حوزه/ حجت الاسلام سید عطاءالله ارکیان، استاد حوزه علمیه تهران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه»در تهران، با اشاره به اهمیت حفظ دستاوردهای معنوی که در ماه مبارک رمضان برای انسان حاصل می‌شود، گفت: انسان در ماه مبارک در می‌یابد که زندگی نه آن است که داشته و سبک جدیدی از زندگی هم هست که کمتر به آن توجه کرده است و آن اهمیت دادن به بعد روحانی و ماورایی است.
وی معتقد است: زندگی بر اساس اخلاق و نیل به تکامل، در ابتدای راه برای سالک سخت و تلخ است و رفته رفته این سبک زندگی بر او راحت و شیرین خواهد شد، به نحوی که دیگر زندگی بر اساس طبع اولی، بر وی گران و سخت خواهد بود.
حاصل گفتگو با حجت الاسلام والمسلمین ارکیان، معاون آموزش مدرسه علمیه باقرالعلوم(ع) را در ادامه بخوانید:
* در ماه مبارک رمضان چه دستاوردهایی برای انسان حاصل می‌شود که از این ماه به ضیافت الله تعبیر شده و به تصریح روایات درهای رحمت الهی بر روز انسان ها گشوده می‌شود؟
رسول گرامی خدا(ص) در آخرین جمعه ماه شعبان خطبه ای ایراد کردند و در ضمن آن، مسلمانان را برای ورود به ماه مبارک آماده کردند. تعبیر «ضیافت الله» برگرفته از این خطبه می باشد.
طبق قاعده سنخیت، ضیافت الهی به سان ضیافت انسانی نیست که مبتنی بر امیال طبیعی و ابتدایی باشد. بلکه در ضیافت الهی، دعوت به سیر، سلوک و حرکت به کمال است. انسان‌ها در چرخش چرخ فلک، ناخواسته درگیر زندگی تکراری و طبعی و طبیعی می‌شوند و رفته رفته درگیر آلودگی تعلقات دنیوی می شوند و از آرمان‌های بزرگ الهی باز می‌مانند.
رمضان، تلنگری است که ما را از دور و چرخ تکراری گردون بیرون می‌کشد و ما به صورت جدی باید در این مسئله تأمل کنیم. انسان در ماه مبارک در می یابد که زندگی نه آن است که داشته و سبک جدیدی از زندگی هم هست که کمتر به آن توجه کرده است و آن اهمیت دادن به بعد روحانی و ماورایی است، این اولین دستاورد ماه مبارک رمضان است. به عبارت دیگر انسان در این ماه تقریباً به فطرت اصیل خود برمی گردد، همان فطرتی که «فطر الله الانسان علیها» است. در حقیقت این دستاورد، بیشتر نظری است و انسان را به حرکت وا می دارد.
دستاورد دوم، دستآورد عملی است. انسانی که دریافت، نوع و سبک دیگری از زندگی هم هست که بهتر از سبک کنونی است، به حرکت در می آید و در مسیر حرکت به کمال الهی قرار می گیرد. هرچند این مسیر موانع زیادی دارد و ارزش کار انسان به این است که بر این موانع فائق آید و با اعمال اختباری مسیر تکامل را بپیماید، اما در ماه مبارک رمضان، همواره باد شُرطه ای نیز انسان را کمک می کند. موانع به حدِّاقلّ خود می رسد و همان طور که در سئوال اشاره کردید تاییدات الهی و رحمات الهی نیز بیشتر می شود و انسان در این ماه بیشتر از هر وقت دیگر می تواند اوج بگیرد و پرواز کند.
دستاورد سوم، نتیجه دستاورد دوم است. انسان بعد از اینکه در ماه مبارک، گوش به فرمان رب الارباب داد، در درون خود نورانیت و سبُکی خاصی احساس می کند. انسان در همچین وضعی، شرایط جدیدی در خود می یابد و احساس می کند قوی تر و توانمندتر از قبل شده است. تحصیل این موقعیت و وضعیت، هر چند سخت است و هزینه زیادی بر انسان داشته است ولی سخت تر از تحصیل آن، حفظ این موقعیت است که کمتر کسی موفق می شود این انباشته خود را ذخیره کند و تعداد کثیری از ما رشته های خود را پنبه می‌کنیم و باید دوباره رمضانی دیگر بیاید و روز از نو، روزی از نو. موفق کسی است که مواظب دستاوردهای خود باشد.
* برای حفظ این دستاوردها و باقی ماندن در مسیر تعالی و کمال باید چه راهی را در پیش گرفت و چه رویکردی داشت تا از این مسیر خارج نشویم؟
سخت تر و صعب تر از تحصیل این دستاوردها، حفظ آن هاست. برای حفظ این دستاوردها باید مواظب علتِ وجودی این دستاوردها باشیم. برای تحصیل این دستاوردها ما دو علت داشتیم که در طول هم و به ترتیب بودند.
ابتدا باید دستاورد اول را حفظ کنیم که مایه و ریشه حرکت بود، همان بعد نظری منظور است. علت موجده، در اینجا علت مُبقیه نیز هست، پس باید مواظب علت موجده باشیم. بایست که این انگیزش درونی همواره در درون ما روشن و بیدار باشد. یعنی معرفت خود نسبت به کمال مطلق و سبک زندگی انسانی را حفظ و تقویت کنیم.
در مرحله بعد، بُعد عملی است که باید کم نشود و به همان قوتی که در ماه مبارک رمضان بوده، ادامه یابد. در سایه حفظ این دو، ما می توانیم از ثبات در مسیر تکامل مطمئن باشیم و دستآورد ماه مبارک رمضان را محفوظ فرض کنیم.
* با توجه به آن که هدف روزه‌داری، تقوای الهی معرفی شده، در خصوص حفظ و تقویت این دستاورد خاص نیازمند چه راهبردهایی هستیم؟
خدای متعال در قرآن می فرماید «یا ایها اللذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون». اجازه دهید در تکمیل فرمایش شما این نکته را اضافه کنم که هدف از صیام تقوا نیست. بلکه طبق آیه شریفه، روزه یکی از راه هایی است که امید می‌رود تقوا برای روزه دار حاصل شود. به عبارت دیگر حاصل هر روزه گرفتنی، تقوا نیست، بلکه شرایط دیگری نیز می‌طلبد. برای تحصیل تقوا باید که دو بال علم و عمل را به مدد بگیریم. معرفت الهی را در درون خود تقویت کنیم و در مرحله بعد اعمال متناسب با مسیر تکامل را انجام دهیم. آنکه در مسیر نیل به سعادت و کمال است، مواظب تمامی رفتار و سکنات و حرکات خود هست. هر رفتاری که باعث سیر قهقرایی یا سکون شود را باید ترک کند و هر آنچه حرکت رو به جلو را در پی دارد را انجام می‌دهد. دقت در تمییز این از آن، همان تقوا است که جز در سایه علم و معرفت حاصل نمی‌شود.
* با توجه به اینکه حفظ، تثبیت و تحکیم دستاوردهای رمضان نتایج بسیار خوبی در اصلاح سبک زندگی فردی و اجتماعی دارد، متأسفانه برخی پس از ماه مبارک به زندگی عادی و روزمره و کم توجه به مباحث معنوی باز می‌گردند، چرا چنین است؟
ما انسان ها که با امیال طبیعی رشد کرده ایم، میل به زندگی طبیعی و عادی، میل اولیه ماست که زندگی کردن بر این اساس بدون کُلفَت و مشقت است، اما زندگی در مسیر تکامل، زندگی کردن بر خلاف میل طبیعی و عادی است که تکلیف و سختی به همراه دارد. به عبارت دیگر زندگی به روال عادی راحت و شیرین است و زندگی بر اساس امیال روحی و ماورایی سخت و برای نفس تلخ است. علتِ تلخی حقیقت همین است. کمتر کسی از ما حاضر است، زندگی شیرین اولی را ترک و به زندگی ثانوی بر اساس نیل به تکامل تن دهد. البته باید گفت که زندگی بر اساس اخلاق و نیل به تکامل در ابتدای راه برای سالک سخت و تلخ است و رفته رفته این سبک زندگی بر او راحت و شیرین خواهد شد، به نحوی که دیگر زندگی بر اساس طبع اولی، بر وی گران و سخت خواهد بود.
گفتگو: مهدی زارعی
