به گزارش خبرگزاری حوزه، چهل و نهمین نشست از سلسله نشست‌های علمی فرهنگی چالش کرونا و زندگی مؤمنانه با موضوع"مسئله شر، جهان ما بهترین جهان ممکن یا بهترین امکان ممکن؛ معرفی یک راه‌حل جدید" به همت دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران و جهاد دانشگاهی واحد استان قم با حضور دکتر منصور نصیری عضو هیئت‌علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار شد.
وی در ابتدای این نشست با اشاره به اینکه مسئله شر از پناه گاه‌های الحاد برای ملحدین است، گفت: دین‌داران می‌گویند خداوند عالم مطلق، قادر مطلق و خیر مطلق است ولی با وجود شرور با خدایی که دارای این سه صفت است سازگار نیست و خدا باید مانع از تحقق شرور شود چون اگر شری هست یا نتوانسته جلوی آن را بگیرد، یا می‌دانسته اما علم جلوگیری از آن را نداشته است یا می‌توانسته جلوی آن را بگیرد اما نگرفته است و این‌ها در تناقض با آن سه صفت خداوند است.
نصیری ادامه داد: انکار وجود شر یکی از پاسخ‌ها برای این شبهه است و بعضی مؤمنین گفته‌اند شری در جهان وجود ندارد و هر آنچه هست خیر است.
عضو هیئت‌علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران بیان کرد: شر به خاطر این به وجود می‌آید که ما انسان‌محور هستیم، برخی برای رخدادها منشأ اهریمن یا اهورامزدا قائل هستند.
نصیری عنوان کرد: برخی شر را نسبی می‌دانند مار زهرش برای او خیر است ولی برای ما شر است؛ برخی می‌گویند خیرات باشد باید شرور هم باشد.
این استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: یکی از پاسخ‌ها بهترین جهان ممکن یا نظام احسن است که جامع‌ترین پاسخ بین متفکران است که این جهان بهترین جهان ممکن است؛ نظامی را می‌سازند که درون این نظام مسئله شر به‌خودی‌خود پاسخ داده شود.
وی با اشاره به اینکه مقصود فیلسوفان و متکلمان ما از نظام احسن همان تعبیر بهترین جهان ممکن است، ابراز کرد: اصطلاح بهترین جهان ممکن برای اولین بار در جهان غرب لایپنیتس فیلسوف قرن ۱۷ و ۱۸ در رساله خود با عنوان عدل الهی مطرح کرد و با این تعبیر مسئله بزرگ شر را حل کند.
نصیری اضافه کرد: در جهان اسلام نظام احسن مطرح است در واقع این نظام یعنی جهان هستی که اکنون با آن مواجه هستیم به بهترین وجه آفریده شده و جهانی بهتر از آن وجود ندارد.
عضو هیئت‌علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران عنوان کرد: نظام احسن با علم خدا و بحث عنایت (علم عنایی خداوند) گره‌خورده است؛ متکلمان مسلمان به خصوص ابن‌سینا عنایت را مطرح کرد و از عنایت به نظام احسن و بهترین جهان خلق‌شده رسید.
نصیری گفت: متفکران مسلمان از نظام احسن به نحوی بوده که به آیات و روایات هم تکیه کره‌اند مانند فَتَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ یا الَّذِی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ خَلَقَهُ که همین آیات انگیزه‌ای برای ورود به بحث نظام احسن شده که ابن‌سینا همین نظام احسن را مطرح کرده است.
وی ادامه داد: شیخ اشراق در بحث علم با ابن‌سینا اختلاف‌نظر دارد اما به نحو دیگری به اثبات نظام احسن می‌پردازد، ملاصدرا نیز در اسفار جلد ۷ بحث نظام احسن را مطرح می‌کند.
نصیری تصریح کرد: لایپنیتس معتقد است که خداوند دارای ایده جهان‌های کثیر نامتناهی است و تنها یکی از این جهان‌ها می‌تواند تحقق داشته باشد و انتخاب خداوند بر طبق اصل جهت کافی است و برای انتخاب یکی از این ایده‌ها دلیلی دارد.
عضو هیئت‌علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران ادامه داد: گزاره چهارم ایشان این است که خداوند خیر است و سپس نتیجه می‌گیرد جهانی که خداوند برای تحقق پیدا کردن انتخاب کرده بهترین جهان ممکن است.
وی افزود: شر متافیزیکی، شر فیزیکی یا طبیعی و شر اخلاقی را مطرح می‌کند و شر متافیزیکی به نحوه خلقت شی برمی‌گردد و شر فیزیکی احساس درد و رنج ما از امور است و شر اخلاقی نتیجه گناه است.
نصیری گفت: لایپنیتس در شر متافیزیکی اعتقاد بر این دارد که شی شر نیست، بلکه یک فقدان صرف است و شر حالت عدمی و نقصانی دارد و در بین متفکران اسلامی نیز مطرح می‌شود.
عضو هیئت‌علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران ابراز کرد: لایپنیتس در توجیه شر طبیعی می‌گوید از دل شرور، خیرات زیادی در آن وجود دارد.
وی اضافه کرد: او می‌گوید هر جهانی که با قوانین منطق متناقض نباشد ممکن است و این ممکن‌ها معلوم نامتناهی است، خداوند درباره این جهان‌ها اندیشیده و خدا خوب و خیرخواه مطلق است، خدا می‌توانست جهانی را خلق کند که دربردارنده بدی نباشد و بدی لازمه خوبی‌های زیاد و بزرگ است، جهانی که در آن بدی نباشد بدتراز جهانی است که در آن خوبی صرف باشد.
نصیری با اشاره به اینکه انتخاب در اعتقادات لایپنیتس این نیز آمده که آزادی انتخاب انسان و اراده او یکی از خیرات و خوبی قابل‌تصور این جهان است، گفت: انسان‌های مختار در این جهان نباشند جهان بهترین نخواهد بود و این نیز ممکن نبود که خداوند به انسان اختیار دهد اما گناه را از او سلب کند.
عضو هیئت‌علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران تصریح کرد: استدلال‌های فیلسوفان مسلمان برای اثبات نظام احسن مطرح می‌کنند یکی استدلال از نوع برهان لمی (حرکت از علت برای رسیدن به معلول) و دیگری از نوع برهان انی (حرکت از معلول به علت) است.
وی اضافه کرد: اولین مقدمه برهان لمی اثبات برتری وجود خداوند است و خداوند واجد اوصاف کمالی در بالاترین حد ممکن است؛ دومین مقدمه این است افعال خداوند که حاصل آن نظام خلقت است کامل‌ترین نظام ممکن باید باشد و اگر خداوند بهترین جهان را خلق نکند یا علم نداشته یا قدرت ایجاد نداشته و یا علم و قدرت داشته اما خیرخواه نبوده و خلق نکرده است.
نصیری عنوان کرد: حالا که اعتقاد فیلسوفان مسلمان بر این است که خداوند واجد این اوصاف کمالی در بالاترین حد است پس جهانی را خلق کرده بهترین جهان و نام احسن است و مبتنی بر اثبات مطلق بودن صفات خدا و اثبات خدا قبل از آن است.
عضو هیئت‌علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران ادامه داد: متفکران مسلمان در برهان انی گفته‌اند در موجودات جهان طبیعت و نظم میان آن‌ها می‌اندیشیم و با مشاهده این سیستم ظریف پیچیده به یک علت می‌رسیم.
وی گفت: اولین نقد بنده در اثبات نظام احسن این است که برهان لمی برای اثبات نظام احسن با توجه به یک استدلال پیشینی و بدون نظر به جهان واقع و با اتکا به سه صفت اصلی فرض و نتیجه را بر احسن بودن نظام می‌گیرد.
نصیری ادامه داد: در جهان خارج هیچ‌گونه شرور بزرگ نباشد یا جهان مملو از شرور باشد، اگر جهان پر از سیل و زلزله و مریضی باشد و ما هر روز مشاهده کنیم جهان با این اوضاع در چالش است باز هم این برهان اعتبار خودش را دارد و می‌گوید جهان، جهان احسن است.
عضو هیئت‌علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران معتقد است احتمال دارد این برهان انسان معاصر را قانع نکند که چون خداوند قادر، عالم و خیرخواه مطلق است پس جهان احسن خلق می‌کند.
وی بیان کرد: انسان معاصر با انواع بلایا مانند بیماری، آتش‌سوزی، زلزله، خشونت‌ها مواجه است و ما به او بگوییم این جهان بهترین است قانع نمی‌شود؛ در این استدلال نوعی جبر الهی وارد است چون خداوند این سه صفت را دارد پس باید جهانی که خلق می‌کند بهترین باشد سؤال به ذهن می‌رسد که آیا نمی‌شود خداوند با داشتن این صفات بازهم جهانی خلق کند که بهترین نباشد؟
نصیری گفت: آیا خداوند می‌تواند که بگوید جهانی را خلق می‌کنم و بهترین نباشد؟ ممکن است مسئله شر را به این دلیل مطرح کردند که بگویند خداوند این صفات را ندارد؟ پس ممکن است بگویند ما مسئله شر را برای رد این صفات مطرح کردیم بعد شما همان صفات را برای اثبات شر مطرح می‌کنید؟! که در جواب می‌گوییم ما ابتدا صفات را اثبات کرده سپس مسئله نظام احسن را نتیجه می‌گیریم.
انتهای پیام/
نظر شما