به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری«حوزه»، دکتر ورنون اسچوبل متخصص اسلام معاصر و استاد مطالعات دینی در کالج کنیون (وابسته به کلیسای اسقفی) در اوهایوی آمریکا در مقاله‌ای که در روزنامه امریکایی «هافینگتن پست» منتشر کرده به تحلیل علت اعدام شیخ نمر و تشنجات اخیر بین ایران و عربستان پرداخته و تأکید کرده ریشه این تنازعات، سیاسی بوده و بسیار پیچیده‌تر از تحلیل ساده‌انگارانه عده‌ای است که آن را اختلافی مذهبی بین شیعه و سنی می‌دانند. در تحلیل وی آمده:
دلیل اصلی تنش در خاورمیانه، دعوای شیعه سنی نیست
به عنوان یک پرفسور علوم دینی من شدیدا معتقد به استفاده از دانش دینی هستم، اما باید اذعان کنم که در بسیاری از موارد، باید سایر مولفه ها را نیز در نظر گرفت تا پدیده‌ها و رویدادهای سیاسی را تحلیل کنیم. مثلا علیرغم اصرار کاندیدهای رئیس جمهوری امریکا روند خشونت سیاسی در جهان اسلام را نمی‌توان به سادگی منحصرا در "اسلام افراط‌گرایانه" خلاصه کرد، بلکه باید آن را به عنوان نتیجه ترکیبی از انگیزه‌های تاریخی مرتبط با مسائلی مانند رقابت سیاسی و بازمانده‌های نظام استعمارگری تحلیل کرد. همین‌طور دلیل اصلی تنش فعلی در خاورمیانه که پس از اعدام‌های عربستان سعودی به وجود آمده اختلافات مذهبی بین شیعه و سنی نیست، بلکه بسیار پیچیده‌تر است. البته این وقایع دارای جنبه‌های مذهبی هستند ولی به هیچ وجه دین به تنهایی نمی‌تواند آنها را کاملا توضیح دهد.
برخی، اعدام‌های اخیر عربستان سعودی را بخشی از تلاش این کشور در راستای مقابله با اسلام افراطی خوانده‌اند، اما این افراد باید به یاد داشته باشند که دین رسمی حکومت سعودی یعنی وهابیت خودش تعبیری بسیار افراط گرایانه از اسلام است و از این جهت، عقاید حکومت این کشور بسیار شبیه باورهای دینی گروه‌های خشونت‌گرایی مانند القاعده و داعش است. به خصوص که در میان اعدام‌شدگان اخیر که به جرم افراط‌گرایی و تروریسم توسط حکومت عربستان اعدام شدند نام روحانی شیعه شیخ نمر النمر به چشم می‌خورد. شیخ نمر یکی از منتقدان بسیار جدی دولت سعودی بود؛ دولتی که دهه‌هاست اقلیت شیعه این کشور را سرکوب کرده است. نمر طرفدار مبارزه مسالمت‌آمیز بود. شعار سیاسی او «کلمه، نه گلوله!» بود. اعدام او که توسط گروه‌های حقوق بشری سراسر جهان از جمله عفو بین‌الملل محکوم شده است منجر به حمله به سفارت عربستان در تهران و سپس قطع روابط ایران و عربستان شد.
نزدیکی شیعه و سنی بیشتر از نزدیکی وهابی و سنی است
این مسائل باعث شده که بین ایران و عربستان تنشی بسیار جدی ایجاد شود و بسیاری در رسانه‌ها این موضوع را مربوط به اختلافات مذهبی شیعه سنی دانسته‌اند. آنها می‌گویند تنازعات فعلی ریشه در تعارضات قدیمی مذهبی دارد و گریزی از آنها نیست اما این استدلال، اشکالات زیادی دارد. اول این که در طول تاریخ، سنی و شیعه اکثر اوقات همزیستی مسالمت‌آمیزی داشته‌اند. پس اختلافات اخیر به هیچ وجه «معمول» و اجتناب‌ناپذیر نیست. به علاوه در خصوص موقعیت فعلی باید در نظر داشت که آل سعود تفاوت بسیار زیادی با رهبران دینی اهل سنت دارند. ذات انحصارگرای وهابیت که مقابر یاران گرامی و اعضای خانواده پیامبر اسلام را تخریب کرده است، دیدار از زیارتگاه‌های مذهبی را مردود می‌شمرد و حتی نمایش عشق و محبت به حضرت محمد را مخالف با اسلام می‌داند از طرف اکثر پیروان تسنن بسیار مذموم است. به طور معمول، هم شیعه و هم سنی حضرت محمد و خانواده‌اش – به خصوص دامادش علی ابن ابوطالب که اولین امام شیعیان به حساب می‌آید – را عاشقانه دوست دارند و تکریم می‌کنند. بنابراین تشیع و تسنن شباهت بسیار بیشتری از وهابیت عربستان سعودی و تسنن به یکدیگر دارند.
آل سعود برای این که تظاهر کند به عنوان رهبر سنی‌ها در حال جنگ فرقه‌ای با شیعیان است مشروعیت بسیار اندکی دارد. در واقع رژیم سعودی در اکثر مناطق جهان اسلام به عنوان حکومتی فاسد و ریاکار شناخته شده است. البته مسائل دینی در تنش‌های فعلی نقش دارد اما این نقش بسیار پیچیده‌تر از تحلیل ساده‌انگارانه عده‌ای است که می‌گویند علت این تنش‌ها اختلافات شیعه و سنی است. این نگاه و تمرکز بر اختلافات مذهبی به عنوان ریشه تنازعات پیش‌آمده، به خصوص باعث می‌شود ما از دیدن حقیقت رفتار اخیر عربستان بازبمانیم. حقیقت این است که عربستان با اعدام شیخ نمر به همه شهروندانش اعم از شیعه و سنی این پیام را مخابره کرد که هیچ گونه ابراز عقیده سیاسی که مشروعیت رژیم کنونی را زیرسؤال ببرد توسط حکومت تحمل نخواهد شد. این یک حرکت با انگیزه سیاسی مشخص بود که به طور آگاهانه توسط یک حکومت مستبد انجام شد. اما عده‌ای با ساده‌بینی به جای فهم انگیزه این عمل سیاسی، آن را اقدامی با انگیزه مذهبی می‌بینند.
از ریشه های سیاسی و اقتصادی در تحولات منطقه غافل نشویم
به طور کلی تمرکز بیش از حد روی دلایل مذهبی، چشم ما را از دیدن مسائل سیاسی و اقتصادی بازمی‌دارد؛ مسائلی مثل حالت تدافعی و مضطربانه دولت سعودی که در اثر کاهش چشمگیر قیمت نفت تضعیف شده و اخیرا هم ایران را که به احتمال زیاد بعد از قرارداد هسته‌ای و برداشتن تحریم‌هایش به زودی به یک قدرت اقتصادی بیش از پیش نیرومند تبدیل خواهد شد تهدیدی بزرگ برای خود می‌داند.
نظر شما