به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، گسترش ویروس کرونا در جهان و در ادامه در ایران، مشکلات مختلفی را در پیش روی انسان قرار داد که از جمله این مشکلات، پیش روی دانش آموزان، دانشجویان و طلاب در ادامه علم آموزی و آزمون‌هایشان به وجود آمد. در این میان، حوزه‌های علمیه با حجم وسیعی از مخاطب، یکی از بهترین شیوه‌های موجود در برگزاری کلاس‌ها و آزمون‌ها را در پیش گرفت و برای جلوگیری از انتشار ویروس کرونا، به فضای مجازی روی آورد و کاری بزرگ را در این عرصه رقم زد. البته با توجه به گستردگی کار و اقتضائات موجود در فضای مجازی، مشکلاتی جزئی برای برخی از طلاب در مسیر شرکت در آزمون به وجود آمد که حوزه‌های علمیه با ارائه تمهیداتی از جمله برگزاری آزمون مجدد و...، در مسیر حل این مشکلات گام برداشت.
برای آگاهی هرچه بیشتر مخاطبان گرامی با تلاش‌های صورت گرفته در این مسیر و همچنین پاسخ به برخی ابهامات در برگزاری این آزمون‌ها، گفت و گویی با حجت الاسلام والمسلمین بهرامی، مسئول مرکزفناوری ارتباطات و فضای مجازی حوزه‌های علمیه انجام داده‌ایم که محضرتان ارائه می‌گردد:
* سرآغاز سخن
به جهت شرایط ناشی از انتشار ویروس کرونا، تعطیلی دروس حضوری سطوح عالی و در پی آن انتشار طلاب در سطح کشور، آزمونهای تابستانه سال جاری به‌صورت مجازی برگزار گردید که برخی موارد مشکلات و ابهاماتی را با خود به همراه داشت. در ادامه تلاش میشود با توضیح دلایل برخی از مشکلات به پاره‌ای از ابهامات طرح شده در این خصوص نیز پاسخ داده شود.
ما در شرایطی هستیم که باید از جمعیت چند ده هزار نفری طلاب سطوح عالی، آزمون گرفته می‌شد و تعیین تکلیف می‌شدند تا برای سال آینده برنامه ریزی کنند. برخی از طلاب در پایان دوره تحصیل خود هستند و نیازمند اقدام برای دریافت مدارک تکمیل دوره می‌باشند و برخی طلاب نیازمند تعیین تکلیف درس‌های خود می باشند تا بتوانند برای سال آینده خود برنامه درسی معین کنند. از سویی ما با بیماری کرونا مواجه بودیم که اوضاع کشور را در شرایط خاصی قرار داده بود.
* راه‌های پیش رو
نخستین راه این بود که آزمون برگزار نشود و به زمان دیگری موکول شود. این کار به بلاتکلیفی طلاب می‌انجامید و موجب می‌شد بسیاری از طلاب نتوانند برنامه‌های سال آینده خود را آن‌گونه که بایسته است دنبال کنند. راه دوم برگزاری آزمون حضوری به‌صورت متمرکز یا غیرمتمرکز به روال سال‌های گذشته بود؛ این کار هم بسیار خطرناک بود و می‌توانست در گسترش ویروس کرونا تأثیر بسیاری داشته باشد، به‌ویژه اگر به‌صورت متمرکز برگزار می‌شد. بسیاری از طلاب از نقاط مختلف سطح کشور بودند و با آمد و رفت خود، ممکن بود ناخواسته ناقل بیماری باشند که تبعات زیادی داشت. ضمن اینکه در این شرایط امکان برگزاری غیرمتمرکز نیز در بسیاری از استان‌ها و شهرها منتفی است.
راه سوم در این میان که نیازمند تلاش و همت مضاعف و قبول چالش‌های احتمالی بود، برگزاری آزمون‌ها به‌صورت مجازی بود که این تصمیم در حوزه اتخاذ شد.
با توجه به این که برگزاری آزمون به‌صورت مجازی و در این سطح وسیع در حوزه برای اولین بار و بدون پیش بینی قبلی بود، مشکلات و کاستی‌های سخت افزاری و نرم افزاری و برخی ریسک‌های دیگر در آن قابل پیش بینی بود. علی رغم این مسئله به نظر می‌رسید در شرایط کرونایی، می‌توان از طریق برگزاری مجازی آزمون نتیجه مناسب‌تری را نسبت به روش‌های دیگر به دست آورد.
بر این اساس معاونت آموزش حوزه های علمیه، علاوه بر دوره‌های آزمونی هرساله که در تیرماه و شهریور ماه برگزار می‌شد، دوره آزمونی مرداد ماه را نیز در نظر گرفت تا اگر شرایط بهبود پیدا کرد طلاب مایل به شرکت در آزمون حضوری از این فرصت بهره‌مند گردند و الا بتوان ناقصی‌های باقی مانده از آزمون تیرماه و احیاناً ناشی از مشکلات برگزاری دور اول آزمون‌ها را حتی‌الامکان در این دوره جبران نمود.
* برگزاری ۹۴ هزار نفرآزمون در تیرماه ۹۹
در یک ماه اخیر (تیرماه)، از طریق سامانه‌ای که برای آزمون مجازی فراهم شده، حدود ۲۰۰ جلسه آزمون تشکیل شد که در این آزمون‌ها قریب به ۹۴ هزار نفر در آزمون شرکت کردند. بخش عمده این آزمون‌ها مربوط به آزمون سطوح عالی، و بخشی مربوط به پذیرش مراکز تخصصی و فقهی و بخشی مربوط به آزمون پذیرش حوزه‌های علمیه بود که در مجموع نتیجه خوبی را رقم زد و بسیار قابل توجه بود.
در این میان ما با مشکلات و نگرانی‌هایی روبرو شدیم که باید با مرور زمان، راه حل‌های مربوطه را شناسایی و اتخاذ میکردیم.
* مشکلاتی که طلاب در آزمون مجازی با آن مواجه شدند
در مسیر برگزاری آزمون‌ها با مشکلاتی مواجه شدیم. اولین مشکلی که واقع شد و ناشی از مشکلات فنی سامانه بود، عدم امکان ورود عده‌ای از طلاب به جلسه آزمون بود. ما در یک ماهی که آزمون‌ها را برگزار کردیم، در حدود ۵ روز، در برخی جلسات با مشکل ورود طلاب به آزمون مواجه بودیم. به دلیل برخی مشکلات نرم افزاری که داشتیم، امکان پشتیبانی از تعداد مراجعان فراهم نشد و تعدادی امکان ورود نیافتند، ولی کسانی که وارد شدند، توانستند به‌صورت کامل در آزمون شرکت کنند. البته در روزهای پایانی، آزمونهای دارای مشکل، مجدداً برگزار گردید و از افراد باقی مانده از این جلسات آزمون به عمل آمد.
نکته قابل توجه در این خصوص آن است که بعد از ورود طلاب به سامانه آزمون، تمام اتفاقات به‌صورت دقیق و کامل ثبت و ضبط شده است. زمان دقیق ورود به سامانه، تعداد سؤال عرضه شده، تعداد پاسخ داده شده و سؤالات بی‌پاسخ در سامانه ما ثبت و ضبط شده است.
در ۹۴ هزار نفر آزمون، دو میلیون دویست هزار سؤال عرضه شده است که از این تعداد، با توجه به اینکه پاسخ‌های غلط نمره منفی نداشت، سؤالاتی که عرضه شده و کاربران به آنها پاسخ نداده‌اند، کمتر از یک درصد است.
دومین مشکلی که ممکن است در هنگام آزمون پدید آمده باشد، خارج شدن از سامانه است. عده‌ای از طلاب در خلال آزمون از سامانه خارج شده‌اند. درصد افرادی که آزمون آنها نیمه کاره باقی مانده و به اتمام نرسیده است، نسبت به کل شرکت کنندگان بسیار پایین است و این احتمال را تقویت میکند که این افراد مشکل ارتباطی داشته و قطع ارتباطشان ناشی از سامانه نیست. ضمن اینکه اگر افراد بعد از قطع ارتباط مجدداً وارد سامانه شوند می‌توانند آزمون خود را پی بگیرند.
کسانی که حدود ۲ سؤال یا بیشتر را دریافت نکردند، چیزی حدود ۴ درصد از این ۹۴ هزار نفرآزمون بودند که نتوانستند آزمون خود را تکمیل کنند. این مسئله به‌صورت دقیق در سامانه ثبت شده است.
ما در مجموع میتوانیم ادعا کنیم بیش از ۹۵ درصد افرادی که وارد آزمون شده‌اند به قریب به‌اتفاق سؤالات خود کامل پاسخ داده‌اند.
* امانتی که دقیقاً ادا شد
یک سؤال ممکن است در میان طلاب به وجود آید که آیا این نکاتی که ثبت و ضبط شده و افراد گزینه‌هایی را انتخاب کرده‌اند، دقیق نگهداری شده است و آیا بر اساس آن دقیق تصحیح شده است یا نه؟ برخی طلاب معتقدند که نمره‌ای که به دست آورده‌اند، از نمره‌ای که اعلام شده بیشتر است.
پیرامون این موضوع ما با همکاران آموزش صحبت کردیم؛ تا کنون حدود ۷۰ نفر مراجعه موردی داشتیم. با توجه به این که تمامی موارد در سامانه با تمام جزئیات ثبت و ضبط شده است، پاسخ‌های آزمونی این افراد یک به یک کنترل شد و مشخص گردید، همان چیزی که در آزمون زده‌اند، در سامانه ثبت شده است. نمره آنها هم بر اساس کلیدی که معاونت آموزش اعلام کرده، همان چیزی است که در سامانه ثبت شده است.
طبق گزارش کارشناسان معاونت آموزش که مسئول پاسخگویی به این اعتراضات بودند، موردی مشاهده نشده که گزینه‌های اعلام شده توسط افراد دارای اعتراض با گزینه‌های ثبت شده در سامانه متفاوت باشد. یا گزینه درست ثبت شده باشد، ولی نمره برای او لحاظ نشده باشد. تأکید میکنم این مسئله تاکنون اتفاق نیفتاده است.
سه نفر از طلاب از مراحل پاسخ‌هایشان در سامانه عکس گرفته بودند، یعنی هر گزینه‌ای که پاسخ میدادند، از آن عکس گرفته و ذخیره کرده بودند. اینها را ارائه کردند که مشاهده شد دقیقاً همین سؤالات و جواب‌ها در سامانه ثبت شده است. چیزی که محل اختلاف بود، نمره بود که بخشی به دلیل عدم آشنایی و تجربه کامل طلاب با نحوه پاسخ دادن به سؤالات تستی و بخشی هم ناشی از عدم توجه به بارم نمره سؤالات بود که سؤالات سخت و ساده باهم تفاوت داشتند.
بعضی وقت‌ها کسی که نصف یا حتی سه چهارم سوالات را به‌صورت صحیح پاسخ داده است، گمان می‌کرد به نسبت تعداد سوالات دارای پاسخ صحیح نمره را دریافت کرده است، ولی بارم سوالات باهم تفاوت داشت، یا جواب را در چیزی میدید که جواب صحیح در چیز دیگری بوده است.
* آزمونهای جبرانی راهکاری برای مشکلات
همان‌گونه که گذشت با توجه به این که این اشکالات پیش بینی می‌شد، همکاران ما در معاونت محترم آموزش حوزه، آزمونهای جبرانی را در نظر گرفتند که آزمون مردادماه و حتی شهریور ماه هم فرصت جبران و رفع برخی مشکلات را برای طلاب فراهم میکند و امیدواریم به این منوال، دغدغه‌های طلاب را به حداقل برسانیم.
* طراحی حجم گسترده‌ای از سؤالات تستی چالشی در پیش رو
ما با فضایی جدید روبرو هستیم که اقتضائات جدیدی دارد و میشود گفت که هیچ یک از ما تجربه و آمادگی کامل را برای این موضوع نداشتیم. فناوری حوزه این که ۱۰۰ هزار نفرآزمون را در یک ماه برگزار کند، و در برخی موارد پاسخگوی ده هزار مراجعه در کمتر از یک دقیقه باشد را نداشت. شاید همکاران ما در معاونت آموزش تجربه این حجم طراحی سؤال تستی را تا به حال نداشتند. طرح سؤال تستی با تشریحی، مخصوصاً با جنس محتوایی که ما در حوزه با آن مواجهیم و فهم از متن بر می‌آید، کاملاً متفاوت است و اساتید ما به دلیل تجربه و جنس کار، در طراحی سؤال تستی با محدودیت‌هایی روبرو هستند.
البته معاونت آموزش تیمی برای هر عنوان آزمونی تشکیل داد و سؤالات طراح شد، ولی تجربه نویی در این خصوص بود.
طلاب هم با وضع جدیدی روبرو بودند. طلبه برای زدن تست‌ها علاوه بر دانش مربوطه، مهارت تست زنی هم باید داشته باشد که بتواند با دقت گزینه درست را به دست آورد که طلاب کمتر در این عرصه تجربه داشتند.
* فضای مجازی و اقتضائات آن
تجربه مسائل فن آورانه در این عرصه امری جدید است. مدیران، اساتید و طلاب و همچنین همکاران ما در مرکز فناوری باید آمادگی یک سری از مسائل خاص در فضای مجازی را داشته باشند. درفضای حضوری کسی که وارد امتحان میشود، دیگر در این عرصه وارد شده و احتمال خروج یا نیمه کاره ماندن امتحان وجود ندارد، ولی در فضای مجازی این‌گونه نیست. در جایی ۵۰۰ نفر به‌صورت هم‌زمان در حال امتحان‌اند، شاید برای ۵ نفر مشکل ایجاد شود. بارها برای همه ما این اتفاق افتاده که گاهی در فضای برخط اینترنت قطع میشود و عملکرد ما با اختلال مواجه میشود.
مدیران ما در طراحی برنامه‌هایشان و طلاب در این مسیر باید این درصد از خطا را محتمل بدانند و کمک کار ما باشند تا بتوانیم آن را برطرف و احیاناً جبران نماییم. برای ما قابل درک است این که طلبه‌ای که مطالعه کرده و برای آزمون آماده است و نمی‌تواند وارد سامانه آزمون شود، شرایط نامناسبی است. وظیفه ماست که چنین اتفاقی نیافتد، ولی باید بدانیم که همواره احتمال برخی اختلال‌ها وجود دارد.
برای دور دوم آزمون‌ها در مردادماه، از ما سؤال شد که آمادگی کامل دارید و در آزمون مشکلی پیش نمی‌آید؟ ما پاسخ دادیم که به یاری خداوند آمادگی کامل داریم و تمام تلاش خود را برای جلوگیری از هر گونه اختلالی به کار می‌گیریم، ولی باز هم ممکن است آزمون یا آزمون‌هایی با مشکلی مواجه شود. مدیران، اساتید و طلاب باید آمادگی و پذیرش این خطاها را داشته باشند. چون جایگزین بهتری نداریم و ما ملزم به برگزاری آزمون به‌صورت مجازی هستیم.
* نحوه انعکاس مشکلات در گروه‌ها و شبکه‌های اجتماعی
در اینجا دغدغه‌ای هم درباره برخی کانال‌ها و گروه‌های حوزوی و طلاب در پیام رسان‌ها و شبکه‌های مجازی عرض میکنم. با گسترش فضای مجازی، این بستر فراهم شده که افرادی به دلیل احساس مسئولیت گروه‌ها و کانال‌هایی را ایجاد و دغدغه‌ها را مطرح و دنبال میکنند، ولی این افراد باید مراقب باشند مبادا درصد کمی از مشکلات در برگزاری آزمونهای مجازی در قالب چالشی بزرگ مطرح شود.
در این حجم بالا از آزمون مجازی، مشکلاتی برای کمتر از پنج درصد ایجاد شده و امکان تکمیل آزمون را نیافته‌اند. از سوی دیگر برخی با توجه به تجربه جدید آزمون تستی، در نتایج آزمون خود ابهام دارند و انتظار نمره بهتری را از آزمون خود داشته‌اند. این تعداد در قریب به ۱۰۰ هزار نفرآزمون هرچند از نظر درصدی زیاد نیست ولی از نظر تعداد قابل توجه است. باید مراقب باشیم که با دیدن تعدادی از مشکلات و ابهامات، نتیجه کلی نگیریم. گاهی با ارزیابی‌ها و نتیجه گیری هایی در این کانال‌ها مواجهیم که درست نیست؛ حتی منجر به شکل گیری تصویر غلط در ذهن عموم طلاب هم میشود.
نباید شیوه طرح موضوع و اشکال در کانال‌ها و گروه‌های منتسب به حوزویان که قطعاً در مرای و منظر دیگران نیز هست و یا پیام‌های مستقیم به مدیران مختلف حوزه خارج از زی و زبان طلبگی باشد. حتی عذرخواهی‌های صورت گرفته پس اطلاع از اشتباه، این موضوع را جبران نمی‌کند.
* فضای مجازی عصری جدید در پیش روی همگان
تمامی تلاش ما بر این است که قدم به قدم ابزارهای لازم را برای فعالیت‌های آینده آماده سازیم. برگزاری مجازی آزمون‌ها، به نظرم اتفاقی نبود که اگر کرونا نبود اتفاق نمی‌افتاد، کرونا وقوع برخی اتفاقات را تسریع کرد. فضای مجازی خواه نا خواه پیرامون ما را خواهد گرفت. چه‌بسا در آینده چیزی به‌عنوان تعطیلی به دلیل گرما، آلودگی، ترافیک و... نداشته باشیم؛ خیلی از ابزارها به وجود آمده است که در گذشته نبود.
شرایط به‌گونه‌ای است که طلاب هم بازگشت به شرایط قبل از کرونا را از ما نخواهند پذیرفت. البته این به این معنی نیست که آزمون‌ها همیشه مجازی خواهد بود، ولی همه‌ی ما باید برای عصر جدیدی که با کرونا یا بدون آن، به‌سرعت به سمت مجازی شدن پیش میرود، آمادگی و فرهنگ و تسلط لازم را پیدا کنیم.
* تقویت روش‌ها و ابزارها در عرصه مجازی
قطعاً روش‌ها و ابزارهای ما باید روبرو آسیب شناسایی، تکمیل و تقویت شوند و ما هم در این راه گام بر می‌داریم. یکی از مهم‌ترین مسائل این است که برای آغاز سال جدید بتوانیم سرویس لازم را به مدارس و سطوح عالی بدهیم که در سامانه حوزه کلاس‌های خود را به‌صورت مجازی برگزار و بارگذاری کنند.
آزمون هم از مواردی است که نیازمند ارتقاء است. در این مسیر پیشنهادات مسئولان و طلاب را دریافت می‌کنیم و به‌مرور سعی می‌کنیم اشکالات واقع شده برطرف گردد.
مدیران، اساتید و طلاب باید نکات و راهکارهای خود را ارائه دهند و ما هم در پیشخوان ارتباطی در این ایام تقریباً به‌صورت زنده پذیرای آنها هستیم و از سوی دیگر آمادگی لازم را برای این اقتضائات داشته باشند.
* تمهیداتی برای کاهش مشکلات و نگرانی طلاب
دور جدید آزمون‌ها از صبح یکشنبه، ۱۲ مرداد آغاز شده است. تلاش ما این است که مشکلی پیش نیاید ولی باید بپذیریم که ممکن است مشکلات پیش بینی نشده به وقوع بپیوندد. معاونت آموزش تمهیدات خوبی را در نظر گرفته است. این که در دو مرحله آزمون را برگزار میکند و کسانی که در دور قبلی با مشکل روبرو شدند یا نمره مد نظرشان را نگرفته‌اند، می‌توانند دوباره در آن شرکت کنند. در مرحله بعدی، آزمونهای شهریور را در نظر گرفتند که از استرس و نگرانی و مشکلات این تغییر مسیر برای طلاب کاسته شود. چه‌بسا تمهیدات دیگری هم در آینده اتخاذ و اعلام شود.
* سخن آخر
به سهم خود از کسانی که در ورود به آزمون و تکمیل آزمونشان به‌خصوص در بخشی که به زیرساخت‌های نرم افزاری و سخت افزاری مدیریت فناوری حوزه باز می‌گردد، عذرخواهی میکنم و امیدوارم در آینده سرویس‌های بهتر و مطلوب‌تری برای سربازان امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ارائه نماییم.
۱۰:۱۶ - ۱۳۹۹/۰۵/۱۳