به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام روح الله حبیبیان، معاون علمی مجموعه مدارس حوزوی مشکات و از اساتید مؤسسه کلام اسلامی در یادداشتی به اظهارات آقای سید کمال حیدری درباره کرونا پاسخ داده است که متن این یادداشت را بخوانید:

از زمانی که نگارنده این سطور با اشتیاق مباحث علمی استاد سید کمال حیدری در شبکه الکوثر را دنبال می نمود و از استدلال ها و استشهادهای آن مشعوف می گشت، قریب ۱۴ سال می گذرد.

در طول این سالیان شایعاتی در خصوص دیدگاه ها و رویکردهای خاص ایشان به گوش می رسید و بعضا نظرات شاذّ این استاد گرانقدر در رسانه‌های علمی و عمومی منتشر می گشت که موجب تعجب و احیاناً نگرانی می شد اما در چند سال اخیر در پس نظرات گوناگون و دیدگاه های خاصی که از ایشان در رسانه‌های عمومی و بویژه توسط پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت ایشان در رسانه ها منتشر می گردد جز افسوسی بر مآل چنین عالمی نمی ‌توان از جان برآورد.

در تازه ‌ترین اظهار نظر و ارائه دیدگاهی که از جانب استاد حیدری در سایت دفتر ایشان منتشر گشته و در رسانه‌های عمومی بازتاب یافته مقوله بیماری کرونا و پیامدهای شیوع آن در حوزه اندیشه ورزی جهان غرب و همچنین بین متدینان مورد توجه قرار گرفته است.

ایشان در این سخنرانی که در تاریخ ۲۷ تیرماه ۹۹ ایراد شده کرونا را دارای برکاتی قلمداد می نماید؛ از جمله آن برکات اینکه این ویروس از یک طرف موجب شکسته شدن غرور انسان خود خدا انگار غربی شده و توانسته با برهم زدن معادلات انسان غربی غرور علمی او را در تسخیر طبیعت پایمال کند و از طرف دیگر تعریف رسمی مراکز دینی اسلامی و غیر اسلامی را به زمین زده است، زیرا مراکز دینی جهان امروزه پاسخی برای این پرسش که چرا کرونا این گونه جولان می دهد و دین کاری برای در امان ماندن از آن ارائه می دهد ندارند.

در ادامه ایشان متمرکز بر نگاه درون مذهبی شیعه، نقد را توسعه داده و از اینکه در وضعیت کنونی چرا امام زمان کمکی به حل این مشکل در جامعه شیعه نمی کند یا چرا دین داری ما وجه امتیازی در مواجهه با این بلیه در برابر بی دینان رقم نزده است.

در خصوص این سخنان اساتید و فضلا از حوزه و دانشگاه نکاتی را در رد و نقد نگاشته اند که اندکی بر آن می افزایم و نکته ای نگفته را بازگو می کنم :

۱- در خصوص پایمال شدن غرور انسان غربی توسط کرونا باید گفت هرچند اثرات جدی این ویروس و پاندمی آن بر حیات عمومی بشریت آنقدر بوده که آثار آن تا سالها مورد بررسی قرار گیرد اما فارغ از این جهات اقتصادی و اجتماعی همچنین جنبه غفلت زدایی این حادثه، امروزه انسان غربی دیگر خود خدا انگاری و غروری جاهلانه همچون سده های گذشته ندارد؛ بیش از صدها سال است که انسان اندیشه ورز و علم محور(Scientist) دریافته است که در برابر بخش قابل توجهی از پدیده های طبیعی فعلا راهی جز صبر و کرنش ندارد، طوفان های سهمگین، آتشفشان ها، سونامی های مخرب و حتی بیماری های جدید که هرازگاهی رونمائی می شوند، گونه‌هایی از قدرت طبیعت برای به خطر انداختن حیات ایده آل انسان امروزین هستند که پاسخ درخوری برای آن به دست نیامده و انسان متمدن غربی تا حد زیادی با این امور کنار آمده است.

رواج ساخت و خرید پناه گاه های زیرزمینی شخصی که بتوان حتی چند سال بدون نیاز به جهان بیرون در آن زیست و از خطرات بیرونی در امان ماند، در میان متمولان و سیاستمداران غربی به روشنی حاکی از این نگرانی و احساس خطر جدی است.

انسان امروزین خوب می داند که خطرات گوناگون طبیعی و حتی بیماری‌های ناشناخته نظیر سارس ابولا، کرونا و... در کمین است تنها تفاوت جدی کرونا با سایر بیماری ها، گستره غیرقابل کنترل آن و تاثیر غیر قابل پیش بینی است که بر اقتصاد و شئون مختلف حیات در کره زمین گذاشته می باشد که بشر را نسبت به ضعف های خود در مهار و جلوگیری از پاندمی این قبیل بیماری ها بیش از پیش آگاه نمود.

 به احتمال زیاد در مدت زمانی کوتاه شاهد خواهیم بود که همین بشر به اصطلاح مغرور همانند نمونه های مشابه بیماری های حاد تنفسی راهکار پیشگیری و درمان کرونا را کشف کرده که در این صورت با مدعای استاد حیدری در اندک زمانی بر غرورش افزوده می گردد و این از برکات کرونا نیست.

بعلاوه کوید ۱۹ خطراتی به مراتب کمتر از بیماری هایی چون ایدز دارد چون ویروس کرونا در ۹۵ درصد افراد خطر جدی را ایجاد نکرده و حداکثر در چند هفته مرتفع می گردد در حالی که با مثبت شدن ایدز در یک انسان دیگر راهی برای درمان وجود ندارد و تنها می توان بیماری را کنترل کرده و از سرعت انتشار آثار مخرب آن در بدن جلوگیری نمود؛ با این بیان باید پرسید آیا بیماری ایدز که از کشف رسمی آن حدود ۴۰ سال می گذرد و تاکنون بیش از ۳۰ میلیون کشته از بشریت گرفته است و هنوز هیچ دارویی رسمی و قطعی برای درمان آن کشف نشده بیشتر از کرونا غرور علمی انسان غربی را پایمال نکرده است؟

۲- در خصوص زیر پا گذاشته شدن قرائت رسمی از دین جدی ترین اشکال بر این مدعا آن است که رسمیت این گزاره از کجا به دست آمده است؟ کدام مرجع و مرکز معتبر دینی این ادعا را مطرح نموده است که دین موجب تحقق تمایزی روشن در زندگی دنیایی دینداران در کنار غیر معتقدان به دین خواهد بود؟ بله این ادعا که دین داری و عمل درست و کامل به دستورات دینی موجب تحقق سعادتی روزافزون و متمایز در زندگی دنیایی بشر می گردد حقیقتی صحیح و قابل دفاع است اما وقتی به شهادت خود متدینان، آموزه ها و هدایت های دینی در خوشبینانه ترین حالت بطور حد اقلی در جوامع باصطلاح دینی جریان دارد، چگونه می توان توقع داشت تمایزی بیّن و غیر قابل انکار در مقام مقایسه دو جامعه دینی و غیر دینی ظهور و بروز داشته باشد.

البته بواسطه همین اجرای حداقلی آموزه های دینی، تفاوت محسوس ایثارها و فداکاری های بی نظیر در کمک مالی و خدماتی و حتی بذل جان در مسیر مقابله با این بلای عمومی مشاهده می گردد که چگونه این رویکرد مومنانه موجب کنترل شدن بیماری و تسلط سیستم درمانی یک کشور بر اوضاع می گردد، امری که در بسیاری از کشورهای مدعی و دارای سیستم های پیچیده بهداشتی و درمانی بخاطر فقدان این نوع نگاه ایثارگونه و خدامحور در کمک به همنوع مشاهده نمی شود.

یا تقید و تعهد افراد متدین و دین مدار برای رعایت اصول بهداشتی در حوزه زندگی فردی و اجتماعی به وضوح موجب کاهش آسیب ها از ایشان و افراد پیرامونشان می گردد، امری که از آبشخور باورهای دینی و تقیدات معنوی سرچشمه می گیرد و برکات آن در جامعه دین مدار ظهور و بروز می یابد.

۳- اگر از تفکر عوامانه در عنایت و کمک مستقیم حضرات معصومین در همه مشکلات جاری و عادی پیروانشان و اثربخشی همه جانبه حرم ها و مشاهد و مساجد در این امر بگذریم در نگاه یک شیعه آگاه به معارف دینی، وقتی خود امامان بیمار می شدند و حتی در پس بیماری عزیزترین عزیزانشان و دعا برای بهبود ایشان مواجه با وفات آنان می گشتند، توقع درمان همه بیماری ها توسط ائمه علیهم السلام بی معناست؛ زیرا شیعه در وراء همه این دعاها و عوامل موثر در درمان و شفا به ساختار ابتلاء و امتحان خداوند در عالم معتقد است و بعلاوه می داند که همه این عوامل و وسایل، هیچگاه یارایی ایستایی در برابر حکمت های کلان الهی را ندارند؛ چنان که امام سجاد در دعای سیزدهم صحیفه سجادیه می فرماید:

«یَا مَنْ‌ لَا تُبَدِّلُ‌ حِکْمَتَهُ‌ الْوَسَائِلُ؛ ای خدایی که وسائل حکمتِ تو را دگرگون نمی‌کند. »

یک مسلمان آگاه، به نیکی می داند که خروج از سنت های جاری عالم نیازمند شرایط خاص و اراده ویژه الهی است چنان که در میان دهها آسیب طبیعی و حملات اشرار برای تخریب کعبه تنها در یک مورد خداوند به عنایت ویژه با فرستادن ابابیل از این خانه محترم محافظت می کند و در موارد عدیده حرم امن الهی گرفتار آسیب های جدی می گردد.

شیعیان از تخریب حرم ائمه بقیع در حدود ۱۰۰ سال پیش تا انفجار حرم سامراء در ۱۵ سال قبل، بارها و بارها آسیب دیدن این بقاع متبرکه را به چشم دیده اند ولی به گمان ضرورت حفاظت این اماکن توسط ائمه از آسیب های طبیعی و غیر طبیعی ایمانشان گرفتار تکدّر و تنقیص نشده است؛ حال به چه دلیل بخاطر وفات جمعی از شیعیان و امت اسلام بر اثر این ویروس باید دچار حیرت و تردید گردند؟

حتی در جوامع مسیحی نیز به نظر نمی رسد که وقوع این پاندمی حتی مشاهده بیشترین آمار کشتگان کرونا در کشورهای نسبتا پایبند تر به مناسک دینی در اروپا مانند ایتالیا و همچنین در آمریکای شمالی و جنوبی موجب ناکارآمد دانسته شدن باورهای دینی شده باشد زیرا لااقل بعد از فاجعه عظیم زلزله لیسبون در ۱۷۵۵ که آمار کشتگان آن تا ۱۰۰۰۰۰ نفر نیز گزارش شده است و بخش زیادی از کشتگان در کلیساهای شهر مشغول عبادت بودند تا کنون در حدود سه قرن در مورد رابطه اعتقاد دینی و شرور عالم و نقش دیانت پیشگی در رهایی از این آسیب ها سخن گفته شده و این اتفاق به هیچوجه اتفاق جدید و تکان دهنده ای محسوب نمی گردد.

۴- ابهامات در خصوص این بیماری و عوارض آن و میزان گسترش و محدوده ابتلاء افراد با ژنتیک های مختلف و نژادهای گوناگون به گونه ای است که نمی توان به درستی توضیح داد که چرا این بیماری در کشوری بیشترین کشته را بجای گذاشته و در کشوری مجاور کمترین تلفات را ببار آورده است؛ بر همین اساس بررسی اثربخشی اموری معنوی همچون دعا یا امداد ذوات مقدسه نیز نه قابل اثبات است و نه قابل انکار؛ در واقع نمی توان گفت دعا و توسل مردم در کشوری مانند عراق عامل کاهش تلفات میزان تلفات به نسبت کشورهای مشابه از نظر امکانات و خدمات بهداشتی در آفریقا و آمریکای جنوبی محسوب می گردد یا نمی گردد. با این بیان احتمال اثرات مثبت این امور معنوی - چنان که در باورهای دینی ما به نحو جزء العلة دیده می شود - ممکن است در این بلای عمومی نیز نقش جدی خود را ایفا کرده باشد و همین احتمال استدلال مخدوش شدن باورهای دینی را ابطال می نماید.

۵- کرونا و آثارمنفی آن به پایان خواهد رسید اما اثرات مخرب برخی اظهار نظرها در اعتقادات توده جامعه امری نیست که به آسانی قابل تدارک و جبران باشد؛ در پایان افسوس مجدد خویش را بابت رویه نادرستی که استاد محترم جناب سید کمال حیدری حفظه الله در پیش گرفته ابراز می دارم که برخلاف سنت سلف در احتیاط و حزم کامل در طرح مباحث شاذّ و مخالف با نظر مشهور متکلمان و فقهاء در امور گوناگون معرفتی و اعتقادی اظهار نظر نموده و از انتشار وسیع آن ابائی ندارند؛ اموری همچون رجعت، عصمت، حجاب، حقوق زنان، تعهد و تقوای بزرگان سلف همچون شیخ مفید، اعتبار تراث شیعه و ... اموری هستند که به گونه ای بسیار خام توسط دفتر ایشان در رسانه ها منتشر گشته و موجبات ایجاد ابهام و تردید و تزلزل در باورها و اصول و امهات شئون اعتقادی و عملی را برای کسانی که ورودی عمیق در مباحث ندارند فراهم آورده است.

در تاریخ شیعه کم نبوده اند بزرگانی که بنا بر مصالحی حتی آثار ارزشمند علمی خود را از خوف استفاده های ناصواب و احتمال بروز آسیب در ایمان و باور عموم مخاطبان از بین بردند یا تنها به خواص از شاگردان مورد اعتماد خویش منتقل نمودند تا بعد از احراز کامل صحت و سقم، در موقعیت مقتضی به بدنه جامعه علمی عرضه گشته و موجبات تصحیح یک مسیر علمی را فراهم نماید.

سزاوار است دیدگاه های استاد حیدری - که در یک استقراء اجمالی می توان گفت در طول زمان همواره به دلیل همین رویکرد غلط از عمق و ارزش استدلالی آن کاسته شده – قبل از هرچیز در جمعی از فضلا و مدققین – و نه جمع محدود شاگردان ارادتمند - طرح و مورد بررسی کامل قرار گیرد و سپس در فرض اتقان و حذف آسیب های احتمالی در فضای علمی حوزه های علمیه مطرح گردد تا برکات رشد و شکوفایی علمی و آزاد اندیشی شیعی در زمان مناسب شامل حال جامعه اسلامی گردد.