به گزارش خبرگزاری حوزه ، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی در بخش «آئین رحمت»، پرسش ها و پاسخ هایی را با موضوع سبک زندگی عرضه کرده است که در شماره های مختلف تقدیم نگاه شما خوبان می گردد.

* الگوهای رفتاری

پرسش:

نقش الگوی عملی در تربیت انسان چیست؟

پاسخ اجمالی:

تعلیم و تربیت از طریق سرمشق گرفتن چیزی است که هم تحلیل های منطقی آن را تأیید می کند و هم آیات قرآن. مربّی موفق کسی است که بتواند عملا الگوی کاملی برای تعلیمات خود باشد؛ به همین خاطر خداوند پیامبرانی از جنس بشر فرستاده و توصیه می نماید که از برنامه های عملی آنان سرمشق بگیرید: «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللهِ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ».

پاسخ تفصیلی:

مسأله تربیت انسان، بیش از آنکه جنبه علمی داشته باشد دارای جنبه عملی است.

مربّی در صورتی در کار خود موفق می شود که علاوه بر آموزش های لازم بتواند عملا الگوی کاملی برای تعلیمات خود باشد و با صفات و اخلاق و اعمال خود، تمام مسائل تربیتی را نشان دهد، و این تنها در صورتی ممکن است که پیامبرانی از جنس بشر به صورت الگوها و اسوه هایی برگزیده شوند، و صفات و برنامه های یک انسان کامل را در عمل نشان دهند تا انسان ها به آنها تأسّی جویند، و قدم در جای قدم های آنها نهند، و این مسیر پر پیچ و خم را به رهبری آنها بپیمایند.

به تعبیر دیگر در وجود انسان چیزی به نام روحیه محاکات موجود است یعنی مسائلی را که در همجنسان خود می بیند، ناخودآگاه به سوی آن جلب و جذب می شود؛ البتّه این احساس در سر حدّ یک انگیزه جبری نیست، بلکه زمینه ای است، برای یک حرکت ارادی، همانند تشنگی برای انسان تشنه که او را مجبور به نوشیدن آب نمی کند ولی زمینه ساز است.

هنگامی که پیامبران یا امامان معصوم(علیه السلام) از جنس بشر، با دستورات جامع الهی به سوی انسان آیند، و این دستورات را در عمل ارائه دهند، و با تقوا و راستی و درستی خویش فضایل انسانی را آشکار سازند، دیگر انسان ها زمینه های مستعدّی برای جلب و جذب این صفات پیدا می کنند. لذا قرآن مجید در مقابل کسانی که با اصرار می گفتند: چرا پیامبر(صلی الله علیه وآله) از جنس ملک نیست، و یا لااقل چرا فرشته ای او را همراهی نمی کند؟ صراحتا می گوید که پیامبر(صلی الله علیه وآله) باید از جنس خود انسان ها باشد، همان گونه که اگر در روی زمین فرشتگانی زندگی می کردند، باید پیامبرانی از جنس فرشتگان در میان آنها ظاهر شوند: «وَ مَا مَنَعَ النَّاسَ اَنْ یَؤمِنُوا اِذْ جَائَهُمُ الْهُدی اِلاَّ اَنْ قَالُوا اَبَعَثَ اللهُ بَشَراً رَّسُولا * قُلْ لَّوکَانَ فِی الاَْرْضِ مَلاَئِکَةٌ یَمْشُونَ مُطْمَئِنِّینَ لَنَزَّلْنَا عَلَیْهِمْ مِّنَ السَّمَاءِ مَلَکاً رَّسُولا»؛ (۱) (تنها چیزی که بعد از آمدن هدایت، مانع شد مردم ایمان بیاورند، این بود که [از روی نادانی و بی خبری] گفتند: "آیا خداوند بشری را بعنوان رسول فرستاده است!؟ " ـ بگو: "[آری] اگر در روی زمین فرشتگانی [زندگی می کردند، و] با آرامش گام بر می داشتند، ما فرشته ای را از آسمان بعنوان رسول، بر آنها می فرستادیم)، چرا که رهنمای هر گروهی باید از جنس خودشان باشد- .

این نکته نیز قابل توجّه است که قرآن روی اسوه و سرمشق بودن پیغمبر اسلام(صلی الله علیه وآله) یا سایر پیامبران تکیه می کند و به مردم توصیه می نماید که از برنامه های عملی آنان سرمشق بگیرند، در یک جا می گوید: «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللهِ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»؛ (برای شما زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود)، (۲) همچنین می فرماید: «قَدْ کَانَتْ لَکُمْ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِی اِبْرَاهِیمَ وَ الَّذِینَ مَعَهُ»؛ (برای شما سرمشق نیکویی در زندگی ابراهیم و کسانی که با او بودند وجود داشت).(۳)

به هر حال مسأله تعلیم و تربیت از طریق سرمشق گرفتن از رهبران الهی چیزی است که هم تحلیل های منطقی آن را تأیید می کند و هم آیات قرآنی. (۴)

--------------

پی نوشت:

(۱). سوره اسراء، آیات ۹۴ و ۹۵

(۲). سوره احزاب، آیه ۲۱

(۳). سوره ممتحنه، آیه ۴

(۴). گرد آوری از کتاب: پیام قرآن‏، آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی، دار الکتب الاسلامیه‏، تهران‏، ۱۳۸۶ ه. ش‏‏، ج۷، ص ۴۷