حجت الاسلام والمسلمین زمانی قمشه ای از اساتید حوزه  علمیه قم  در گفتگو با خبرگزاری «حوزه» به بررسی جایگاه علومی همچون طب ،هندسه ،ریاضی، نجوم و... درحوزه های قدیم ومغفول ماندن این علوم در عصر جدید پرداخت و از مسئولان و سیاستگذاران حوزه خواست برای احیاء این علوم در حوزه چاره اندیشی کنند.

متن گفت و گوی خبرگزاری «حوزه» با این استاد و پژوهشگر را در ذیل می خوانید.

لطفا شمه ای از زندگي خود و نحوه ورود به حوزه علميه را بيان فرماييد؟

در سال 47 وارد حوزه علميه قم شده و از اساتيد برجسته حوزه علميه كسب فيض كرده ام. و سطح را تمام كرده و وارد بحث خارج شدم در ابتدا در بحث خارج 4 سال در خدمت  شيخ كاظم تبريزي يكي از علما برجسته حوزه بودم و بعد از آن، انقلاب به پيروزي رسيد.

 13سال در خدمت مرحوم آیت الله حاج آقا ميرزا هاشم آملي كسب فيض كرده و همچنين يك دوره اصول هم از آيت الله العظمی حاج آقا وحيد خراسانی و درس قضا و شهادات مرحوم آيت الله العظمی گلپايگاني كسب علم كردم.

با پيروزي انقلاب، حضرت امام خميني يك افق جديد و نو در حوزه عليمه باز كردند  و باعث ايجاد انقلاب فكري در حوزه ها و برگزاري علني دروس شدند.  حضرت آيت الله جوادي آملي درس معاد را شروع كردند ودردرس ایشان شرکت کردم و 45 سال است كه رابطه علمي بنده با ايشان قطع نشده است به طوری که حدود 10جلد از تاليفات ايشان  راهمچون رازهاي نماز، معاد در قرآن، وحي يا نبوت، معاد و ... تحریر نموده ام.

 از اهتمام حوزه به علم نجوم در قبل  و بعد از انقلاب  بفرمایید؟

بخشي از درسهاي حوزه قبل از انقلاب توسط استعمار كمرنگ شده و كسي جرات نداشت آن را تدريس كند. دانش نجوم كه دانش پيامبران است و بيش از اديان ديگر در اسلام و قرآن بر آن تاكيد شده است متاسفانه امروز مورد غفلت واقع شده. عظمت دانش نجوم از آنجا مشخص مي شود كه امام موسي كاظم(ع) در جلسه اي كه با هارن الرشيد. فرمودند ما علم نجوم را منكر نيستيم و ادامه دادند مشهور است در اسلام ،اميرالمومنين(ع) نسبت به  همه مردم به علم نجوم داناتر بود. دانش نجوم علم پيامبران و اوصياست.

در رواياتي آمده است از جمله دانش هايي كه خداوند به انسان آموخت علم طب و نجوم بود. چون آدم خليفه خداوند در زمين است.

اولين شخصي كه دانش نجوم و زمان را سازماندهي کرد  

همچنين در روايت است حضرت ادريس(ع)، هفت روز را يك هفته ، 30 روز را يك ماه و فصول را به 12 ماه تقسیم و مشخص كرد، در احوالات آن حضرت ذكر شده ايشان 300 سال هندسه، رياضيات و نجوم را برای مردم تدريس مي كردند، ادریس پیامبر(ص) اولين شخصي بود كه دانش نجوم و زمان را در دنیا سازماندهي كرد و در آن زمان ايران، چين ، يونان و عربستان كنوني در اين علم عقب بودند و خداوند اين علم را منتشر كرد، هشتاد سوگند در قرآن وجود دارد كه حدود نصف آن در خصوص نجوم و پديده هاي فلكي است(سوره فجر).

وقتي به بحث نجوم نگاه مي كنيم، روايات و سخناني كه از ائمه(ع) به ما رسيده بسيار زياد است. امروزه كسي از اول خلقت زمين، ستارگان و نحوه تشكيل آنها اطلاع دقيق ندارد، در صورتي كه پيامبر(ص) در يك جمله فرمودند: آغاز آفرينش به قول ما زمين به دور خورشيد، چرخيدن گرفت و در تاريخ هم آمده است، اولين ماه فروردين  و محرم بود، كه خوشبختانه هم هجري و هم شمسي هر دو با اين دو ماه شروع مي شوند، هيچ شخصي در اين موضوع سخن نگفته بود. امروز برخي از مسلمانان تاريخ شان را با ميلادي تنظيم مي كنند كه اين نقص است، اگر روش پيامبر را عملي می كردند بايد سالهاي ثابت را شمسي مي زدند.

درسال دهم هجري در حجه الوداع ،پيامبر(ص)  در يك سخنراني در منا تاکید کردند: هيچ كس حق ندارد سالها را تغيير دهد، بعد يك جلمه فرمودند؛ دائره الزمان، زمان به گونه اي گردش كرده است كه امروز، مثل روزي است كه خداوند آسمان و زمين را آفريد و دقيقا اين كلام را در اسفند فرمودند.

اسلام در خصوص اول، وسط و آخر ماه روايات فراوان و عجيبي دارد، اول ماه را نمي توان از خورشيد تشخيص داد، ولي از طريق ماه مي توان يافت. خداوند عبادات را بر اساس خورشيد قرار داده است، روزه ، نماز، زكات و ... را با خورشيد هماهنگ مي شويم نه با سال قمري، چون ماه قمري ثابت نيست ولي ماه هاي شمسي ثابت هستند.

لذا مي گويند؛ هر وقت گندم هاي كشاورزان بسته  شد، يعني خوشه كامل شده است، این عمل با ماه محاسبه نمی گردد، بلکه با خورشيد حساب مي شود. همچنين برخي آيات قران كريم ،طول سال را به ماه شمسي نشان مي دهد، مثلا مي فرمايد؛ قوت مردم و كره زمين را در چها روز قرار داده ايم، كه همان چهار فصل است. چهارفصل در نيمكره شمالي و چهار فصل در نيمكره جنوبي كه هر نوع ميوه را مي توان در آن يافت.

امروزه علوم قرآنی زمينی، مغفول واقع شده است، زماني شيخ بهايي و علامه طباطبايي ها داشتيم ولی اکنون چندتا از اين موارد را در حوزه مي توان يافت، اين يك مشكل اساسي است كه بايد در خصوص آن فكري كرد.

اگر مديران حوزه ،نواقص علوم حوزوي را بر طرف نكنند ديگر خبري از هندسه كروي، نجوم و ديگر علوم در حوزه نخواهد بود، امروزه در تعيين آخر ماه، به ویژه ماه رمضان اختلاف وجود دارد و این به دليل عدم آگاهي کارشناسان و مغفول ماندن مباحث فلكي ونجومی در حوزه است.در حالی که اگر اين علوم در حوزه وجود داشت ديگر اختلافي پيش نمي آمد  

هيچ گاه ائمه(ع) و پيامبران(س) مخالف تكوين علوم نبودند، فقط بايد نحوه تركيب علم روز و گذشته را بدانيم، اين مسئله مهمي است كه يكي از خلاء هاي حوزه علميه است، در طب اسلامي خلاء داريم چرا كه دو سال در خدمت استاد مطهري بودم مي گفتند ؛بعد از استاد قمشه اي كسي را سراغ ندارم به قدرت علمي آن قانون شفاء را تدريس كند. و اين علم در حوزه خيلي كمرنگ شده است.

*در حوزه نه از كتاب قانون خبری است نه از قانون خواني

روش بوعلي سينا به خاطر طب اسلامي جهاني شد، ايشان يك روحاني مسلمان بود كه يك كتاب با عظمت در خصوص طب نوشتند، اما آيا امروزه كسي از حوزويان كتاب او را تدريس كند؟ اگر امروزه به حوزه افتخار مي كنيم بايد اين خلاء ها را برطرف كنيم متاسفانه در حوزه نه از كتاب قانون خبری است ونه از قانون خواني.

*علامه نراقي بايد الگوی حوزويان باشد

يك گلايه از حوزه هاي علميه دارم آن کم توجهی یا شاید بتوان گفت بی توجهی به كتاب قانون و طب قديم است این علم در حال انقراض است. علامه ملا احمد نراقي، روحاني دو قرن پيش است، ايشان انسان كاملي بودند در خصوص هندسه مسطح، هندسه كروي و  نجوم ،كتاب های زيادي نوشتند و اگر بخواهيم آن را ترجمه روز كنيم حدود20 جلد خواهد شد.

حضرت آيت الله جوادي آملي در گنگره بزرگداشت علامه نراقي، ايشان را يكي از الگوي هاي حوزه خواند و بنده كه عضو هیئت علمي گنگره بودم، حتي يك مقاله در خصوص علوم نجوم، رياضيات و هندسه ايشان نديدم و فقط در خصوص عرفان و اخلاق ايشان مقاله ارائه شده بود علت آن عدم آگاهي آقایان از احاطه علمی به این علوم است، نبايد علامه نراقي را فقط با اخلاق شناخت.

چرا طلاب امروز نسبت به هندسه ، رياضيات و نجوم بيگانه هستند. زماني يك كلاس 60 نفره تشكيل شد و كتاب علامه نراقي تدريس می شد، اما متاسفانه در جلسات بعدي تعداد آنها به 12 نفر رسيد و در دوره هاي بعد دیگركسي ثبت نام نكرد، لازم است مسئولان حوزه در اين خصوص ونسبت به برگزاری کرسی این علوم مغفول شده تدبیری بیاندیشند و نواقصي كه الان در حوزه هويدا است را برطرف كنند.

  تفاوت حوزه سابق با اكنون اين است كه در زمان سابق دانشمندان بزرگی حضور داشتند وما هم براي پاسداشت آنان گنگره مي گيريم، ولي متاسفانه در حوزه علمیه، هندسه دان و رياضي دان نداريم، به اندازه انگشتان دست ، هلال شناس از طريق فلكي سراغ نداريم اين يكي از مشكلات حوزه است كه بايد برطرف شود.

*پيشنهاد حضرتعالي در خصوص احیاء این علوم چيست؟

به نظر می رسدبا حمايت مديريت حوزه می توان این رشته های در حال انقراض را احياء کرد اگر چنین نشود بدون شك دیری نخواهد گذشت تمام آثار بزرگان دین و كتاب هايي كه در خصوص نجوم نوشته شده است منقرض خواهند شد.

خدمت رهبرمعظم انقلاب در خصوص غربت دانش نجوم و ارتباطي كه اين علوم با احكام ما دارند و امروز مورد غفلت واقع شدند صحبت كردم از ايشان درخواست کردم به داد اين علوم كه در حوزه به فراموشي سپرده مي شوند برسند، چرا كه علامه نراقي از پاريس يا كشورهاي ديگر نيامده بود. حضرت امام بزرگ شده  همین حوزه علميه بود ،مردم او را يك فقيه مي دانند درصورتي كه ايشان يك فيلسوف و يك عارف با مباني فقه دقيق بودند و اين بزرگان دین بايد در حوزه  الگو قرار گيرند، متاسفانه ابعاد و وجود شناخت علامه نراقي، حسن زاده، طباطبايي، امام و ... به فراموشي سپرده مي شوند. تعدادی مجلات كلامی و فلسفی براي من ارسال مي شود، ولي دریغ از يك مجله فقهي كه امروز با فيزيك مرتبط باشد و اگر ما ازبحث فيزيك در حركت ها و مسائل شرعي و زندگي، بهره نگيريم به بي راهه خواهيم رفت.

نيوتن، انيشتين ، كپلر و ... در بحث حركت ،حرف های زيادي دارند ،حوزويان چه زماني مي خواهند در اين خصوص از اين ها اطلاع پيدا كنند، نباید به مجرد اينكه اين افراد خارجي هستند چنین پنداریم که نبايد از آنها چیزی آموخت،  

پيامبر(ص) فرمودند؛ اگر علم در چين هم بود دنبال آن برويد و فرا بگيريد در اين خصوص نفرمودند؛ برويد درچین تجويد قرآن ياد بگيرد بلكه منظور این است علومي كه آنها دارند را ياد بگيرید، ديد اسلام در اين خصوص باز است.

حاج آقا الهي قمشه اي  با نقل حکایت یا روایتی براي علامه حسن زاده آملی می گویند: در مدينه وقتی که به پيامبر ص خبردادند، يك طبيب يهودي فوت كرده است، پيامبراكرم(ص) فرمودند: برخيزيد همگي براي تشييع جنازه برويم ولی اطرافيان به رسول اكرم اعتراض كردند و گفتند؛ ايشان يهودي است. حضرت فرمودند: پزشك است علم او ارزش دارد، اما امروز در حوزه خبري از هندسه، فيزيك، نجوم، طب و رياضيات نيست که به نظر می رسد با سامان دادن به  اين مباحث نیز تحولی در این زمینه ایجاد کنیم تا شاهد تاثیرات مثبت آن در جامه باشیم .  

شاخص هاي يك طلبه موفق در زمان كنوني چيست؟

سالهاست در خصوص طلاب موفق در حوزه  تحقیق وپژوهش كردم و به این نتیجه رسیدم بايد در حوزه ، استعدادها شناسايي شوند ،برخي از استعدادها خيلي مترقي هستند و اگر كسي آن ها را هدايت يا كمك نكند از حوزه زده مي شوند و خود را با مسائل ديگر درگير كرده و از تحصيل بازمي ماند. اگر حوزه بتواند يك مدرسه خاص تشكیل داده و استعداد هاي درخشان را شناسايي و گزينش كند استعداد هاي آنها را شكوفا و تقويت نماید.

 ما امروز استعداد هايي داريم كه  همزمان  می توانندچهار يا پنج رشته( فقه اصول، فلسفه عرفان، رياضي، هندسه و نجوم)  را تحصيل كرده و موفق باشند. اگر حوزه از اين افراد پشتيباني علمي كند هر 15 سال ، 20 الي 40 دانشمند جامع خواهيم داشت ؛ توان اداره یک مملكت را خواهند داشت، چرا كه از لحاظ فرهنگي و علمي جامع خواهند بود. نمونه بارز آن  آيت الله مطهري، آيت الله جوادي آملي و ... كه استعداد ها را پرورش دادند.