خبرگزاری «حوزه» بخش بیستم و آخرین بخش از سلسله یادداشت های روند تحصیلی در حوزه به قلم حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی مروجی طبسی را منتشر می کند.
تدریس درس خارج از جهات مختلفی دارای تقسیم است که می توان به اختصار آن ها را این گونه بیان کرد.
شیوه تدریس درس خارج
* از جهت شکل درس
الف) سبک شاگردمحوری (سامرائی)
در این سبک تمامی مباحث با مشارکت شاگردان و به صورت طرفینی مورد بررسی قرار می گیرد. در این شیوه استاد در پایان بحث به جمع بندی مطالب می پردازد. گفته می شود این روش، شیوۀ میرزای بزرگ شیرازی (ره) بوده است.
ب) سبک استادمحوری
استاد در این سبک یک فرع فقهی یا اصولی را مطرح می کند، سپس به بیان دیدگاه های موجود و نقد آن ها می پردازد و در پایان نظریه مختار خود را اعلام می نماید. این سبک، طریقۀ رایج متأخران حوزۀ نجف و قم بوده است.
ج) سبک دو مرحله ای
در این شیوه، درس در دو جلسه برگزار می شود؛ جلسه اول به صورت استادمحوری است و در جلسۀ دوم به صورت شاگردمحوری تا افراد کم استعداد بتوانند کمبود خود را جبران نمایند.
د) سبک تحقیق جمعی
در این روش یک موضوع فقهی یا اصولی انتخاب می شود و پس از مطالعه و بررسی، نتایج آن در یک جلسۀ علمی مورد نقد و اشکال و در نهایت جمع بندی قرار می گیرد.
* از جهت محتوا و کیفیت درس
الف) ترتیب و چینش درس
روش قدما؛ در این روش ابتدا «اصل» در مسأله و سپس دلایل آن بیان می شد. این سبک تا پیش از محقق بروجردی (ره) جریان داشته است.
روش محقق بروجردی (ره)؛ سبک ایشان ابتدا بیان سیر تاریخی مسأله و سپس ذکر دلایل و نقد و بررسی آن ها بوده است.
روش امام خمینی (ره)؛ سبک ایشان بیان فهم خود از دلایل مسأله و سپس طرح آرا و اَنظار دیگران بوده است.
روش سه بخشی؛ اجزاء این سبک شامل؛ بیان اقوال موجود در مسأله، ذکر دلایل موافقان و مخالفان و نقد آن و نتیجه گیری می باشد.
روش چهاربخشی؛ ارکان این روش عبارت از؛ تبیین موضوع مسأله، طرح آراء موافق و مخالف، ذکر دلایل و نقد آن ها و نتیجه گیری است.
ب) سبک های خاص در فقه
سبک فقه الحدیث؛ در این روش برای بررسی یک فرع فقهی به پیشینه تاریخی مسأله، طبقه بندی راویان حدیث و برطرف نمودن تقطیع متن احادیث توجه خاصی می شود.
سبک فقه مبتنی بر اصول؛ در این شیوه تکیۀ اصلی برای بررسی ادلۀ فقهی، قواعد اصولی است.
سبک فقه مقارن؛ تکیه گاه این روش، استفاده از اقوال عامه و بررسی آن هاست.
سبک فقه پویا؛ در این روش به اقتضائات زمان و مکان توجه می شود.
سبک مدرسه ای؛ اصحاب این روش در یک مسألۀ فقهی این گونه با روایت مواجه می شوند؛ روایت نخست ضعف سندی دارد، روایت دوم نیز معلوم نیست روایت باشد؛ لذا به اصول عملیه مراجعه می کنند. در این روش به حاصل جمع روایات توجهی نمی شود و شهرت به عنوان مرجّح یا قادح مورد اعتنا نیست.
سبک تجمیع ظنون؛ از دیدگاه اصحاب این روش ممکن است از انضمام لاحجت به لاحجت به حجت رسید. به عبارتی در این سبک مجموعۀ قرائن با هم در نظر گرفته می شود.
ج) سبک های خاص در اصول
سبک فلسفی؛ بیان مطالب و قواعد اصولی براساس اصطلاحات فلسفی و داخل نمودن مباحث فلسفی و حقیقی با مباحث اعتباری و عرفی اصول از مختصات این روش است.
سبک عرفی؛ عمده مباحث آن مبتنی بر ارتکازات عرفی و به دور از اصطلاحات فلسفی است.
