به گزارش خبرگزاری «حوزه»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی در بخش «آئین رحمت»، پرسش ها و پاسخ هایی را با موضوع سبک زندگی عرضه کرده است که در شماره های مختلف تقدیم نگاه شما خوبان می گردد.
- فرق «سعایت» و «نمامی»
پرسش:
«سعایت» به چه معناست و چه فرقی با «نمامی» دارد؟
پاسخ اجمالی:
جمعی از بزرگان، سعایت و نمامی را به یک معنی دانسته اند، در حالی که ممکن است بین آن دو کمی تفاوت باشد. سخن چینی سبب جدایی بین دو دوست، همکار و ... می شود در حالی که سعایت، بدگویی از کسی نزد شخص بزرگی است که ممکن است مال، جان و آبروی آن فرد را در معرض خطر قرار دهد، لذا سعایت در بسیاری از روایات به عنوان سعایت نزد سلطان و مانند آن به کار رفته است.
پاسخ تفصیلی:
جمعی از بزرگان سعایت و نمامی را به یک معنی دانسته اند، در حالی که ممکن است در بین آن دو فرقی باشد (هر چند بسیار قریب الافق هستند). نمامی و سخن چینی آن است که میان دو دوست، دو خویشاوند و یا دو همکار را جدایی بیندازد، لکن سعایت آن است که نزد بزرگی، بد گویی کسی را کنند و شغل و بلکه بالاتر از آن، جان او را به خطر بیندازد. لذا سعایت در بسیاری از روایات به عنوان سعایت نزد سلطان و مانند آن به کار رفته است. اما نزدیک بودن افق هر دو معنی، سبب شده که تحت یک عنوان ذکر شود. (۱)
--------------------------
- پیامدها و آثار سوء «سخن چینی»
پرسش:
«سخن چینی» چه پیامدها و آثار سوئی در جامعه به بار می آورد؟
پاسخ اجمالی:
«اعتماد» سرمایه اصلی جامعه بوده و سبب تعاون و پیشرفت در تمام زمینه ها می گردد، و سخن چینی سبب تفرقه و بدبینی می شود.
امام علی(ع) می فرماید: «سخن چینی سبب کینه و دشمنی می شود و انسان را از خدا دور می کند».
همچنین امام صادق(ع) می فرماید: «بزرگ ترین سحرها سخن چینی است؛ زیرا سبب جدایی دو دوست، ریختن خون ها، و ویرانی خانه ها می شود».
این مطلب نیز شایان توجه است که همواره کارهای مخرب، زودتر از اموری که جنبه اصلاح دارند اثر می گذارند.
پاسخ تفصیلی:
سرمایه اصلی یک جامعه اعتماد و اطمینانی است که افراد با یکدیگر دارند، این اعتماد متقابل سبب اتحاد صفوف، همکاری و تعاون در حد اعلا و سبب پیشرفت جامعه در تمام زمینه ها می شود. اسلام که اهمیت فوق العاده ای به حفظ اعتماد عمومی و وحدت صفوف می دهد، هر چیزی را که بر آن لطمه وارد سازد حرام شمرده و هر چه سبب تقویت آن گردد لازم می داند [گاه به طریق وجوب و گاه به طریق استحباب به آن دعوت کرده است].
بی شک نمّامی و سخن چینی از عوامل مهم ایجاد تفرقه و بدبینی در میان افراد جامعه و سبب عداوت و دشمنی است. به همین دلیل، شخص نمّام و سخن چین، از شرورترین افراد جامعه شمرده شده است. امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در حدیثی می فرمایند: «اِیّاکُمُ وَ الَّنمائِمَ فَاِنَّها تُورِثُ الضَّغائِنَ»(۲)؛ (از سخن چینی بر حذر باشید که سبب کینه و دشمنی است).
و آن حضرت در حدیث دیگری می فرمایند: «اِیّاکَ وَ الَّنمِیمَةَ فَاِنَّها تَزْرَعُ الضَّغینَةَ وَ تُعَبِّدُ عَنِ اللّهِ وَ النّاسِ»(۳)؛ (از سخن چینی بپرهیز که تخم عداوت و دشمنی می پاشد و انسان را از خدا و مردم دور می سازد). در بعضی از احادیث تعبیر به «شحناء» شده که همان معنی عداوت و دشمنی را می رساند.
در برخی احادیث، سخن چین بدترین خلق خدا شمرده شده، به خاطر آن که در میان دوستان جدایی می افکند، و افراد پاک را متّهم می سازد. از این گذشته شخص نمّام و سخن چین در جامعه، منفور و مطرود می گردد، زیرا طرفین نزاع که به سخنان او گوش فرا دادند، غالباً پشیمان می شوند و سیل لعن و نفرین را به کسی که سبب جدایی ها گشته سرازیر می کنند و مردم را از تماس گرفتن با چنین شخصی برحذر می دارند، در احادیث آمده که سخن چین هم از خدا دور می شود و هم از خلق خدا.
امام صادق(علیه السلام) سخن چین را به ساحر تشبیه کرده که با سحرش در میان دوستان، جدایی می افکند، آن حضرت در حدیثی گویا و با تعبیراتی کوبنده می فرماید: «اِنَّ مِنْ اَکْبَرِ السِحْرِ اَلَّنمِیمَةِ یُفَرِّقُ بِها بَیْنَ الْمُتَحابیِنَ وَ یَجْلِبُ الْعِداوَةَ عَلیَ الْمُتَصادِفّینَ وَ یَسْفِکُ بِها الدِّماءَ وَ یَهْدِمُ بِها الدُّورَ وَ یَکْشِفُ بِها السُّتُورَ، وَ الَّنمامُ اَشَرُّ مَنْ وَطَأَ عَلَی الاْرْضِ بِقَدَم»(۴)؛ (یکی از بزرگترین سحرها سخن چینی است که در میان دو دوست جدایی می افکند، و تخم عداوت را میان علاقه مندان می پاشد و سبب ریختن خون ها، و ویران شدن خانه ها و دریدن پرده ها می گردد، و سخن چین بدترین کسی است که بر زمین قدم نهاده است). البته سخن چینی سحر نیست ولی آثار سحر را دارد، لذا امام فرموده است یکی از بزرگترین انواع سحر است.
توجه به این نکته لازم است که سخن چینی اثر تخریبی دارد و معمولا اموری که جنبه تخریب دارد زودتر از اموری که جنبه اصلاح دارد اثر می کند چون زمینه های بدبینی معمولا در دل ها وجود دارد، هنگامی که سخن چین به آن دامن می زند به سرعت تأثیر می کند و ممکن است چند جمله دو نفر دوست چهل ساله را از هم جدا سازد، همان گونه که ساختن یک سدّ مفید برای ذخیره آب ممکن است دهها سال طول بکشد اما ویران کردن آن با مواد منفجره در چند لحظه امکان پذیر است. امام صادق(علیه السلام) در حدیثی می فرمایند: «اَلساعِی قاتِلُ ثَلاثَة قاتِلُ نَفْسِهِ وَ قاتِلُ مَنْ یُسْعی بِهِ وَ قاتِلُ مَنْ یُسْعی اِلَیْهِ»(۵)؛ (سعایت کننده هم قاتل خویشتن است، و هم قاتل کسی است که بر ضد او سعایت می کند و هم قاتل کسی است که درنزد وی از دیگری سعایت کرده است).(۶)
-------------------------
پی نوشت:
(۱). اخلاق در قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعی از فضلاء، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(علیه السلام)، قم، ۱۳۷۷ ش، چاپ اول، ج ۳، ص ۳۰۹
(۲). کنز الفوائد، کراجکی، محمد بن علی، محقق/ مصحح: عبد الله نعمة، دار الذخائر، قم، ۱۴۱۰ ق، چاپ اول، ج ۲، ص ۱۴، (فصل من کلام أمیر المؤمنین و آدابه فی فضل الصمت و کف اللسان)؛ بحار الأنوار، مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، محقق/ مصحح: جمعی از محققان، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ ق، چاپ دوم، ج ۶۸، ص ۲۹۳، باب ۷۸ (السکوت و الکلام و موقعهما و فضل الصمت و ترک ما لا یعنی من الکلام)، ح ۶۳.
(۳). غرر الحکم و درر الکلم، تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، محقق/ مصحح: رجائی، سید مهدی، دار الکتاب الإسلامی، قم، ۱۴۱۰ ق، چاپ دوم، ص ۱۶۷، قصار ۳۳؛ عیون الحکم و المواعظ، لیثی واسطی، علی بن محمد، محقق/ مصحح: حسنی بیرجندی، حسین، دار الحدیث، قم، ۱۳۷۶ ش، چاپ اول، ص ۹۶، (الفصل الخامس بلفظ إیاک للتحذیر).
(۴). الإحتجاج علی أهل اللجاج، طبرسی، احمد بن علی، محقق/ مصحح: خرسان، محمد باقر، نشر مرتضی، مشهد، ۱۴۰۳ ق، چاپ اول، ج ۲، ص ۳۴۰؛ بحار الأنوار، همان، ج ۶۰، ص ۲۱، باب ۱ (تأثیر السحر و العین و حقیقتهما زائدا علی ما تقدم فی باب عصمة الملائکة)، ح ۱۴.
(۵). الخصال، ابن بابویه، محمد بن علی، محقق/ مصحح: غفاری، علی اکبر، جامعه مدرسین، قم، ۱۳۶۲ ش، چاپ اول، ج ۱، ص ۱۰۸.
(۶). اخلاق در قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعی از فضلاء، مدرسة الامام علی بن ابی طالب(علیه السلام)، قم، ۱۳۷۷ ش، چاپ اول، ج ۳، ص ۳۰۷.
