به گزارش خبرگزاری «حوزه»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی در بخش «آئین رحمت»، پرسش ها و پاسخ هایی را با موضوع سبک زندگی عرضه کرده است که در شماره های مختلف تقدیم نگاه شما خوبان می گردد.

نقش «مذهب» در احیاء «عواطف انسانی»

پرسش:

«مذهب» چه جایگاهی در احیاء و پرورش عواطف انسانی در جامعه دارد؟

پاسخ اجمالی:

افزایش آمار جنایات همگام با غلبه روح مادّی گری و قساوت هایی که از انسان های متمدّن عصر ما سر می زند همگی روشنگر وضع دردناکی است که از تحلیل رفتن عواطف انسانی، دامن گیر اجتماعات انسانی شده است؛ در حالی که در جوامع مذهبی این عواطف انسانی مثل حمایت از مظلوم، ایثار، گذشت و فداکاری به خاطر آموزه های دینی دیده می شود و مذهب برای این آموزه ها ارزش قائل است و به پیروان خود اجرای آنها را توصیه می کند.

پاسخ تفصیلی:

دیدن افزایش آمار جنایات همگام با غلبه روح مادّی گری و قساوت هایی که از انسان های متمدّن عصر ما سر می زند، یا انسان هایی که به خاطر حفظ منافع خویش از هیچ گونه جنایتی باک ندارند و حتّی می بینیم طبقه فاضله و افراد متفکّر جهان متمدّن نیز در مسیر زشت ترین اعمال خشونت آمیزِ قدرت های بزرگ جهان گام بر می دارند؛ این ها روشنگر وضع دردناکی است که از تحلیل رفتن عواطف انسانی، دامن گیر اجتماعات انسانی شده است.

ما در دستورات مذهبی حتّی در زمینه جنگها مطالبی می بینیم که هیچ یک از آنها در جهان امروز که پیوندهایش شکل مادّی به خود گرفته رعایت نمی شود. در مادّی گری عاطفه انسانی، حمایت از مظلوم، ایثار، گذشت، فداکاری و مانند اینها مفهومی ندارد و آن چه در مسیر منافع مادّی افراد و ملّتها نیست محکوم به فنا است. در چنین حالتی است که مذهب این ارزشها را زنده نگاه می دارد و در برابر یک سلسله نتایج معنوی که برای آنها اهمّیّت زیادی قائل است، پیروان خود را به تحقّق بخشیدن به این مسائل انسانی دعوت می کند.

یک فرد مادّی دلیلی نمی بیند که به عنوان مثال از حقوق کلانی که در یک کارخانه بمب سازی به او می دهند، صرف نظر کرده و به خاطر رعایت اصول انسانی با حقوق کمتری در یک کارخانه داروسازی کار کند؛ ولی این گذشت برای یک فرد مذهبی کاملا قابل توجیه است. به گفته بعضی از دانشمندان اگر خدا از جهان انسانیّت برداشته شود، توحّش و بربریّتی بر آن سایه می افکند که حتّی تصوّر آن وحشتناک است. علایم و نشانه های این توحّش را هم اکنون با چشم خودمان می توانیم مشاهده کنیم. (۱)

----------------

* راهکار ازدیاد «عواطف انسانی» در جامعه

پرسش:

چگونه می توان عواطف انسانی را در جامعه گسترش داد؟

پاسخ اجمالی:

منشأ عواطف انسانی، ایمان به خدا و مبانی دینی است. سفارش اسلام به یتیمان و افراد بی سرپرست جامعه، علاوه بر تأمین نیازهای جسمی و روحی یتیم، عاطفه کمک کنندگان به آنان را نیز پرورش می دهد. بر این اساس پیامبر(ص) به شخصی که از قساوت قلب خود شکوه داشت، می فرماید: «هر زمان دوست داشتی قلبت نرم شود به نیازمندان غذا بده، و دست نوازش بر سر یتیمان بکش». در واقع اکرام بر یتیم و کمک به نیازمند، نه تنها نیازهای روحی و جسمی یتیم را برطرف می کند، بلکه باعث پرورش عواطف و احساسات ما نیز می شود.

پاسخ تفصیلی:

منشأ وجود و ازدیاد «عواطف انسانی» در فرد و اجتماع، ایمان به خدا و مبانی دینی است؛ زیرا اسلام می گوید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»(۲) این جمله باعث جوشش عاطفه می شود و هنگامی که قرآن مجید خطاب به فرزندان می فرماید: «فَلاَ تَقُلْ لَّهُما اُفٍّ»(۳) به پدر و مادرتان کمتر از گل نگویید، شکوفه های عاطفه می شکفد.

سفارشی که اسلام درباره یتیمان و افراد بی سرپرست جامعه کرده، نه تنها نیازهای جسمی و روحی یتیم را برطرف می کند، که عاطفه کمک کنندگان به ایتام را نیز پرورش می دهد. شخصی خدمت پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) رسید و از قساوت قلب و عدم ریزش اشک و سنگدلی اش شکایت کرد. حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) فرمود: «اِذا اَرَدْتَ اَنْ یَلینَ قَلْبُکَ فَأطْعِمِ الْمِسْکینَ وَ امْسَحْ رَأْسَ الْیَتیمِ»(۴)؛ (هر زمان دوست داشتی قلبت نرم شود به نیازمندان غذا بده، و دست نوازش بر سر یتیمان بکش).

آری اکرام بر یتیم و کمک به نیازمند، باعث نرمی قلب و جوشش عواطف می شود. درسی که این روایت به ما می دهد این که: ترحّم بر یتیم و کفایت ایتام و نگهداری از آنان، تنها نیازهای روحی و جسمی یتیم را برطرف نمی کند، بلکه باعث پرورش عواطف و احساسات ما نیز می شود و به تعبیر دیگر، تأثیر طرفینی دارد. من وقتی که به نیازمندی کمک می کنم، او عاطفه پیدا می کند و مرهون محبّت من می گردد؛ عواطفِ من هم به واسطه این عمل رشد و نمو پیدا می کند. بچّه ای که از ابتدا با عاطفه و محبّت رشد و نمو نموده، محال است ماشین بمب گذاری شده را در میان بازار مسلمانان منفجر کرده، و بی گناه و گناهکار را بکشد. کسی که دست به چنین جنایتی می زند، و زن و مرد، پیر و جوان، بیمار و سالم را می کشد، یا نطفه اش اشکال دارد و یا رنگ و بوی عاطفه را ندیده و نچشیده است. لذا اسلام ما را به سوی جامعه ای سرشار از عواطف دعوت می کند.

بر این اساس، اگر فرضاً دولت اسلامی بودجه ای کلان داشته باشد و بتواند نیاز تمام ایتام را برطرف کند، باز هم مردم، نیازمند کمک به یتیمان و مساکین هستند، زیرا در صورت ترک این کار، چشمه عواطف آنها از جوشش می افتد. (۵)

---------

پی نوشت:

(۱). گردآوری از کتاب: پیدایش مذاهب، مکارم شیرازی، ناصر، مدرسه امام علی بن ابی طالب(علیه السلام)، قم‏، ۱۳۸۴ شمسی، چاپ: اول‏، ص ۱۸۰

(۲). سوره حجرات، آیه ۱۰

(۳). سوره اسراء، آیه ۲۳

(۴). مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، طبرسی، علی بن حسن‏، المکتبة الحیدریة، نجف، ‏۱۳۸۵ قمری / ۱۹۶۵ میلادی / ۱۳۴۴ شمسی‏، چاپ دوم، ص ۱۶۷، الفصل السادس عشر (فی ذکر الأیتام)

(۵). گردآوری از کتاب: از تو سوال می کنند، مکارم شیرازی، ناصر، تهیه و تنظیم: علیان نژادی، ‏ابوالقاسم، مدرسة امام علی بن ابی طالب(علیه السلام‏)، قم‏، ۱۳۸۷ شمسی، ‏ چاپ دوم‏، ص ۱۲۹