآن، مبانی اسلامی علوم انسانی را تبیین کرده‌اند.

مرحله دوم: تولید علوم انسانی اسلامی

وی در ادامه به مرحله دوم این منظومه پرداخت و توضیح داد: از این نقطه به بعد، فرآیند تولید علوم انسانی اسلامی آغاز می‌شود. در این مسیر، مبانی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، انسان‌شناختی، ارزش‌شناختی و دین‌شناختی مورد توجه قرار گرفته و تلاش شده تا این مبانی به‌صورت عملیاتی در نظریه‌پردازی و کاربست علوم انسانی به‌کار گرفته شوند.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه بیان کرد: این مرحله شامل ارزیابی نظریات موجود از جمله دیدگاه‌های افرادی همچون فروید، یونگ و سایر جامعه‌شناسان است. با بهره‌گیری از اصول اسلامی، این نظریات اصلاح، نقد و در نهایت به‌طور عملیاتی استفاده می‌شوند.

نقد و بازنگری نظریات موجود در چارچوب اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه گفت: دیدگاه آیت الله مصباح یزدی در این مرحله، بر پایه نقد و بازنگری نظریات موجود استوار بود. این نقد نه‌تنها به تحلیل مفاهیم محدود نمی‌شود، بلکه بازنگری در روش‌های تحقیق و رهیافت‌های فلسفی را نیز شامل می‌شود. ایشان بر این باور بودند که نظریات غربی، چه مثبت و چه منفی، باید در چارچوب اصول انتقادی اسلامی مورد تحلیل قرار بگیرند. هدف، ایجاد رهیافت‌هایی است که ضمن پاسخ‌گویی به نیازهای معاصر، با اصول اسلامی تطابق داشته باشند.

اهمیت انسان‌شناسی اسلامی

وی به نقش محوری انسان‌شناسی در علوم انسانی اسلامی اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: انسان‌شناسی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی علوم انسانی زمینه‌ساز فهم موضوعاتی چون هویت، اخلاق و رفتار انسانی است. از این منظر علوم انسانی اسلامی باید بتواند پاسخ‌گوی سؤالات بنیادی درباره انسان، جایگاه او در هستی و تعاملات اجتماعی و فرهنگی باشد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به اهمیت روش‌های کیفی و تجربی در تحقیقات علوم انسانی اسلامی اشاره کرد و این رویکردها را ابزاری کلیدی برای فهم عمیق‌تر واقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه اسلامی دانست و افزود: توجه به این روش‌ها می‌تواند نقش مهمی در نزدیکی نتایج پژوهش‌ها به واقعیت‌های زندگی مردم ایفا کند و موجب تولید دانش کاربردی در این حوزه شود.

چارچوب نظری جامع و منسجم در علوم انسانی اسلامی

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، دستیابی به یک چارچوب نظری جامع و منسجم را از اهداف کلیدی در توسعه علوم انسانی اسلامی برشمرد و تأکید کرد: چنین چارچوبی باید از یک‌سو قابلیت نقد و بررسی نظریات موجود را داشته باشد و از سوی دیگر بتواند به تولید دانش مبتنی بر مبانی اسلامی کمک کند.

وی خاطرنشان ساخت: این روند، علاوه بر غنی‌سازی تفکر اسلامی به تقویت انسجام اجتماعی و فرهنگی نیز کمک خواهد کرد. در این میان پل‌سازی میان نظریات موجود و تجربه‌های عینی جامعه اسلامی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

انعکاس واقعیت‌های روزمره در علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه با بیان اینکه علوم انسانی اسلامی باید توانایی انعکاس و تبیین واقعیت‌های روزمره زندگی مسلمانان را داشته باشد، افزود: در شرایطی که جوامع اسلامی در حال تحول و دگرگونی هستند، علوم انسانی اسلامی باید بتواند پاسخگوی چالش‌ها و نیازهای معاصر باشد و راهکارهایی عملی برای مسائل پیش‌رو ارائه دهد.

وی بر لزوم بهره‌برداری از ظرفیت‌های متنوع علمی و گسترش همکاری‌های بین‌رشته‌ای در راستای توسعه علوم انسانی اسلامی تأکید کرد و اظهار داشت: ادغام مبانی فلسفی با روش‌های تحقیق تجربی و کیفی می‌تواند تأثیر چشمگیری در غنای پژوهش‌ها و تحقیقات این حوزه داشته باشد. تعامل میان حوزه‌های مختلف علمی نه‌تنها کیفیت پژوهش‌ها را ارتقا می‌دهد، بلکه زبان مشترکی میان پژوهشگران علوم انسانی ایجاد می‌کند. این هم‌افزایی می‌تواند گام‌های مؤثری در جهت تولید و گسترش علوم انسانی اسلامی بردارد و پژوهش‌های کاربردی‌تر و مؤثرتر را رقم بزند.

ضرورت توجه به بافت‌های اجتماعی و دینی در پژوهش‌ها

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بر اهمیت توجه به بافت‌های اجتماعی و دینی در تحقیقات علوم انسانی اسلامی تأکید کرد و گفت: پژوهشگران این حوزه باید علاوه بر بررسی مقولات موضوعی، به بافت‌های اجتماعی و دینی نیز توجه ویژه‌ای داشته باشند. بهره‌گیری از روش‌های کیفی و تجربی می‌تواند امکان تحلیل عمیق‌تری از واقعیت‌های اجتماعی فراهم کند و ارتباط میان مفاهیم نظری و زندگی روزمره را به‌طور دقیق‌تری نمایان سازد. این رویکرد به پژوهشگران فرصت می‌دهد تا از نزدیک با چالش‌ها و نیازهای واقعی جوامع مسلمان آشنا شوند و راه‌حل‌های عملی و مؤثری برای مسائل پیچیده جوامع اسلامی ارائه دهند.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه همچنین بر ضرورت توسعه شبکه‌های پژوهشی و همکاری‌های علمی میان پژوهشگران و نهادهای دانشگاهی تأکید کرد. و گفت: توسعه علوم انسانی اسلامی نیازمند تعامل مستمر میان حوزه‌های مختلف علمی و بهره‌گیری از تجربیات عینی جوامع مسلمان در بسترهای گوناگون است. چنین همکاری‌هایی می‌تواند به یافتن راه‌حل‌های نوآورانه برای چالش‌های موجود کمک کرده و زمینه‌ساز تولید دانش متناسب با نیازهای جامعه اسلامی باشد.

ضرورت توجه به بسترهای فرهنگی و همکاری‌های علمی در علوم انسانی اسلامی

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بر اهمیت شناخت عمیق از بسترهای فرهنگی و مذهبی جامعه برای پیشبرد علوم انسانی اسلامی تأکید کرد و اظهار داشت: شناخت باورها، سنت‌ها و آداب و رسوم اجتماعی، عاملی کلیدی برای تدوین چارچوب نظری متناسب با واقعیت‌های جامعه اسلامی است. بدون درک دقیق و جامع از این بسترها نمی‌توان به نظریه‌هایی دست یافت که با واقعیت‌های زندگی مسلمانان همخوانی داشته باشد.

تربیت نسل جدید پژوهشگران علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه افزود: تربیت نسل جدید پژوهشگران، مستلزم ایجاد شبکه‌هایی از تبادل دانش و تجربه میان پژوهشگران و نهادهای علمی است. برقراری همکاری و هم‌افزایی میان دانشگاه‌ها، مؤسسات پژوهشی و مراکز علمی، مسیر تسهیل انتقال تجربیات و نظریات نوین را هموار می‌کند. این همکاری‌ها می‌توانند به شکل‌گیری پروژه‌های مشترک و بین‌رشته‌ای منجر شوند. ادغام ظرفیت‌های مختلف علوم انسانی در طرح‌های تحقیقاتی نه‌تنها به تولید محصولات علمی کیفی‌تر کمک می‌کند، بلکه موجب ارتقای دانش و نوآوری در علوم انسانی اسلامی می‌شود.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به اهمیت مطالعه تجارب زیستی و اجتماعی مسلمانان در جوامع گوناگون اشاره کرد و اظهار داشت: مطالعه این تجارب در بسترهای مختلف فرهنگی، به غنا و تنوع علوم انسانی اسلامی می‌افزاید و می‌تواند منجر به درک جامع‌تر از ابعاد گوناگون زندگی انسانی شود.

تحلیل مقایسه‌ای و نوآوری در علوم انسانی اسلامی

وی تحلیل مقایسه‌ای میان رویکردهای مختلف در علوم انسانی را ابزاری مؤثر برای یافتن راه‌حل‌های عملی در مواجهه با مسائل معاصر دانست و افزود: این تحلیل‌ها می‌توانند راه‌حلی نوآورانه برای چالش‌های خاص جوامع مسلمان ارائه دهند و ابزارهای کارآمدتری را برای حل مشکلات امروز فراهم سازند.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، با تأکید بر لزوم بازنگری در محتوای درسی و برنامه‌های آموزشی علوم انسانی، اظهار کرد: آموزش علوم انسانی اسلامی باید ویژگی‌هایی چون انفتاح، تطبیق با نیازهای جامعه و اعتبار علمی را در خود داشته باشد. برای پاسخگویی به چالش‌های معاصر، ضروری است تا برنامه‌های آموزشی علوم انسانی دستخوش تحول اساسی شود و علاوه بر تناسب با نیازهای روز، از جنبه‌های علمی و کاربردی نیز برخوردار باشد.

وی بر اهمیت بازنگری در فرآیندهای آموزشی و تربیت پژوهشگران علوم انسانی اسلامی تأکید کرد و گفت: آموزش علوم انسانی باید به‌گونه‌ای باشد که نسل جدیدی از پژوهشگران با توانمندی‌های تحلیلی و انتقادی بالا تربیت شوند. این نسل جدید باید توانایی ارائه پاسخ‌های مؤثر به چالش‌های پیچیده جامعه امروز را داشته باشد.

تدوین برنامه‌های آموزشی جامع برای علوم انسانی اسلامی

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بر اهمیت تدوین برنامه‌های آموزشی جامع و منسجم در حوزه علوم انسانی اسلامی تأکید کرد و بیان داشت: این برنامه‌ها نه‌تنها باید مبانی نظری علوم انسانی اسلامی را ارائه دهند، بلکه باید به تحلیل و نقد نظریات موجود پرداخته و پژوهشگران را به توانمندی‌های علمی و تحلیلی تجهیز کنند. برنامه‌های آموزشی باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که پژوهشگران علاوه بر دستیابی به دانش تئوریک، توانایی نقد و بازنگری در نظریات رایج را نیز کسب کنند.

وی همچنین بر تربیت نسل جدید پژوهشگران متعهد در این حوزه تأکید کرد و گفت: انتقال مبانی و روش‌های اسلامی از طریق آموزش و پرورش می‌تواند نخبگان جدیدی را پرورش دهد که درک عمیقی از تفکر اسلامی داشته و قادر به نقد و بازنگری در نظریات رایج باشند.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه در ادامه با اشاره به اهمیت هم‌افزایی دانش و تجربه میان پژوهشگران و نهادهای علمی، گفت: علوم انسانی اسلامی باید علاوه بر نقد و بازنگری نظریات موجود، به تولید دانش جدید و متناسب با نیازهای روز جامعه اسلامی بپردازد.

چشم‌انداز روشن توسعه علوم انسانی اسلامی

وی تأکید کرد: تعامل مستمر پژوهشگران و نهادهای علمی با توجه به واقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی، می‌تواند الگویی مؤثر برای حل چالش‌های پیش روی این حوزه ارائه دهد. لذا تقویت همکاری‌های علمی در راستای تولید دانش بومی و منطبق با نیازهای جامعه اسلامی است

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه با تأکید بر ضرورت پیاده‌سازی مدل‌های عملی در جامعه، اظهار داشت: اصلاح واقعی جامعه تنها با ارتقای سطح آگاهی عمومی و تقویت فرهنگ انتقادی ممکن است. نسل جدیدی از متفکران اسلامی، با اتکا به اصول و ارزش‌های اسلامی، قادر خواهند بود راهکارهای نوآورانه‌ای برای حل مشکلات اجتماعی و سیاسی ارائه دهند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اهمیت پیاده‌سازی مدل‌های عملی برای تحقق عدالت اجتماعی و انسجام اجتماعی، خاطرنشان کرد: این مدل‌ها علاوه بر پاسخگویی به نیازهای معاصر، به تقویت انسجام اجتماعی و گسترش عدالت در جامعه کمک می‌کنند.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه بر اهمیت تحقق عدالت اجتماعی و آزادی‌های مشروع در چارچوب سیاست اسلامی تأکید کرد و گفت: سیاست اسلامی باید از بطن ارزش‌های انسانی و اخلاقی نشأت بگیرد و هدف آن بهبود زندگی روزمره مردم باشد.

هدف بزرگ آیت الله مصباح یزدی، یعنی حضور کامل اسلام در تمامی ابعاد زندگی

پروفسور محمد لگنهاوزن عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) هم بر اهمیت هم‌راستاسازی علوم جدید با ارزش‌های اسلامی تأکید کرد و اظهار داشت: در صورتی که میان علوم جدید و آموزه‌های اسلامی تناقض وجود داشته باشد، باید اصلاحات لازم انجام شود تا این علوم در راستای اهداف و ارزش‌های دینی قرار گیرند.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) به هدف بزرگ آیت الله مصباح یزدی، یعنی حضور کامل اسلام در تمامی ابعاد زندگی انسان اشاره کرد و اسلامی‌سازی علوم را یکی از راهکارهای اساسی در این مسیر دانست.

تعامل دقیق و اجتهادی میان دین و علم

پروفسور لگنهاوزن در ادامه سخنان خود به اهمیت تعامل دقیق و علمی میان دین و علم اشاره و تأکید کرد: اسلامی‌سازی علوم نباید به معنای کنار گذاشتن روش‌های مدرن علمی باشد. برخلاف برخی دیدگاه‌ها که معتقدند برای اسلامی‌سازی علوم باید کمیت‌ها و اصول کیفی را کنار گذاشت. باید علوم جدید را به‌طور عمیق فهمید و در جایی که تعارضی میان تعالیم دینی و این علوم مشاهده می‌شود، احتمالاً باید نادرستی در درک دین یا اشتباهات علمی را مورد بررسی قرار داد.

لزوم نگاه اجتهادی به قرآن و منابع دینی

وی بر لزوم نگاه اجتهادی به قرآن و منابع دینی تأکید کرد و گفت: نباید به اشتباه تمامی علوم جدید را کنار بگذاریم، بلکه باید به‌طور اجتهادی و استنباطی به قرآن و منابع دینی توجه کنیم تا علم و معرفت از آن‌ها استخراج شود. این نوع نگاه اجتهادی به قرآن و آموزه‌های دینی را به‌ویژه در زمینه علوم انسانی اسلامی مبنای توسعه و پیشرفت در این حوزه دانست.

پروفسور لگنهاوزن همچنین بر اصلاح و هم‌راستایی علوم جدید با ارزش‌های اسلامی تأکید کرد و افزود: در جایی که بین علوم جدید و آموزه‌های اسلامی تناقض وجود داشته باشد، باید اصلاحات لازم صورت گیرد تا این علوم در مسیر ارزش‌های دینی قرار بگیرند. در هر علمی که اثبات شود و کاربرد آن مفید باشد، باید از آن بهره برد.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) به نقش مؤثر آیت الله مصباح یزدی در تبیین روش‌شناسی اسلامی اشاره کرد و گفت: ایشان به دنبال ایجاد تحولی بودند که در آن اسلام به‌طور کامل در تمام ابعاد زندگی مردم حضور داشته باشد. این حضور باید فراتر از عبادات مانند نماز و روزه باشد و در تمام جوانب زندگی از جمله در علوم، فرهنگ و سیاست به‌ وضوح نمایان شود. در این راستا نقش اسلام‌سازی علوم و هم‌راستاسازی آن‌ها با آموزه‌های دینی را در تحقق این هدف مهم است.

وی همچنین بر لزوم توجه ویژه به علوم انسانی اسلامی که با ارزش‌ها و تعلیمات دینی ارتباط دارند، تأکید کرد و گفت: باید این علوم را به‌طور دقیق درک کرد و در جایی که تناقضی میان آن‌ها و آموزه‌های دینی وجود داشته باشد، اصلاحات لازم صورت گیرد.

پروفسور لگنهاوزن بر لزوم اصلاح و هم‌راستایی علوم جدید با ارزش‌های اسلامی تأکید کرد و اظهار داشت: در صورتی که میان علوم جدید و آموزه‌های اسلامی تناقض وجود داشته باشد، باید اصلاحات لازم صورت گیرد تا این علوم در راستای ارزش‌های دینی قرار گیرند. در هر علمی که اثبات شده و کاربرد آن مفید است، باید از آن بهره برد.

پروفسور لگنهاوزن در پایان گفت: اسلامی‌سازی علوم و هم‌راستاسازی آن‌ها با آموزه‌های دینی نقش حیاتی در تحقق این هدف ایفا می‌کند. برای رسیدن به چنین تحولی علوم جدید باید با ارزش‌های اسلامی همگام شوند و در این راستا روش‌های علمی مورد بازنگری قرار گیرند تا با آموزه‌های دینی هم‌خوانی بیشتری داشته باشند.

انتهای پیام