به گزارش خبرگزاری «حوزه» آیت الله سید احمد خاتمی از اساتید حوزه علمیه قم در ادامه تبیین بحث «فقه حکومتی»به بررسی ادله وجوب حفظ نظام پرداخت.
برش هایی از درس این استاد حوزه در ذیل می آید؛
عَنْ مولانا أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله: إِذَا بَلَغَكُمْ عَنْ رَجُلٍ حُسْنُ حَالٍ، فَانْظُرُوا فِي حُسْنِ عَقْلِهِ؛ فَإِنَّمَا يُجَازى بِعَقْلِهِ.
الكافي (ط - دارالحديث)، ج1، ص: 29
گفتیم قواعد حکومتی فقه را مورد بحث قرار خواهیم داد و اولین قاعده ، قاعده حفظ نظام بود.
اول باید اثبات کنیم که این یک قاعده است و فروعی را بیان کردیم تا معلوم شود این قاعده از سایر قواعد چیزی کسر ندارد. چون ما معمولا صاحب حکومت نبوده ایم لذا بحث درباره آن هم انجام نشده است.
امام راحل در صحيفه امام، ج20، ص: 452 می فرمایند: »بايد عرض كنم حكومت، كه شعبهاى از ولايت مطلقه رسول اللَّه- صلى اللَّه عليه و آله و سلم- است، يكى از احكام اوليه اسلام است؛ و مقدم بر تمام احكام فرعيه، حتى نماز و روزه و حج است. حاكم مىتواند مسجد يا منزلى را كه در مسير خيابان است خراب كند و پول منزل را به صاحبش رد كند. حاكم مىتواند مساجد را در موقع لزوم تعطيل كند؛ و مسجدى كه ضِرار باشد، در صورتى كه رفع بدون تخريب نشود، خراب كند. حكومت مىتواند قراردادهاى شرعى را كه خود با مردم بسته است، در موقعى كه آن قرارداد مخالف مصالح كشور و اسلام باشد، يكجانبه لغو كند. و مىتواند هر امرى را، چه عبادى و يا غير عبادى است كه جريان آن مخالف مصالح اسلام است، از آن مادامى كه چنين است جلوگيرى كند. حكومت مىتواند از حج، كه از فرايض مهم الهى است، در مواقعى كه مخالف صلاح كشور اسلامى دانست موقتاً جلوگيرى كند.«
این عبارت یک رجل سیاسی نیست بلکه کلام یک فقیه متعبد است که فقه جواهری را فهمیده است.
وجوب حفظ نظام:
هرکسی که قائل به این وجوب باشد تضعیف نظام اسلامی را هم حرام می داند ولی این گونه نیست که هرکسی گفت تضعیف نظام حرام است قائل به وجوب حفظ نظام باشد یعنی این جا دو مطلب داریم؛ کل من یقول بوجوب حفظ النظام یقول بحرمه تضعیفه و لیس کل من یقول بحرمه تضعیف النظام یقول بوجوب حفظه.
ممکن است کسی بگوید تضعیف نظام حرام است زیرا فی الجمله نظام اسلامی را قبول دارد اما معتقد به تشکیل یا تقویت نظام نباشد به دلیل روایاتی که قبلا مورد بحث واقع شد و مضمونش این بود که هر قیامی قبل از قیام امام زمان (علیه السلام) مربوط به شکست است.
خلاصه آن روایات این بود که امامان علیهم السلام و خصوصا امام صادق علیه السلام قیام های زمان خودشان را قبول نداشتند و می دیدند که برای خدا نیست و برای محکومیت این قیام ها ادبیات خاصی را استفاده می کردند.
ما سه نوع حکومت داریم؛
* حکومتی که کاملا اسلامی است و قوانین و مجریان آن اسلامی هستند.
* حکومتی که کاملا غیر اسلامی است.
* حکومتی که بخش هایی از اسلام را در بر دارد.
بحث ما به صورت قدر متیقن درباره حکومت های نوع اول است اما حکومت های نوع دوم را نباید مورد تأیید قرار داد و باید نهی از منکر را نسبت به آن ها اجرا کرد و اگر توان سرنگونی آن ها وجود داشته باشد و مصلحت هم باشد باید این کار انجام شود.
سالار شهیدان حضرت امام حسین علیه السلام وقتی به طرف کربلا می رفتند در یکی از منازل بین راه فرمودند:
«أيها الناس إن رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلم قال: «من رأى سلطانا جائرا مستحلا لحرم اللّه ناكثا لعهد اللّه مخالفا لسنة رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله يعمل في عباد اللّه بالاثم و العدو ان فلم يغيّر عليه بفعل و لا قول كان حقّا على اللّه أن يدخله مدخله» ألا و إن هؤلاء قد لزموا طاعة الشيطان و تركوا طاعة الرحمن و أظهروا الفساد و عطلوا الحدود و استأثروا بالفيء، أحلوا حرام اللّه و حرموا حلاله و أنا أحق من غيّر؛ و قد أ تتنى كتبكم و قدمت على رسلكم ببيعتكم انكم لا تسلمونى و لا تخذلونى، فان تمّمتم على بيعتكم.»تاريخ طبري،ج5،ص:403
اما نوع سوم حکومت ها را باید در اندازه ای که احکام اسلام اجرا می شود تأیید کرد و در مواردی که به اسلام منجر نمی شود باید نهی از منکر کرد و در صورت یقین باید تلاش کرد تا آن حکومت به طور کامل تبدیل به حکومت اسلامی شود و در غیر این صورت براندازی آن جایز نیست.
ادله وجوب حفظ نظام؛
* العقل
* الکتاب
* السنه
* الفروع الفقهیه الکثیره
اما من العقل:
واضح است که در صورت عدم حفظ نظام هرج و مرج پدید می آید که از منکرات بدیهی عقلی است.
وَ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع أَسَدٌ حَطُومٌ خَيْرٌ مِنْ سُلْطَانٍ ظَلُومٍ وَ سُلْطَانٌ ظَلُومٌ خَيْرٌ مِنْ فِتَنٍ تَدُوم
بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج72، ص: 359
از مصادیق بارز فتنه در کلام مولا علی علیه السلام هرج و مرج است که امنیت و فرهنگ و اقتصاد و سیاست وجود نخواهد داشت.
