علی شیرخانی،رئیس انجمن علمی مطالعات سیاسی حوزه های علمیه و عضو هیئت علمی و دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم می باشد که با حضور در خبرگزاری حوزه‌ در گفت وگوی خبرنگار ما با اشاره به فلسفه وجودی انجمن های علمی، به تشریح فعالیت های انجمن علمی مطالعات سیاسی پرداخت.

ببینید:

فیلم کامل گفت‌وگو

حوزه نیوز- تاریخچه ای از راه اندازی انجمن های حوزه و بویژه انجمن مطالعات سیاسی بیان کنید.

انجمن‌های علمی حوزه در دهه ۸۰ تأسیس شد و انجمن‌ مطالعات سیاسی حوزه جزو اولین انجمن‌هایی بود که تأسیس گردید. بنده عضو یکی از ۸-۷ نفر عضو هیأت مؤسس این انجمن می باشم. شیوه‌ای که تشکیل انجمن به این شکل بود که معاونت پژوهشی سابق حوزه علمیه قم جناب آقای علیرضا امینی که آن زمان معاون پژوهشی بودند، پیشنهاد دادند که عده‌ای از اشخاصی که در حوزه علوم سیاسی درس خوانده بودند و به نوعی حداقل کارشناسی ارشد داشتند و یا درس خارج حوزه خوانده‌اند وارد انجمن شوند و لذا با یک فرآیندی این انجمن تأسیس شد.

انجمن مطالعات سیاسی حوزه جزء اولین انجمن‌هایی بود که راه اندازی گردید، دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه‌های علمیه در سال نیمه اول دهه ۸۰ فعالیت‌های خود را شروع کرد.

وقتی ما به اسم انجمن مطالعات سیاسی حوزه نگاه می کنیم، درخواهیم یافت که انجمنی است که در حوزه مطالعات سیاسی با اعضایی که هم حوزوی هستند هم سیاسی خوانده اند، فعالیت می کند، در نتیجه ما می‌توانیم بگوییم که فلسفه وجودی انجمن به این معناست که در عرصه‌ها و گرایش‌های گوناگون مختلف علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در گرایش های متعدد می توانند فعالیت داشته باشند. گرایش می‌تواند گرایش جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی سیاسی، مسائل ایران، اندیشه سیاسی، روابط بین‌الملل، مطالعات منطقه‌ای و یا مسائل توسعه باشد.

در فرایند سازماندهی انجمن های علمی بعد از تشکیل هیئت مؤسس، مجمع عمومی با حضور تمامی اعضا برگزار می شود تا افرادی به عنوان هیئت مدیره انتخاب شوند، معمولاً هیئت مدیره را ۷ نفر تشکیل می‌دهند، ۲ نفر بازرس و از این ۷ نفر هیأت مدیره یک نفر مسئول انجمن می‌شود و یک نفر نایب‌رئیس که دبیر انجمن هم می‌باشد، هیئت مدیره را تشکیل می دهند.

فعالیت ۴ نشریه در انجمن مطالعات سیاسی

سایر اعضا که در گروه های جامعه شناسی و گرایش های دیگر حضور دارند می توانند فعالیت های خود را به صورت سخنرانی، ارائه مقاله، کرسی نظریه پردازی، کتاب و نشریه مطالب خود را ارائه دهند.

انجمن مطالعات سیاسی حوزه های علمیه در حال حاضر دارای ۴ نشریه است که دو نشریه آن با همکاری مراکز دیگر علمی منتشر می شود. نشریه «سیاست متعالیه» و «پژوهش های فلسفه سیاسی» که علمی و پژوهشی می باشند برای انجمن بوده و نشریه «علم سیاست چاپ دانشگاه آزاد اسلامی قم» و «سیاست پژوهی ایرانی اسلامی چاپ دانشگاه آزاد اسلامی اهواز» مجموعه نشریات فعال این انجمن را تشکیل می‌دهند.

بیش از ۲۰۰ عضو پیوسته و وابسته داریم

حوزه نیوز – اشاره ای به تعداد اعضا و مجامع عمومی که تاکنون برگزار کرده‌اید داشته باشید؟

بله. مدت زمان فعالیت هر دوره هیئت مدیره دو سال است، از سال ۸3-۸2 اگر محاسبه ای داشته باشیم تعداد مجامع عمومی برگزار شده به دست می‌آید ولی هر انجمنی از تعدادی اعضای پیوسته و وابسته تشکیل می شود که اعضای وابسته کسانی هستند که به نوعی در حوزه، فعالیت سیاسی دارند و فعالیت می‌کنند، ولی شرایط لازم برای عضویت دایم را ندارند اما کسانی که حوزوی خوانده باشند یا دارای مدرک حداقل کارشناسی ارشد علوم سیاسی باشند می‌توانند به عضویت دایم انجمن مطالعات سیاسی حوزه درآیند، انجمن در حال حاضر بیش از ۲۰۰ عضو دارد که بیشتر پیوسته هستند. پذیرش اعضا در انجمن با حفظ اصالت حوزوی بودند انجام می گیرد و برای اساتید و محققان دانشگاهی با توجه به رتبه علمی و فعالیت دانشی این پذیرش صورت می گیرد. فرض کنید آقای زیدی درس خارج حوزه هم خوانده ملا هم است، دانشگاه هم رفته و دکترا نیز گرفته، به ایشان می‌گوییم بفرمایید و تشریف بیاورید و مباحث علمی تان را مطرح کنید.

حوزه نیوز – مهمترین رسالت انجمن علمی مطالعات سیاسی حوزه چیست؟ آیا جریان سازی هم دارید؟

خیر. اصلاً جریان‌سازی کار انجمن‌ها نیست در اینجا لازم است، مقداری در مورد انجمن‌ها توضیح بدهم. انجمن‌های علمی به معنای مرسوم آن در جهان، در واقع افرادی که در یک رشته‌ای فارغ‌التحصیل می‌شوند و نوعی توسعه تدریس و تعریف دارند و غیره، اینها از مجامع مختلف علمی مانند پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌ها، آموزشکده‌ها، اندیشکده‌های متعدد گرد هم جمع می‌شوند و محفلی را به نام انجمن تشکیل می‌دهند. در این انجمن ها اساتید و صاحب نظران به منظور توسعه و گسترش مرزهای دانش فعالیت می کنند. به عنوان مثال؛ در حوزه روابط بین‌الملل و سیاست‌های داخلی، این کارگزاران و شخصیت‌ها هستند که تأثیرگذارند؟ یا اینکه نه، ساختارها هم تأثیرگذاری دارند؟ لذا، انجمن‌های علمی می‌آید این مباحث را به صورت علمی و آکادمیک دنبال می کنند. اما در حوزه جریان‌سازی که بیایند در خصوص چنین مسائل ورود کنند تقریباً هیچ انجمن علمی در هیچ جای جهان به این سمت و سو نمی‌رود، چون که اگر بنا باشد که به این سمت و سو بروند حالت حزبی و جریانی پیدا می‌کنند و انجمن نخواهد شد.

مثلاً در انجمن ها فردی در یکی از گرایش های علوم سیاسی یک ایده خوبی دارد، در انجمن مورد نقد و بررسی قرار می گیرد، جرح و تعدیل می شود تا در آینده بتوان در نظام سیاسی کشور و در نهادهای متعدد از آن استفاده کرد. پس در نتیجه ما به سمت و سوی جریانهای سیاسی و مسائل غیره نخواهیم رفت، البته ممکن است در برخی از مواقع تبیین مسائل باشد، مثلاً در دوره انتخابات «انتخابات» ما بیاییم نشست علمی بگذاریم و در خصوص اهمیت و تکلیف افراد در برابر انتخابات بحث و ابراز نظر کنیم می توان ورود کرد ولی در خصوص جنگ روسیه و اوکراین مباحث علمی صورت می گیرد ولی محکوم کنیم یا تأیید کنیم چنین موضوعی مطرح نمی شود.

حوزه نیوز – آیا انجمن علمی مطالعات سیاسی فعالیت هایی را خارج از مجموعه دارد؟

بله چنین مواردی را شاهد هستیم. بعضا مدارس و محافل علمی از انجمن در این خصوص معرفی کارشناس مسائل سیاسی و بین الملل درخواست دارند که ما اقدام می کنیم، به عنوان در تابستان برخی از مدارس برنامه های تابستانی دارند، از انجمن درخواست کردند کارشناس و صاحب نظری را به منظور پاسخ به شبهات و مسائل سیاسی ویژه طلاب داشته باشیم که این مهم اتفاق افتاد.

انجام سفرهای علمی و سخنرانی در مراکز دانشگاهی کشورهای گرجستان، ارمنستان، آذربایجان، عراق، لبنان و ترکیه گوشه ای فعالیت علمی و توسعه دانشی انجمن مطالعات سیاسی حوزه های علمیه است.

از سرگیری فعالیت های علمی حضوری انجمن

نکته ای دیگری که حائز است، ادامه فعالیتهای انجمن مطالعات سیاسی در ایام کرونا طی دو سه سال اخیر بود، با توجه به اینکه بیشتر مراکز حضور چندانی داشتند لذا فعالیت انجمن های علمی حوزه و علی الخصوص انجمن مطالعات سیاسی به صورت برخط پیگیری و دنبال می شد، بطوریکه در همایشی که در دانشگاه اسدآباد همدان به منظور پاسداشت شخصیت جمال الدین اسدآبادی برگزار شد، برخی از اساتید انجمن به صورت آنلاین حضور پیدا کرده و سخنرانی کرده اند.

دعوت از شخصیت های برجسته علمی و تراز کشور در جمع اعضای وابسته و پیوسته انجمن علمی مطالعات سیاسی دیگر برنامه های مشخص انجمن می باشد که طی سال های اخیر این نشست ها جنبه حضوری نداشت و بعضا مجازی بود اما با فروکش کردن این ویروس منحوس امید داریم، نشست ها و کرسی های نظریه پردازی و آزاد اندیشی انجمن مجددا به کار خود ادامه دهد.

مجمع عمومی انجمن مطالعات سیاسی آخر شهریور ماه

امید داریم با توجه به بهبود شرایط کرونایی اواخر شهریور یا اوایل مهرماه سال جاری شاهد برگزاری مجمع عمومی و انتخابات هیئت مدیره جدید در دبیرخانه انجمن های علمی حوزه باشیم.

یکی دیگر از برنامه های انجمن علمی مطالعات سیاسی مشارکت در برگزاری کنگره های ملی و بین‌المللی است که کنگره ای که طی ماههای اخیر توسط مجتمع آموزشی عالی قرآن و حدیث المصطفی توسط حاج اقا رضایی اصفهانی با عنوان «قرآن و علوم» برگزار شد، طی نامه ای به دبیرخانه انجمن ها تقاضای همکاری علمی داشتند و با توجه به اینکه پروژه‌ با موضوع قرآن و علوم بود با بسیج اعضای وابسته و پیوسته موفق شدیم تقریباً ۳ جلد کتاب شامل مقالاتی همچون؛ سیاست و قرآن، سیاست در قرآن، نوسازی و توسعه در اسلام از منظر قرآن و ... به چاپ برسانیم.

انجمن علمی مطالعات سیاسی حوزه دارای یک سری برنامه های روتین و مشخصی است که ان شاءالله در دوره جدید انتخابات امکان افزوده شدند خیلی از برنامه ها وجود دارد و این مستلزم نظر هیئت مدیره جدید انجمن می باشد. و نکته دیگر اینکه در دوره جدید انتخابات هیئت مدیره شرکت نخواهم کرد چرا که سالهاست این مسئولیت را عهده دار هستم و می بایست جای را به اساتید توانمند دیگر سپرد.

راه اندازی گروه رصد

خیلی از برنامه ها و فعالیت های علمی می تواند توسط انجمن ها دنبال شود که متاسفانه مغفول مانده، به عنوان مثال در انجمن مطالعات سیاسی، حضور گروه رصد مسائل سیاسی داخلی، منطقه خاورمیانه، منطقه قفقاز و حاشیه خلیج فارس بسیار حائز اهمیت است که متأسفانه، تعطیلی برنامه های عملیاتی و میدانی در ایام کرونا راه اندازی این مهم را به تأخیر انداخت و امید است در دوره جدید نسبت به آن اهتمام و توجه ویژه ای شود.

انجمن های علمی باید مستقل باشند

نکته حائز اهمیت دیگر اینکه، انجمن‌های علمی حوزه یک مقدار وابستگی حوزوی دارند، انجمن‌ها در جهان به صورت یک NGO مستقل هستند و اعضا به آن حق عضویت و غیره پرداخت می کنند و این مباحث را دنبال می‌کنند. انجمن‌های علمی حوزه، انجمن‌هایی هستند که وقتی همین پسوند حوزه را می گیرند، نگاهشان مقداری به سمت کمک و حمایت مرکز مدیریت حوزه می رود و لذا این کمک کردن یک مقداری استقلال آنها را می‌گیرد و انتظاراتی را ایجاد می کند، این مسئله موجب شده ما بالغ بر ۲۰ انجمن داشته باشیم ولی تعداد کمی از آن فعال باشند و مابقی در دوره رکود به سر می برند، چرا؟ چون نه بودجه دارند و نه حق عضویت از اعضا دریافت می کنند.

حوزه نیوز - راهکار چیست؟

بنده معتقدم رؤسای انجمن های علمی در علوم مورد کاربرد خود، با هماهنگی نهادهای بالادستی زمینه فعالیت علمی بیشتر و رصدگری کلان را برعهده انجمن ها بسپارند چرا که بفرض مسائل مختلف سیاسی از لحاظ تئوری و علمی در انجمن مطالعات سیاسی بسیار گسترده تر و عالمانه تر بحث و بررسی می شود، یا در انجمن اقتصاد اسلامی مباحث مربوط به نظام اقتصادی بیش از هر نقطه ای دیگر مورد توجه است، انجمن مهدویت باید هر روز به این مباحث بپردازد، اگر این هماهنگی و اتفاق برای انجمن های علمی رقم بخورد، بدون تردید از رخوت و خمودگی خارج خواهند شد و به آن رسالتی که برای آن راه اندازی شده اند، بر خواهند گشت.

از همین رسانه وزین حوزه های علمیه این آمادگی را اعلام می کنم که انجمن مطالعات سیاسی حوزه های علمیه می تواند به منظور توسعه دانش، بحث و بررسی کلان موضوعات مرتبط نظام، مسائل مربوط به امور بین الملل و ... با برخورداری از ظرفیت عظیم علمی حوزوی ودانشگاهی با دستگاهها و نهادهای مادر تعامل و همکاری سازنده ای داشته باشد، نه تنها انجمن مطالعات سیاسی بلکه تمامی ۲۱ انجمن علمی حوزه های علمیه از این ظرفیت و توانایی برخوردار هستند.

و سخن آخر...

ان شاءالله خبرگزاری حوزه این مباحث را به منظور کمک به آگاهی‌ بیشتر برای حوزویان و متن جامعه اهتمام جدی داشته باشد، ارائه مباحث و دیدگاه‌های مختلف در مسائل سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی که در حوزه وجود دارد، هم مورد نیاز طلاب است و هم سوال مردم، لذا هر چه مسائل علمی را در رسانه خود منعکس کنید بدون تردید برای جمع کثیری روشنگری کرده اید، همانطور که در روایت آمده حضرت امیرالمؤمنین امام علی (ع) می فرمایند؛ «العِلمُ سُلطانٌ مَن وَجدَهُ صالَ بِهِ وَ مَن لَم یَجِدهُ صیلَ عَلَیه، دانش، سلطنت و قدرت است، هر که آن را بیابد با آن یورش برد و پیروز شود، و هر که آن را نیابد بر او یورش برند و مغلوب گردد. لذا کسی که آگاهی داشته باشد سلطنت را خواهد داشت و بسیار مطلوب است.

گفت وگو از اکبر پوست‌چیان