به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، سلفی گری در شبه قاره هند، با شاه ولی الله دهلوی مطرح شد؛ البته سلفی گریِ او متفاوت از سلفی گری ابن تیمیه و محمدبن عبدالوهاب است. همان طور که سلفی گری احمد حنبل با ابن تیمیه و محمدبن عبدالوهاب تفاوت فاحشی دارد.

سلفی گری دهلوی ممیّزات بسیاری دارد که یکی از آنها احترام به مذاهب اربعه است؛ در حالی که محمدبن عبدالوهاب به جز مذهب حنبلی، بقیه مذاهب از جمله تشیع را باطل می داند. تفاوت دیگر اینکه شاه ولی الله دهلوی به عرفان و تصوف تعلق خاطر داشت و به تأویل، بسیار بها می داد؛ اما سلفی های وهابی یا پیروان ابن تیمیه، فقط ظواهر قرآن و نصوص را حجت می دانند؛ نه غیرآن را.

دهلوی در کتاب «ازالۀ الخفا عن خلافۀ الخلفا» تعابیر تندی ضد شیعه دارد. این مسئله، تأثیر بدی بر پیروانش گذاشت و جون این بخش از افکار وی، به سلفی گری وهابی نزدیک بود، پیروانش به وهابیت گرایش یافتند. پسرش نیز به راه او رفت و کتاب تحفه اثنی عشریه را نوشت که تا آن زمان، هیچ کتابی با این شدت علیه شیعه نوشته نشده بود.

بعدها مکاتب مختلفی از سلفی گری دهلوی منشعب شد که یکی از آنها مدرسه دیوبندی است. دیوبندیه از یک طرف به اندیشه های کلامی ماتُریدیه و از طرف دیگر، به فقه حنفی توجه دارد. با تشیع نیز بسیار مخالف است. دیوبندی ها در هند و پاکستان و حتی سیستان و بلوچستان ایران فعالیت دارند.

بریلوی ها نیز فرقه دیگری در برابر دیوبندیه است که در عرفان از اندیشه های دهلوی بسیار تأثیر گرفته اند و پیرو فرقه های متصوّفه هستند و به اهل بیت (ع) بسیار ارادت می ورزند. بریلوی ها با سلفی گری وهابی بسیار مخالف اند. ارتباط بریلوی ها با شیعیان، به خصوص ایرانیان، بسیار کم است. بنابراین، جای تعامل و ارتباط بیشتری وجود دارد.

از دل این جریانِ سلفی ضدشیعی، یک جریان اصلاحی از سوی ابوالاعلی مودودی شکل گرفت. این جریان جنبه های مثبت هلوی را گرفت و یک سلفی گری جدید ایجاد کرد که در دنیا بسیار تأثیرگذار بود. به عقیده مودودی، هر کس شخصی را به حاکمیت بشناسد و یا از آن تبعیت کند، مشرک است و از طاغوت تبعیت کرده است.

آثار مودودی از سوی عالمان بزرگی به فارسی ترجمه شد. قبل از انقلاب، اندیشه های مودودی در ایران بسیار تأثیرگذار بود. مودودی در اخوان المسلمین مصر نیز تأثیر بسیاری گذاشت. بعدها در اخوان المسلمین نیز انشعاباتی مانند «جماعۀ الاسلامیۀ» و «الجهاد» ایجاد شد. سید قطب و محمد قطب در مصر، از کسانی بودند که از مودودی تأثیر پذیرفتند. محمد قطب بعدها به عربستان تبعید شد و انشعابی در سلفی گری وهابی در عربستان ایجاد کرد. بن لادن و ایمن الظواهری از سید قطب متأثر بودند.

پذیرش تصوّف و علاقه به اهل بیت (ع) از ویژگی مودودی بود. به عقیده او، هر کس به روش قرآن و پیامبر (ص) ملتزم باشد، سلف صالح است. او به همین دلیل، عثمان را سلف صالح نمی دانست.

منبع: نمایه، چکیده نشست های علمی حوزوی، دفتر چهارم. استاد: محمد جواد صاحبی