به گزارش خبرگزاری «حوزه»، اول ذیقعده 1439 مصادف با ولادت حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) است که به همین مناسبت در شماره های گوناگون مطالبی را تقدیم حضور علاقمندان به خاندان عصمت و طهارت خواهیم کرد.
* زندگي نامه حضرت معصومه(ع)
پدر بزرگوار حضرت معصومه(ع) امام هفتم شيعيان حضرت موسي بن جعفر(ع) است كه او را ابوالحسن اول نيز مي گويند، و از القاب مشهور آن حضرت كاظم، باب الحوائج و صالح مي باشد.
آن بزرگوار روز يك شنبه هفتم ماه صفر سال 128 هجري در روستاي ابواء كه بين مكه و مدينه واقع شده، ديده به جهان گشود.
آن حضرت بيش از ساير امامان(ع) فرزند داشت كه بعضي 30 و برخي 60 فرزند براي او نام برده اند.
عالم بزرگ شيخ مفيد"ره"(وفات يافته سال 413 هـ .ق) مي نويسد: آن بزرگوار سي و هفت فرزند از همسران متعدد داشت كه نام هاي آنها به اين ترتيب بود:
1ـ پسران:
1ـ حضرت علي بن موسي الرضا 2ـ ابراهيم 3ـ عباس 4ـ قاسم 5ـ اسماعيل 6ـ جعفر 7ـ هارون 8ـ حسن 9ـ احمد 10ـ محمد 11ـ حمزه 12ـ عبدالله 13ـ اسحق 14ـ عبيدالله 15ـ زيد 16ـ حسن 17ـ فضل 18ـ حسين 19ـ سليمان.
2ـ دختران:
1ـ فاطمه كبري 2ـ فاطمه صغري 3ـ رقيه 4ـ حكيمه 5ـ ام ابيها 6ـ رقيه صغري 7ـ ام جعفر 8ـ لبابه 9ـ زينب 10ـ خديجه 11ـ عليه 12ـ آمنه 13ـ حسنه 14ـ برْيهه 15ـ عايشه 16ـ ام سلطمه 17ـ ميمونه 18ـ‌ام كلثوم
آن بزرگوار در سال 148 هجري قمري زمان خلافت منصور به امامت رسيد و در زمان خلافت مهدي عباسي و هادي عباسي نيز امام بود، وقتي كه هارون الرشدي به خلافت رسيد پس از پانزده سال، در زندان بغداد شهيد شد.
مشهور بين تاريخ نويسان آن است كه آن بزرگوار در روز 25 رجب سال 183 هجري از دنيا رفت.
هارون الرشيد آن بزرگوار را در سال 179 هجري قمري در مدينه دستگير كرده و به طرف عراق آورد و از آن وقت تا آخر عمر در زندان به سر مي برد.
* مادر حضرت معصومه(س)
آن طور كه از شواهد و قرائن و بعضي از روايات استفاده مي شود، مادر حضرت معصومه(ع) همان مادر امام رضا(ع) است براي مادر حضرت رضا(ع) نام هاي متعددي ذكر كرده اند، مانند: خيزران، ام البنين، نجمه و... روايت شده پس از آنكه حضرت رضا(ع) از او متولد شد، به او"طاهره" گفتند.
* روز ولادت حضرت فاطمه معصومه(س)
مطابق پاره اي از مدارك، حضرت معصومه(ع) در روز اول ماه ذيقعده سال 173 هجري قمري، در مدينه چشم به جهان گشود.
محدث گرانقدر مرحوم آيت الله شيخ علي نمازي (وفات يافته در دوم ذيحجه سال 1405 هـ . ق كه مرقدش در يكي از حجره هاي صحن رضوي در كنار بارگاه ملكوتي امام رضا(ع) قرار دارد) در كتاب پربار مستدرك سفينه البحار(كه ده جلد است) در جلد هشتم چنين مي نويسد:
"فاطِمَهُ الْمَعْصومَهُ الْمَوْلُودَهُ فِي غُرَهِ ذِي الْقَعْدَهِ سَنَهَ 173؛
فاطمه معصومه(ع) در آغاز ماه ذيقعده سال 173، ديده به جهان گشود.
مرحوم فيض در كتاب انجم فروزان و گنجينه آثار قم از كتاب لواقح الانوار في طبقات الاخيار(تأليف عبدالوهاب شعراني شافعي وفات يافته در سال 937 هـ .ق) و كتاب نزهه الابرار في نسب اولاد الائمه الاطهار(تأليف سيد موسي برزنجي شافعي مدني) چنين نقل مي كند:
"وِلادَهُ فاطِمَهُ بِنْتُ مُوسَي بنِ جَعْفَرٍ، فِي مَدِينَهِ الْمُنَوَرَهِ غُرَه ذِي الْقَعْدَهِ الْحرامِ، سَنَه ثَلاثَ وَ ثَمانينَ وَمأَهَ بَعْدَ الهِجْرَهِ النَبَويَهِ، وَتُوُفِيَتْ فِي الْعاشِرِ مِنْ رَبيعِ الثانِي فِي سَنَهِ اِحْدي وَمَأَتَينِ في بَلْدَهِ قُمْ؛
حضرت فاطمه(معصومه) دختر امام كاظم(ع) در مدينه منوره، در آغاز ماه ذيقعده سال 183 هـ . ق ديده به جهان گشود، و در دهم ماه ربيع الثاني سال 201 در قم وفات يافت.
مدارك ديگري نيز در مورد روز ولادت آن حضرت(در آغاز ذيقعده) در دسترس است مانند:
1ـ عوالم العلوم، تأليف علامه بحراني، ج 21، ص 328
2ـ حياه الست، تأليف شيخ مهدي منصوري، ص 10
3ـ فاطمه بنت الامام موسي الكاظم، تأليف دكتر محمدهاي اميني(فرزند علامه اميني صاحب الغدير) ص 21 و 5.
4ـ زندگاني حضرت موسي بن جعفر، تأليف عمادزاده، ج 2،ص 375
* بررسي و شرح كوتاه:
در بعضي از مدارك فوق، سال 183 ذكر شده، كه صحيح چنان كه در مستدرك سفينه آمده 173 است، زيرا با توجه به اين كه امام كاظم(ع) در 25 رجب سال 183 هـ .ق در زندان هارون در بغداد به شهادت رسيد، و كمترين مدت زندانش، چهار سال بود، در اين مدت از خانواده اش كه در مدينه ساكن بودند، دور بود، بنابراين ممكن نيست ولادت حضرت معصومه(ع) در سال 183 رخ داده باشد، و ظاهراً در اين شماره اشتباه شده و به جاي 173،183 نوشته شده است.
از اين رو محقق كاوشگر، مرحوم عمادزاده اصفهاني، بدون ابهام مي نويسد:" حضرت معصومه(ع) در مدينه در ماه ذيقعده سال 173 متولد شد، و در ربيع الثاني سال 201 (در قم) ديده از جهان فرو بست.
بنابراين بايد پرونده اين مطلب را در همين جا بست، و از باب تسامح در ادله سنن، تاريخ ولادت حضرت معصومه(ع) را همان آغاز ذيقعده سال 173 هـ .ق اعلام كرد، چنان كه اخيراً آستانه مقدسه قم همين اعلام را نموده است، به اميد آنكه با توجه به ولادت با سعادت حضرت رضا(ع) كه در روز 11 ذيقعده سال 148 در مدينه رخ داد، اين ده روز بين روز ولادت حضرت معصومه(ع) و روز ولادت امام رضا(ع) را به عنوان دهه نور ياد نموده و از آن دو بزرگوار ياد كرد، و خاطره سازنده و پربار زندگي درخشان آنها را تجديد نمود.
* شادي و سرور ولادت
آغاز ماه ذيقعده براي حضرت رضا(ع) و دودمان نبوت، پيام آور شادي مخصوص و پايانه يك انتظار عميق و استثنايي است، زيرا حضرت نجمه(ع) فرزندي بر حضرت رضا(ع) نداشت، و مدت ها پس از حضرت رضا(ع) صاحب فرزندي نشد. (زيرا حضرت رضا(ع) در سال 148 هـ .ق متولد شد، ولي حضرت معصومه(ع) در سال 173، يعني با 25 سال فاصله)
با توجه به اينكه امام صادق(ع) به ولادت چنين بانويي، بشارت داده بود، بنابراين پس از آنكه حضرت معصومه(ع) ديده به جهان گشود، آن روز براي حضرت نجمه(ع) و حضرت رضا(ع) روز شادي و سرور وصف ناپذير و روز مهم از ايام اله بود، چرا كه دختري از آسمان ولايت و امامت، طلوع كرده بود،كه قلب ها را جلا و صفا مي داد و چشم ها را روشن مي كرد و كانون مقدس اهل بيت(ع) را گرم مي نمود.
به راستي توصيف عظمت هلهله و غريو شادي از دودمان رسالت را به خاطر اينكه امام رضا(ع) داراي خواهر شده كه سال ها قبل در خبرهاي غيبي به وجود او مژده داده شده بود نمي توان ترسيم كرد، چرا كه فروغي از كوثر، و گلي تابناك از گلشن آل محمد، چشم به جهان گشوده بود، و جهان ملوك و معني را صفاي ديگري بخشيده بود.
* تاريخ وفات حضرت معصومه(س)
مدارك متعددي وجود دارد كه حضرت معصومه(ع) در سال 201 هـ .ق در قم، وفات نموده است(165)، چنان كه از كاشي كاري هاي اطراف حرم كه از قرن ها پيش به جاي مانده مرقوم شده است، ولي در مورد روز و ماه وفات آن حضرت، اختلاف است، كه تا سه قول گفته شده است:
1ـ طبق پاره اي از مدارك، دهم ربيع الثاني بوده است.
2ـ مطابق بعضي از مدارك، دوازدهم ربيع الثاني بوده است.
3ـ و بر اساس مدرك ديگر، هشتم شعبان بوده است.
هيچ يك از اين سه قول، آن گونه كه بايد، مورد اطمينان نيست.
ولي همانگونه كه بعضي از بزرگان گفته اند: انصاف اين است كه براي جمع بين دو قول اول و دوم، براي بزرگداشت مقام آن بزرگ بانوي دو عالم جهان، سه روز(10 و 11 و 12 ماه ربيع الثاني) را به عنوان سوگواري معصوميه، مراسم سوگواري برقرار كرد، چنان كه در سال هاي اخير مسؤولين و دست اندر كاران آستانه مقدسه حضرت معصومه(ع) همين كار را شروع نموده، و اين سنت خوب به جريان افتاده است، و اين سه روز به عنوان ايام معصوميه، جا افتاده است، به اميد آنكه در اين ايام در آستانه مقدسه قم، و در ساير مساجد و محافل، از آن بانوي باعظمت، تجليل شايان گردد، و خاطره زندگي درخشان آن شفيعه روز جزا، تجديد شود.
از آنچه در بالا خاطرنشان شد نتيجه مي گيريم كه سن حضرت معصومه(ع) هنگام وفات، در حدود 28 سال بوده است(از سال 173 تا 201 هـ .ق) پس اينكه در زبان عوام، آن حضرت به عنوان 18 تا 23 ساله، معروف شده، مدرك و سند محكمي ندارد.
منبع: کتاب حضرت معصومه (س) فاطمه دوم- به قلم محمد محمدى اشتهاردى
