به گزارش خبرگزاری حوزه پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری در بخشی از فعالیت های رسانه ای خود به انتشار احکام شرعی صنف های گوناگون، مطابق با نظرات آیت الله العظمی خامنه ای می پردازد که در شماره های گوناگون تقدیم حضور علاقمندان می گردد.
* موسیقی و غنا (بخش اول)
تعریف غنا
صدای انسان را در صورتی که مناسب مجالس لهو وگناه باشد، غنا گویند.
احکام غنا
غنا حرام است؛ چه خواننده زن باشد یا مرد؛ چه تحریک آمیز باشد یا نباشد؛ چه همراه موسیقی باشد یا نباشد؛ چه زن برای شوهرش بخواند یا نه.
تمام احکامی که برای موسیقی ذکر شد، عیناً در مورد غنا صادق است و فرقی بین مجلس عروسی و غیر آن نیست.
مدّاحی زن در جائی که می‌داند نامحرم صدای او را می‌شنود، اگر موجب جلب توجه وتهییج نامحرم و یا مفسده دیگری گردد، حرام است.
غنا در قرآن، مرثیه، مداحی، اذان وغیره حرام است؛ اما با صدای زیبا خواندن ایرادی ندارد.
اقدام بزرگترها در گذاشتن نوار موسیقی حرام و غنا برای اطفال، حرام است؛ و تکلیف شرعی والدین، کوشش در آشنا کردن اطفال پیش از بلوغ بر موازین شرعی است؛ و حرام است به عذر این که بچه تکلیف ندارد، او را در ارتکاب هر عملی آزاد بگذارند.
احکام موسیقی
- حلال
- حرام: مناسب مجالس لهو و لعب باشد، و به سبب ویژگی هایی که دارد انسان را از خدای متعال و فضائل اخلاقی دور نموده و به سمت بی بندوباری و گناه سوق دهد، و یا ترس وقوع در گناه ایجاد شود.
نکاتی در مورد موسیقی حرام و تشخیص آن
کلاسیک یا غیرکلاسیک بودن، سنتی یا غیر سنتی بودن موسیقی، تأثیری در حرام یا حلال بودن موسیقی ندارد.
در حرمت و حلیت، وسیله تولید آن ملاک نمی باشد، بلکه موسیقی تولید شده ملاک است.
تجویز موسیقی در قالب نوار کاست یا سی دی توسط هیچ مؤسسه یا نهادی، مجوّز شرعی گوش دادن به آن موسیقی
و یا حلال بودن آن نمی شود، بلکه معیار تشخیص خود مکلف است.
پخش موسیقی از رادیو وتلویزیون به تنهایی دلیل بر حلال بودن آن موسیقی نیست.
گاهی شخصیت نوازنده یا کلام همراه آهنگ یا مکان و سایر شرائط در لهوی وحرام بودن موسیقی تأثیرگذارند و
مثلاً ممکن است برخی موارد فوق در کنار موسیقی موجب ایجاد فساد و سوق به سمت گناه گردد.
تهیبج شهوانی نبودن موسیقی و یا حزن آمیز بودن آن، موجب حلال شدن موسیقی نمی گردد.
موسیقی حرام، حرمتش ارتباطی با در خفاء یا علنی بودن آن ندارد.
اگر عرفاً موسیقی، مناسبت با مجالس لهو و لعب و عیش و نوش داشته باشد، اگر چه در شنونده، ظاهراَ تأثیری ندارد و او را به سمت شهوترانی یا گناه سوق نمی دهد، این موسیقی حرام است.
در حرام بودن موسیقی، تولید کننده یا نوازنده ی آن، چه مسلمان یا غیرمسلمان باشد، چه غربی باشد چه شرقی، تأثیری نخواهد داشت.
احکام موسیقی
تولید، تکثیر، گوش دادن به موسیقی
تولید، نواختن، تکثیر و گوش دادن به موسیقی نوع حرام، حرام می‌باشد؛ و درآمد حاصل از آن نیز حرام است.
تولید، تکثیر، ومعامله آلات موسیقی
تولید و استفاده و معامله آلات موسیقی که عرفاً استفاده حلال عقلائی دارد، اگر به قصد استفاده حرام نباشد، جایز
است.
اگر موسیقی حرام به گوش برسد، اما انسان با توجه و اختیار گوش ندهد، اشکالی ندارد.
اگر در حرام بودن موسیقی(پس از شناخت ملاک های آن) شک کردیم، گوش دادن و تولید آن جائز است، ولی ترویج موسیقی با اهداف عالیه نظام اسلامی سازگار نیست.
نواختن موسیقی حلال (مثل سرودهای انقلابی) در مسجد (یا سایر مکان های مقدس)، اگر موجب هتک حرمت به مسجد و مقدسات نشود، و به علاوه مزاحمتی برای نمازگزاران ایجاد نکند، جائز است.
اگر پس از مشورت با پزشک امین و متخصص، یقین شود که تنها راه درمان مریضی، موسیقی از نوع حرام است، به مقدار ضرورت برای معالجه استفاده از آن جائز است.
موسیقی و نهی از منکر
در صورتی نهی از منکر واجب است که مطمئن شویم تولید کننده یا شنونده موسیقی آن را از نوع حرام تشخیص داده، ولی با این وجود این حرام را مرتکب می‌شود.
توجّه:
در مورد فوق اگر به نظر خودمان موسیقی از نوع حرام است، نباید به آن گوش دهیم، اگرچه نهی از منکر بر ما واجب نباشد، چون در نظر ما موسیقی از نوع حرام است.
موسیقی حلال و حرام
س۴۳. ملاک تمییز موسیقی حلال از حرام چیست؟ و آیا موسیقی کلاسیک حلال است؟ بسیار مناسب است که معیار آن را بیان فرمایید
ج. هر موسیقی که به نظر عرف موسیقی لهوی مضلّ عن سبیل اللّه که مناسب با مجالس عیش و نوش است باشد، موسیقی حرام محسوب می شود؛ و فرقی نمی کند که موسیقی کلاسیک باشد یا غیر کلاسیک. تشخیص موضوع هم موکول به نظر عرفی مکلّف است؛ و اگر موسیقی این گونه نباشد، به خودی خود اشکال ندارد.
موسیقی مجاز
س۴۴. گوش دادن به نوارهایی که توسط سازمان تبلیغات اسلامی و یا مؤسسه اسلامی دیگر مجاز اعلام شده اند، چه حکمی دارد؟ و استفاده از آلات موسیقی مثل کمان، وِیولون و نَی چه حکمی دارد؟
ج. جواز گوش دادن به نوارها منوط به تشخیص خود مکلّف است، که اگر تشخیص دهد مشتمل بر غنا و موسیقی لهوی مضلّ عن سبیل اللّه و مناسب با مجالس عیش و نوش و خوش گذرانی و همچنین مطالب باطل نیست، گوش دادن به آن اشکال ندارد. بنا بر این تجویز آن توسط سازمان تبلیغات اسلامی و یا هر مؤسسه اسلامی دیگر به تنهایی دلیل شرعی برای مباح بودن آن نیست، و به کارگیری آلات موسیقی در موسیقی لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه جایز نمی باشد، ولی استفاده حلال از آن ها برای اهداف عقلایی اشکال ندارد؛ و تشخیص مصادیق هم موکول به نظر خود مکلّف است.
موسیقی لهوی
س۴۵. منظور از موسیقی لهوی چیست؟ و راه تشخیص موسیقی لهوی از غیر آن چیست؟
ج. موسیقی لهوی مضلّ عن سبیل اللّه آن است که به سبب ویژگی هایی که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقی دور نموده و به سمت بی بندوباری و گناه سوق دهد؛ و مرجع تشخیص موضوع، عُرف است.
عوامل حرمت موسیقی
س۴۶. آیا شخصیت نوازنده و محل نواختن و یا غرض و هدف از آن در حکم موسیقی تأثیر دارد؟
ج. موسیقی حرام، موسیقی لهوی مضلّ عن سبیل اللّه و مناسب با مجالس لهو و گناه است؛ و گاهی شخصیت نوازنده یا کلام همراه آهنگ یا مکان و یا سایر شرایط در این که موسیقی تحت عنوان موسیقی لهوی مضِلّ عن سبیل اللّه و حرام و یا عنوان حرام دیگر قرار بگیرد، مؤثر است، مانند این که بر اثر آن امور، منجر به ترتّب فساد شود.
ملاک حرمت موسیقی
س۴۷. آیا معیار حرمت موسیقی، فقط لهوی بودن آن است، یا این که میزان تحریک و تهییج آن هم تأثیر دارد؟ و اگر باعث حزن و گریه شنونده شود، چه حکمی دارد؟ خواندن و شنیدن غزل هایی که به صورت سه ضرب و همراه با موسیقی خوانده می شوند، چه حکمی دارد؟
ج. ملاک آن ملاحظه کیفیت نواختن موسیقی با در نظر گرفتن همه خصوصیات و ویژگی های آن است و این که از نوع موسیقی لهوی مضلّ عن سبیل اللّه و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، هر موسیقی که به حسب طبیعت خود از نوع موسیقی لهوی باشد، حرام است، اعم از این که مهیّج باشد یا خیر، و موجب ایجاد حزن و اندوه و حالات دیگر در شنونده بشود یا خیر و هرگاه غزل هایی که همراه با موسیقی خوانده می شوند به صورت غنا و آواز لهوی مناسب مجالس لهو و لعب در آیند، خواندن و شنیدن آن ها حرام است.
زدن بر ظروف
س۴۸. آیا زدن بر ظرف ها و سایر وسایلی که جزء آلات موسیقی نیستند، در عروسی ها توسط زنان جایز است؟ اگر صدا به بیرون از مجلس برسد و مردان آن را بشنوند چه حکمی دارد؟
ج. جواز این عمل بستگی به کیفیت نواختن دارد. اگر به شیوه متداول در عروسی های سنّتی باشد و لهو محسوب نشود و فسادی هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد.
دف زدن
س۴۹. دف زدن توسط زنان در عروسی ها چه حکمی دارد؟
ج. استفاده از آلات موسیقی برای نواختن موسیقی لهوی مضلّ عن سبیل الله جایز نیست.
فتوای حرمت موسیقی
س۵۰. بعضی از جوانان که تازه به سن بلوغ رسیده اند از مراجعی تقلید می کنند که فتوا به حرمت موسیقی به طور مطلق داده اند، هرچند از رادیو و تلویزیون دولت اسلامی پخش شود، حکم این مسأله چیست؟ و آیا اگر ولیّ فقیه گوش دادن به موسیقی حلال را اجازه داده باشد، آیا تجویز او به خاطر احکام حکومتی برای جواز آن کافی است، یا این که آنان باید به فتوای مرجع تقلید خود عمل کنند؟
ج. فتوا به جواز یا عدم جواز گوش دادن به موسیقی از احکام حکومتی نیست؛ بلکه حکم شرعی فقهی است و بر هر مکلّفی واجب است در اعمالش به فتوای مرجع تقلید خود مراجعه کند؛ ولی موسیقی اگر مناسب با مجالس لهو و گناه نباشد و مفسده ای هم بر آن مترتّب نگردد، دلیلی بر حرمت آن وجود ندارد.
