حجت الاسلام  والمسلمین محمود ابوترابی درگفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، با اشاره به زمینه ها و عوامل دشمنی با امیرمؤمنان حضرت علی(ع) گفت: انسان، اصل و اساس همه اعمالش به حب و بغض یا همان دوستی و دشمنی بر می گردد که در روانشناسی امری مسلم و از منظر دین، نظام آفرینش بر آن اساس آفریده شده و در بیان معصوم (ع) آمده: هل الدّین الا الحبُّ و البغضُ (مجلسی، بحار الانوار، ج۶۵، ص۶۳) هر چند به إخبار «حدیث کنز » و تجلی اسم الاهی «یا مَن سبقَت رحمتُه غضبَه» (جوشن کبیر، بند ۱۹) همه هستی «طفیل عشق» و محبت م باشند که در روایات فراوان به «هل الدین الا الحبُّ» تعبیر شده است. (حر عاملی، وسائل الشیعة، مؤسسه آل¬البیت؛ ج‏۱۶، ص: ۱۷۱).

مدیر حوزه علمیه مازندران با بیان این که قرآن کریم تجلی حبُ الهی را در محبت و عشق ورزی به انسان کامل یعنی رسولان و اولیاء خود اعلان کرده است و در این رابطه فرموده «إن کنتم تحبّون الله فاتّبعونی یحببکم الله ...» (آل¬عمران/۳۱)، افزود: به تبع، عشق به ولی خدا حضرت علی (ع) عشق به رسول خدا  (ص) که محبت به خداست، می باشد، لذا در نقل از رسول خدا آمده: «من أحبّ علیاً فقد أحبّنی و من أبغض علیاً فقد أبغضنی، و من آذی علیا فقد آذانی و من آذانی فقد آذی الله (ابن عبدالبر؛ الاستیعاب؛  ج‏۳؛ ترجمه علی بن أبی طالب (ع)، ص۱۰۸۹)

 استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: دشمنان از جمله حاکمان أموی از شدت جهل در عداوت و بغض و کینه ورزی به حضرت علی(ع) فرهنگ جامعه را به جایی رساندند که خطیبی به نام خالد بن عبد الله القسریّ بر فراز منبر رفته، مردم را به علت دزد بودن علی، به لعن بر حضرت دعوت می کرد؛ از میان حاضران، مرد اعرابیّ، دید خطیب که با آن حرص و ولع مردم را به لعن دعوت می کند واژه «لِصّ=دزد» را غلط می خوانده یعنی اوّلیات قواعد سخن را بلد نبوده لذا خطاب به او از کارش اظهار شگفتی می کند و می گوید: «و الله ما أعلم من أیّ شی‏ء أعجب؟ مِن سَبِّکَ علیّ بن أبی طالب؟! أم مِن معرفتِکَ بالعربیّة؟!»  و تأسّف بارتر آن که از قِبَل این جریان ظالمانه و فرهنگی، خطیبی در نماز جمعه سبّ و دشنام بر حضرت امام علی (ع) فراموشش شده بود و بعد از سخنرانی در مسیر راه، به آن متذکّر شد؛ در آن مکان ایستاد و به نیّت قضاء، سبّ بر حضرت را ادا کرد!!!.

وی ادامه داد: فاجعه و مصیبت عظمی آن که بنایی در یادکرد آن ساختند که به نام مسجد «ذکر» نامگذاری و ماندگار شد که در مصر در موضعی بنام «بازار وردان» مشهور است. در ادامه به دلیل فوران این حقد و کینه از بنی امیه و خوارج و امثال آنان، حضرت به حسنین علیهم السلام به دفن مخفیانه و پنهانی خود وصیت فرمود. (ثقفی، الغارات، ج‏۲، ص۸۴۳-۸۴۴)

حجت الاسلام  والمسلمین ابوترابی در ادامه به زمینه های دشمنی نسبت به حضرت علی(ع) در جامعه اسلامی اشاره کرد و گفت: بی ‏توجّهی به آثار وجودی حضرت علی (ع) یکی از زمینه های ایجاد دشمنی توسط دشمنان علیه آن حضرت در جامعه است. توضیح این که انسان تا نخواهد ودر مقام شناخت و بهره‏گیری نباشد، نه می‏شناسد و نه بهره می‏گیرد. [همانند] یک آئینه فروش که موهایش نامرتّب است، از صبح تا شب صدها بار به آیینه ‏ها نگاه می‏ کند، امّا موی خود را مرتّب نمی‏ کند، زیرا او در فکر فروش آئینه است نه اصلاح موی خویش.

مدیر حوزه علمیه مازندران، دومین زمینه دشمن را عادی شدن دوام نعمت‏ وجودی حضرت مولا علیه(ع) برشمرد و اضافه کرد:  عده ای از این که از بدو کودکی وجود حضرت را در جوار حضرت رسول ختمی مرتبت می دیدند دیگر آن قدر و منزلتش برایشان به گونه ای عادی شد که سبب غفلت از عظمت و منزلتش گردید.

حجت الاسلام والمسلمین ابوترابی با بیان این که تأثیر پذیری از محیط از دیگر عوامل ایجاد دشمنی نسبت به آن حضرت است، ادامه داد: انسان طبعاً و وجداناً از بی اعتنایی و بی حرمتی به انسان های برجسته مکدّر می شود، اما اگر در محیطی قرار گرفت که افراد آن عموماً در تعامل با دیگران بد رفتار بودند او هم با آن رفتارها خو می‏گیرد. به مصادیقی از این زمینه در مباحث مقدمه ای اشاره شد.

وی افزود: فرار از مسئولیّت یکی دیگر از ایجاد زمینه های دشمنی علیه امام اول شیعیان توسط دشمن در جامعه اسلامی است. گاهی بی‏ اعتنایی به یک شخصیت بویژه مذهبی، به خاطر فرار از مسئولیّت است، زیرا پذیرفتن جایگاه دینی او، مساوی با قبول برخی قید و بندها و به خیالشان کم شدن آزادی هاست، لذا به او بی‏اعتنا می‏شوند، غافل از آنکه رها شدن از فرمان و اطاعت حق تعالی و انسان های الاهی، مستلزم اسارت و بندگی دیگران است.

عوامل دشمنی با امام علی علیه السلام

حجت الاسلام  والمسلمین ابوترابی با بیان این که بخشی از دشمنی ها در زمینه های فوق قابل رویش هستند؛ همچون بذری که برای رویش به بستر مناسب نیاز دارند گفت: اما اموری مانند عناد و لجاجت، ارتکاب جرم و ستم، فرزندان و دوستان نااهل، وساوس شیاطین انسی و جنی، حسادت، جهالت که در مقدمه اشاره ای به آن شد، استکبار، بی ایمانی، انکار قیامت، نفاق، دنیاطلبی، تعصّب، هواهای نفسانی و خودخواهی عواملی هستند که با وجودشان به راحتی شاهد دشمنی و کینه ورزی آنان با حق و به مکتب آسمانی و مردان الاهی و مظاهر ایمانی، خواهیم بود. بر موارد پیشین، عدم تبلیغ صحیح و نارسایی ‏های تبلیغی از حق و یا معرّفی ‏های باطل را می توان عامل دشمنی و عناد به خدا و اولیای الاهی اضافه کرد.

استکبار و عناد و لجاجت با حق

مدیر حوزه علمیه مازندران با بیان این که از منظر روانشناسی، لجاجت بی منطق بر انکار حق، انسان را مسخ و در حد اعلا به دشمنی با آن مبتلا می کند، گفت: قرآن کریم در این رابطه فرمود: و جَحَدُوا بها و استَیقَنَتها أنفسُهُم ظُلماً و عُلوّاً  (نمل/۱۴)  می شود انسان روز را ببیند اما بگوید شب است. یا در بیان دیگر آمده است: وَ قالَ الَّذینَ لایَرْجُونَ لِقاءَنا لَوْلا أُنْزِلَ عَلَیْنَا الْمَلائِکَةُ أَوْ نَری‏ رَبَّنا لَقَدِ اسْتَکْبَرُوا فی‏ أَنْفُسِهِمْ وَ عَتَوْا عُتُوًّا کَبیراً؛ و کسانی که امیدی به دیدار ما ندارند (و رستاخیز را انکار می‏ کنند) گفتند: «چرا فرشتگان بر ما نازل نشدند و یا پروردگارمان را با چشم خود نمی ‏بینیم؟!» آنها درباره خود تکبّر ورزیدند و طغیان بزرگی کردند! (فرقان/۲۱) بی‏اعتقادی به معاد، مایه‏ ی بهانه‏ گیری در برابر انبیا و اولیای الاهی است. سرچشمه ‏ی طغیان و استکبار انسان، بلند پروازی‏ های درونی اوست. (از کوزه همان برون تراود که در اوست.)

ارتکاب جرم و ستم

این استاد حوزه و دانشگاه  با بیان این که دیگر از عوامل دشمنی، عادت به گناه و جرم و جنایت است، اضافه کرد: در این رابطه قرآن فرمود «وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا مِنَ الْمُجْرِمِینَ وَ کَفی‏ بِرَبِّکَ هادِیاً وَ نَصِیراً؛ و ما این گونه برای هر پیامبری دشمنی از گناهکاران قرار دادیم، و پروردگارت برای راهنمایی و حمایت تو کافی است.» (فرقان/۳۱)

وی ادامه داد: تضادّ میان حقّ وباطل، در مدار اراده الهی بوده و ندای حقّ‏خواهی و حقّ‏گویی، همیشه مخالف داشته است. انسان ابتدا به‏گناه آلوده می‏شود و کم‏کم دشمن انبیا و سپس از مسیر حقّ جدا و در دشمنی و عناد با آن قرار میگیرد.  عده ای بدین طریق نسبت به امام علیّ‏بن‏ابی‏طالب(ع) کینه و بغض پیدا کردند.

حجت الاسلام  والمسلمین ابوترابی بیان داشت: انسان به حسب ذات آفرینشی خود عدالت طلب است، ولی انحراف در عدالت ورزی موجب گرایش به ستم روا داشتن به دیگران شده و حسب «سیاست گام به گام شیطانی» اگر به روحیه پایدار در ستمگری رسید طبیعی است به هر آنچه و هر آن کس که مظهر عدالت پیشگی باشد، نمی تواند ارتباط برقرار کرده بلکه به عداوت و دشمنی با آن می رسد.

مدیر حوزه علمیه مازندران گفت: آنانی که به سهم عادلانه در بیت المال قانع نبوده و دست تعدی به حقوق دیگران داشتن برایشان هدف شده بود از در دشمنی شدید با امام علی علیه السلام قیام کردند. آنانی که از امام علی علیه السلام بریده و بر سر سفره معاویه حاضر شدند، لذا در آیه کریمه حسرت این ستمگران را شاهدیم: «وَ یَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلی‏ یَدَیْهِ یَقُولُ یا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا؛ و روزی که ستمکار  دو دست خود را (از روی حسرت) به دندان می‏گزد و می‏گوید: ای کاش با پیامبر همراه می‏شدم.» (فرقان/۲۷)

فرزندان ناباب و دوستان منحرف

حجت الاسلام والمسلمین ابوترابی افزود: از دیگر عوامل دشمنی، فرزندان ناباب و دوستان منحرف می باشند. نقش دوست نا اهل در آیه مذکور (فرقان/۲۸-۲۹) بیان شده است و قرآن به صراحت نقش اولاد در انحراف پدر و مادر از صراط مستقیم را هشدار داده است: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِکُمْ وَ أَوْلادِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ ... (تغابن/۱۴) در تاریخ رفاقت بین طلحه و زبیر در کجروی و نقش عبدالله فرزند زبیر در انحراف پدرش زبانزد است. مورخان از امام علی علیه السلام نقل کرده¬اند: «ما زالَ‏ الزُّبیرُ منّا أهلَ البیتِ حتّی نشأَ ابنُه عبدُ اللّهِ فَقَلَّبَه؛ زبیر پیوسته یکی از ما اهل بیت بود تا عبدالله پسرش بزرگ شد که او را متحول  (و از ما جدا) کرد. (ابن عساکر، تاریخ دمشق، ج۱۸، ص ۴۰۴)

شیطان صفتان و بغض قلبی، زبانی و عملی به علی (ع)

وی با بیان این که دیگر عامل دشمنی نسبت به آن حضرت شیطان صفتان و بغض قلبی، زبانی و عملی به علی (ع) می باشند گفت: در قرآن کریم از ریشه «بغض»، واژه «بغضاء» را و تنها چهار بار در آیه ۱۱۸ آل عمران و آیات ۱۴ و ۶۴ و ۹۱ مائده و آیه ۴ ممتحنه شاهدیم و در غیر  آیه ۱۱۸ آل¬عمران؛ در ۴ مورد دیگر الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ با هم ذکر شده اند که خود پیام ظریفی دارد.

حجت الاسلام  والمسلمین ابوترابی گفت: شیطان صفتان جنی و انسی، یکی از عوامل پر تلاش و مستمر در برانگیختن عداوت و بغض مردم نسبت به ذکر و نماز مجسم: حضرت امیر مؤمنان بوده و هستند و به هیچ حدی هم قانع نبوده و تخم آن را در دل کاشته و با زبان آبیاری تا در عمل آن را علیه دین و مظهر و تجلی کامل دین یعنی رسول خاتم و اهل بیت طاهرین و مولا امیرمؤمنان درو کنند: إِنَّما یُریدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ (مائده/۹۱ و مراجعه کنید به: آل عمران/۱۱۸)

حسادت از عوامل دشمنی با امیرمؤمنان

مدیرحوزه علمیه مازندران با بیان این که حسادت یکی از رذیلت های اخلاقی است که از بدو شکل گیری جامعه بشری در کره خاکی عامل مفسده انگیزی بوده است، اضافه کرد:  دراین رابطه می توان به حسادت بین دو پسر آدم نبی علیه السلام گرفته تا نسل های بعدی ابوالبشر، حسادت یهودیان ومنافقان عصر نبوی با پیامبر خاتم و عترت طاهرین حضرتش: «أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلی‏ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهِیمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظِیماً؛ اشاره کرد.

حجت الاسلام والمسلمین ابوترابی افزود: در آیه‏ی قبل به بخل یهود و در این آیه به حسادتشان اشاره شده و این که حسد از بخل بدتر است. چون در بخل، مال خود را نمی‏بخشد، ولی در حسد، از بخششِ دیگری هم ناراحت است. در روایات، اهل‏ بیت فرموده ‏اند: آنان که مورد حسادت قرار گرفته ‏اند، ماییم. (کافی، ج ۱، ص ۱۸۶) در حدیث دیگر از حضرت علی علیه السلام می‏خوانیم که فرمود: مراد از آل‏ابراهیم ما اهل‏بیت پیامبر هستیم. (بحار، ج ۲۸، ص ۲۷۵)

وی اظهار کرد: در زمان حضور پیامبر، عده ای اطاعت از فرمان پیامبر نسبت به حضرت علی را بر نمی تابیدند و به أشکال مختلف در صدد نافرمانی و عصیان از اوامرش بر آمدند؛ از جمله کار به جایی رسید که خدای منان با خطاب « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا» آنان را هشدار دادند و به نافرمانی نکردن از رسول و فرامینش فرا خواندند: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا تَناجَیْتُمْ فَلا تَتَناجَوْا بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ‏ وَ مَعْصِیَةِ الرَّسُولِ وَ تَناجَوْا بِالْبِرِّ وَ التَّقْوی‏ وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذی إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ (مجادله/۹). مفسر گرانقدر در تفسیر صافی ذیل آیه مذکور نکاتی را نقل نموده (تفسیر الصافی، ج۵، ص۱۴۶) و شیخ صدوق (ره) در ضمن حدیثی مستند از جابر از رسول خدا  ۱۳ خصلت از فضائل أمیرمؤمنان علیه السلام نقل کرده است: «عَلِیٌّ مِنِّی کَنَفْسِی طَاعَتُهُ طَاعَتِی وَ مَعْصِیَتُهُ مَعْصِیَتِی؛ وَلِیُّ عَلِیٍّ وَلِیُّ اللَّهِ وَ عَدُوُّ عَلِیٍ‏ عَدُوُّ اللَّهِ» (خصال، ج۲، ص۴۹۶)

حجت الاسلام والمسلمین ابوترابی در پایان گفت: نسائی از بزرگان اهل تسنن و صاحب یکی از صحاح ششگانه در مظلومیت حضرت مولا علیه السلام و شدت بغض و دشمنی به حضرتش بویژه در دوره خلافت معاویه از راوی حدیث نقل می کند: با ابن عباس در عرفات بودیم: ابن عباس گفت: چرا تلبیه گفتن را از مردم نمی شنوم؟! گفتم از ترس معاویه، دیدم ابن عباس از چادرش بیرون رفته و شروع کرد به تلبیه گفتن؛ چون آن مردمان، از بغض علی سنت خدا را ترک کرده بودند: کُنَّا مَعَ ابْنِ عَبَّاسٍ بِعَرَفَاتٍ فَقَالَ: مَا لِی لَا أَسْمَعُ النَّاسَ یُلَبُّونَ؟ فَقُلْتُ: یَخَافُونَ مِنْ مُعَاوِیَةَ. فَخَرَجَ ابْنُ عَبَّاسٍ مِنْ فُسْطَاطِهِ فَقَالَ: لَبَّیْکَ اللهُمَّ لَبَّیْکَ فَإِنَّهُمْ قَدْ تَرَکُوا السُّنَّةَ مِنْ بُغْضِ‏ عَلِیٍ‏ (سنن النسائی، ج‏۲ ، ۴۱۹ ، باب التلبیة بعرفة)

۳۱۳/۴۰