به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه در مشهد، مهری بهار، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، امروز، پنجشنبه ۹ اسفندماه در ششمین همایش «روحانیت و رسانه»، به موضوع نقش فضای مجازی در تغییرات فرهنگی دانش‌آموزان پرداخت.
وی با اشاره به گستردگی و تأثیر عمیق فضای مجازی بر نوجوانان، اظهار داشت: فضای مجازی تنها یک محیط کوچک ارتباطی نیست، بلکه بستری وسیع و چندبعدی است که امکان‌های فراوانی را برای دانش‌آموزان فراهم کرده و نقش مهمی در تغییرات فرهنگی آن‌ها ایفا می‌کند.
فضای مجازی؛ بستری فراتر از یک ابزار ارتباطی
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، با تأکید بر اینکه تحلیل تأثیرات فضای مجازی نباید به شکل تقلیل‌گرایانه انجام شود، تصریح کرد: این فضا یک میدان جدید است که دانش‌آموزان با آن تعامل دارند و تنها یک محیط ثابت و منفعل محسوب نمی‌شود.
وی افزود: برخلاف مکان‌های فیزیکی، فضای مجازی قابلیت تغییر، بازتعریف و تعامل گسترده را دارد و دانش‌آموزان از آن نه فقط برای سرگرمی، بلکه به‌عنوان بخشی از زیست روزمره خود استفاده می‌کنند.
وی با بیان اینکه امروزه دانش‌آموزان، پس از بیدار شدن، ابتدا به گوشی همراه خود مراجعه کرده و سپس با اعضای خانواده ارتباط برقرار می‌کنند، گفت: این تغییر نشان‌دهنده دگرگونی در الگوهای زیستی آن‌هاست که تأثیرات عمیقی بر روابط خانوادگی، نگرش‌های فردی و ارزش‌های اجتماعی خواهد داشت.
چندبعدی بودن تغییرات فرهنگی و تأثیر فضای مجازی
خانم بهار با اشاره به پیچیدگی مفهوم فرهنگ و چندلایه بودن تغییرات فرهنگی، بیان کرد: وقتی از تغییرات فرهنگی صحبت می‌کنیم، باید در نظر داشته باشیم که این تغییرات صرفاً محدود به خانواده یا ارزش‌های دینی و فردی نیست، بلکه شامل تحولات اجتماعی، نگرش‌های مدرن، و شکل‌گیری هویت‌های جدید نیز می‌شود.
وی در ادامه، با تأکید بر اینکه فضای مجازی موجب تسریع روند جهانی‌شدن و تغییر نگرش‌های نسل جدید شده است، اظهار داشت: «امروزه دانش‌آموزان بیش از پیش در معرض دیدگاه‌های جهانی قرار دارند. مباحثی همچون کلان‌شهرنشینی، مدرنیته، دموکراسی، حقوق بشر، محیط‌زیست و سبک زندگی مدرن، دیگر مفاهیمی نیستند که فقط در محافل دانشگاهی مطرح شوند، بلکه به‌طور روزمره در فضای مجازی بازنشر شده و بر ذهنیت نوجوانان تأثیر می‌گذارند.»
نقش رسانه‌های مدرن در شکل‌دهی به نگرش‌های دانش‌آموزان
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه رسانه‌های مدرن تنها نقش اطلاع‌رسانی ندارند، بلکه در حال ساختن جهان‌بینی جدیدی برای نسل‌های آینده هستند، تصریح کرد: رسانه‌های مدرن، با تولید محتواهای چندبعدی، سبک زندگی مدرن را تبلیغ و ترویج می‌کنند.
وی تأکید کرد: آن‌ها نه‌تنها هویت فرهنگی دانش‌آموزان را تحت تأثیر قرار می‌دهند، بلکه در نگرش آنان نسبت به مفاهیمی مانند خانواده، آینده، دین، دولت و ارزش‌های اجتماعی نیز تغییر ایجاد می‌کنند.
خانم بهار با اشاره به تغییر مرجعیت فکری دانش‌آموزان و افزایش تأثیرگذاری شخصیت‌های رسانه‌ای و سلبریتی‌ها، خاطرنشان کرد: در گذشته، والدین، معلمان و نهادهای سنتی، اصلی‌ترین منابع شکل‌دهنده به افکار دانش‌آموزان بودند، اما امروزه این نقش را رسانه‌های اجتماعی و افراد مشهور ایفا می‌کنند.
وی ادامه داد: این تغییر مرجعیت موجب شده است که گفتمان جدیدی در میان نوجوانان شکل بگیرد که بسیاری از بزرگ‌ترها از درک آن ناتوان باشند.
گرایش به ارزش‌های جهانی و نیازهای فرامادی
بهار با تأکید بر اینکه دانش‌آموزان امروزی بیش از گذشته به ارزش‌های فرامادی و جهانی توجه دارند، اظهار داشت: دانش‌آموز امروز، برخلاف نسل‌های گذشته، تنها به نیازهای مادی خود توجه نمی‌کند، بلکه به دنبال تجربه‌های انسانی، سبک زندگی بدون دغدغه، و جهانی بدون خشونت است؛ به همین دلیل، او درباره موضوعاتی همچون حقوق بشر، دموکراسی، محیط‌زیست، گیاه‌خواری و سبک زندگی پایدار، حساس‌تر از گذشته شده است.
وی افزود: این تغییرات فرهنگی، ناگهانی اتفاق نمی‌افتند، بلکه در یک بازه زمانی پنج تا ده ساله نمایان می‌شوند. به همین دلیل، دانش‌آموزی که امروز با رسانه‌ها در تعامل است، در آینده‌ای نزدیک، دارای نگرشی متفاوت نسبت به خانواده، دین و جامعه خواهد بود.
چالش فردگرایی و تغییر سبک زندگی دانش‌آموزان
این استاد دانشگاه، با اشاره به افزایش فردگرایی در میان دانش‌آموزان و تغییر سبک زندگی آنان، تصریح کرد: امروزه نوجوانان بیش از پیش در دنیای فردی خود غرق شده‌اند. در مترو، خیابان، مدرسه و حتی در خانه، بسیاری از آن‌ها را می‌بینیم که در گوشی‌های خود فرو رفته‌اند؛ این مسئله نشان‌دهنده شکل‌گیری نوعی فردگرایی مطلق است که رسانه‌ها و فضای مجازی، آن را تقویت کرده‌اند.
وی، با بیان اینکه دانش‌آموزان امروزی کمتر به تبلیغات مستقیم اعتماد می‌کنند و بیشتر به دنبال تجربه‌های شخصی در انتخاب‌های خود هستند، اظهارداشت : فضای مجازی، نه‌تنها میزان تعاملات اجتماعی دانش‌آموزان را کاهش داده، بلکه موجب شده است که آن‌ها بیشتر به علایق شخصی خود توجه کنند.
وی اضافه کرد: این امر، علاوه بر تغییر در سبک زندگی، باعث شده است که نوجوانان در تصمیم‌گیری‌های خود مستقل‌تر شوند و کمتر به سنت‌ها و چارچوب‌های اجتماعی پایبند باشند.
لزوم ارتقای سواد رسانه‌ای برای مدیریت تغییرات فرهنگی
بهار با اشاره به نقش خانواده‌ها، مربیان و نهادهای آموزشی در مدیریت تغییرات فرهنگی، بر اهمیت آموزش سواد رسانه‌ای تأکید کرد و گفت: نمی‌توانیم فضای مجازی را حذف کنیم یا مهندسی کنیم، اما می‌توانیم با تقویت سواد رسانه‌ای، دانش‌آموزان را به سمت انتخاب‌های آگاهانه‌تر هدایت کنیم.
وی تصریح کرد: نهادهای آموزشی، خانواده‌ها، و حتی نهادهای دینی باید در این زمینه نقش فعال‌تری ایفا کنند تا دانش‌آموزان بتوانند از این فضا به شکل صحیح استفاده کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران با تأکید بر اینکه در ده سال آینده، دانش‌آموزان امروزی با نگرشی مدرن‌تر به دین، خانواده، دولت و ارزش‌های اجتماعی خواهند نگریست، خاطرنشان کرد: جامعه باید خود را برای این تغییرات آماده کند و سیاست‌گذاران فرهنگی نیز باید با شناخت صحیح از روند تحولات، اقدامات مؤثری را در جهت هدایت این نسل به سمت هویت پایدار و متعادل اتخاذ کنند.
نظر شما