به گزارش سرویس بین‌الملل خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین علی مدبّر رئیس مؤسسه بین المللی اویس قرنی و از مبلغین با سابقه در کشور های روس زبان است که بر حضور مؤثر مبلّغ های اعزامی در لایه های مختلف اجتماعی کشور های روس زبان تأکید دارد و می گوید: برای استفاده حداکثری، باید تمام ظرفیت‌های موجود را با کارهای تبلیغی خودمان گِرِه زده و ارتباط بدهیم.
او معتقد است اگر وهابیت و تندروی های جهان اسلام از اقدامات منفی دوری کنند، فضای باز و گسترده برای فعالیت و ادامه حیات اعتقادی مسلمانان و شیعیان وجود دارد که باید آن را مغتنم شمرد.
حوزه: دلیل تشکیل موسسه اویس قرنی چه بوده است و چرا کشور های روس زبان به عنوان کشور های مقصد انتخاب شد؟
گام های اولیه تشکیل موسسه اویس قرنی با فعالیت های فرهنگی در تفلیس آغاز شد و با توجه به نقل مکان به ایران، موسسه اویس قرنی با بازنویسی اهداف در سال ۸۹ تأسیس شد. به دلیل آشنایی با فرهنگ، آداب و رسوم کشور های روس زبان و شکل گیری هسته ابتدایی در قفقاز، کشور های روس زبان به عنوان کشور های مقصد انتخاب شدند.
نامگذاری مؤسسه به این نام دلایل مختلفی دارد از جمله شخصیت والا و زیست حضرت اویس قرنی. اغلب مسلمانان در کشور های روس زبان از برادران اهل سنت هستند؛ شناخت برادران اهل سنت به عنوان مخاطبین نسبت به شخصیت والای حضرت اویس برای ما مهم بود. دلیل دوم همانندی برخی فعالیت های از راه دور موسسه با حیاط و ایمان بدون ملاقات حضرت اویس قرنی بوده است. ضمن اینکه با توجه به تصمیم هایی برای چاپ بروشور و اعلامیه از سوی موسسه، مجموعه مدیریتی تأکید بسیاری بر حفظ شأن و قداست حضرات معصومین داشتند و به جهت جلوگیری از بی حرمتی های احتمالی با پایمال شدن بروشور ها تصمیم نهایی بر انتخاب نام «حضرت اویس قرنی» بود.
حوزه: مؤسسه اویس قرنی تا امروز چه فعالیت هایی داشته است؟
مهم ترین اقدام مؤسسه را می توان تولید پلتفرم و بستر اشتراکی مشابه اینستاگرام به زبان روسی و با موضوعیت اسلام اصیل شیعی دانست که در بخش های مختلفی شروع به فعالیت خواهد کرد.
از مؤثر ترین فعالیت های موسسه ۱۵ سال تدریس و آموزش زبان روسی در قم و در قالب همکاری با موسسات و مجموعه های مختلف بوده است.
فعالیت دیگر قابل توجه مؤسسه چاپ و انتشار نهج البلاغه به زبان تاتاری در دو بخش کلمات قصار و خطبه ها با ترجمه ای روان بوده است که در منطقه باشقیرستان روسیه توزیع شد.
فعالیت بعدی موسسه راه اندازی دو حسینیه به نام های «آل عبا» در تفلیس و روسیه بوده است که بستر فعالیت های دینی- فرهنگی ماندگاری است.
همچنین با سه دانشگاه در روسیه و ارمنستان تفاهم نامه هایی جهت برگزاری کارگاه های متقابل در ایران و این دانشگاه ها امضا شده است. این دوره ها به صورت سالیانه با ایجاد فضای مناسب جهت حضور زبان آموزان زبان روسی در این سه دانشگاه برای طی کردن دوره های تکمیلی و عالی زبان می باشد. در مقابل مؤسسه اویس قرنی پذیرای حضور دانشجویان دکترا و کارشناسی ارشد این دانشگاه ها در ایران جهت مطالعاتی با محوریت ایران اسلامی در موضوعات جامعه شناسی و فرهنگ ایران می باشد.
در سال گذشته از سوی مرکز ارتباطات و بین الملل حوزه های علمیه دستورالعملی مبنی بر لزوم برگزاری دوره های زبان روسی در تهران، استان های شمالی، اصفهان و شیراز به این استان ها ابلاغ شده است؛ مؤسسه اویس قرنی عهده دار برگزاری این دوره ها در برخی از استان ها بوده است.
شبکه ماهواره ای ولایت نیز جهت شروع فعالیت به زبان روسی از مؤسسه اویس قرنی دعوت به همکاری کرده است. اقدامات مثبتی در جهت گسترش اسلام اصیل شیعی و راستین در حال وقوع می باشد.
حوزه: اگر مبلغان عرصه بین الملل علاقمند به فراگیری زبان روسی باشند، آیا بستر های مناسبی در نظر گرفته شده است؟
نیاز شدیدی به حضور زباندان مسلط به زبان روسی احساس می شود و لازم است تدابیری جهت تربیت و پرورش زباندانان اندیشیده شود. مؤسسه اویس قرنی با برگزاری دوره هایی در سراسر کشور سعی در ایجاد بستر مناسب جهت آموزش زبان روسی کرده است. همچنین با تأسیس مدرسه اویس قرنی فضای فراگیری زبان روسی به صورت مستمر ایجادشده است. طلاب، فضلا و مبلغین محترم می توانند از این فضا استفاده کنند.
حوزه: با توجه به رخداد های منطقه ای، شرایط اسلام و مسلمانان را در کشور های روس زبان چگونه ارزیابی می کنید؟
اغلب مسلمانان کشور های روس زبان از اهل سنت هستند. شیعیان نیز در منطقه داغستان به صورت متمرکز و در سایر مناطق با مهاجرت مهاجران شیعی از کشور های مختلف به صورت پراکنده حضور دارند. اما نکته قابل توجه این است که بین مسلمانان یک دستی است و وحدت وجود دارد. در بین برادران اهل سنت روس زبان با توجه به سیاست های مرکزی فدراسیون روسیه، افرادی که تمایل صوفی گری دارند رابطه خوب، ملایمی و به دور از تنش برقرار کرده اند.
لازم به توضیح است که در سال های اخیر وهابیت تلاش هایی برای انتشار تفکر وهابیت در منطقه داشته اند. وهابیت و تندروی های شیعی – سنی اگر از اقدامات منفی دوری کنند، فضای باز و گسترده برای فعالیت و ادامه حیات اعتقادی مسلمانان و شیعیان وجود دارد که باید آن را مغتنم شمرد و از آن استفاده کرد.
کشور های با گرایش وهابیت سعی در تخریب وجهه شیعیان در کشور های روس زبان را دارند ولی با عنایت به این موضوع که هیچ اقدام و فعالیت مخاطره آمیزی از سوی شیعیان صورت نپذیرفته، کشور های روس زبان از ناحیه شیعیان احساس خطر نمی کنند و به آنها آزادی عمل داده اند.
حوزه: آیا فعالیت های تبلیغی که تا امروز در کشور های روس زبان کافی بوده است؟
متأسفانه مبلّغ هایی که از جمهوری اسلامی ایران به روسیه می روند یا به سفارت های جمهوری اسلامی ایران جهت تبلیغ می روند و یا اگر آذری زبان باشند تنها به تبلیغ برای آذری زبان ها مشغول می شوند؛ در واقع به دلیل اینکه تعالیم بیان شده در این محافل به گوش مردم روس زبان نمی رسد، نمی توان این فعالیت ها را فعالیت مؤثر تبلیغی دانست.
یک فعالیت ارزنده از سوی برخی مراکز حوزوی در حال انجام است که لازم می دانم از دست اندر کاران آن تشکر کنم، مجموعه هایی در حوزه به تربیت طلاب روسی مشغول هستند؛ به این صورت که طلاب بومی کشور های روس زبان به ایران آمده و پس از دانش افزایی و فراگیری معلومات دینی به کشور خود بازمی گردند. این اقدام تأثیر بسزایی در رشد فزاینده دانش دینی مسلمانان به خصوص شیعیان در منطقه داشته است.
حوزه: ظرفیت ها و فرصت های تبلیغی در منطقه کشور های روس زبان چیست؟ و چگونه میتوان حداکثر استفاده را از این فرصت ها کرد؟
فضاها و ظرفیت هایی که درباره آن صحبت می کنیم، باید فضاهایی ماندگار با تأثیر بلند مدت باشد. عزیمت به کشور دیگر به قصد تبلیغ دینی باید هدفمند و با شناخت باشد و نباید جامعه هدف فقط جامعۀ دینی و مذهبی باشد. برای تأثیرگذاری باید شبکه‌ای عمل کنیم و در دانشگاه، مدرسه، کلینیک و بازار حضور مؤثر و افرادی توانمند داشته باشیم. اینکه فقط منِ طلبه بروم و تبلیغ خود را در مسجد و منبر داخل مسجد منحصر کنم، تبلیغ ماندگار و عمیق نیست.
دشمنان اسلام و اسلام سلفی و افراطی در منطقه به صورت شبکه‌ای کار می کنند. به طور مثال دانشکده هایی دایر کرده اند و به اسم فرستادن دانشجو، طرح پزشکی، بورسیه و طرح مطالعاتی به صورت منسجم کار می‌کند. در مساجد آنها روحانی دینی و قاری قرآن مسلط به تفسیر و احادیث فعالیت می‌کنند که به صورت مستمر با مفتی های سلفی ارتباط دارند.
از طرف دیگر این تفکر سلفی وارد بازار نیز شده اند و در بازار به عنوان «تأمین کننده» فعالیت می کنند. در نتیجه هم سود آوری کلان از مباحث اقتصادی دارند و هم بودجه فعالیت های افراطگرایانه خود در کشور های روس زبان را تأمین می کنند.
برای استفاده حداکثری باید ظرفیت‌های دانشگاهی، ظرفیت‌های پژوهشی، علمی و حتی مدارس دینی همه و همه را با کارهای تبلیغی خودمان گِرِه زده و ارتباط بدهیم. اگر می‌خواهیم از ظرفیت روسیه استفاده کنیم، باید در همه این‌ها عرصه ها وارد شده و فعالیت داشته باشیم.
متأسفانه یک تفکر اشتباه در بین برخی مبلغین ما وجود دارد که چون ما شیعه هستیم، نمی‌شود با مفتی‌ها صحبت کنیم. این اشتباه است؛ در عصر نوین ارتباطات دیگر زمانی نیست که با دفاتر مفتی ها و دفاتر مسیحیت ارتباط نداشته باشیم. امروزه باید جهان شیعه با پاپ‌های ارتدکس در این منطقه ارتباط برقرار کند. باید این را پذیرفت که بر طبق زندگی تقریبی امام رضا (علیه السلام) لازم است به همۀ ملت‌های منطقه در سطح یک جامعۀ وسیع تبلیغی نگاه کرد، نه اینکه فقط احکام شیعه را برای شیعیانِ مسجدی بیان کرد. باید مبلغ زبان دان زندگی تقریبی داشته باشد و معتقد به حق مسیحیان، اهل سنت و سایر ادیان و فرق برای یک زندگی برابر باشد. بین ما و دیگر فرق و ادیان مشترکاتی وجود دارد که می‌توانیم بر مبنای آن تعاملات مثبت داشته و با هم زندگی کنیم.
تفکرات رادیکال در بین برخی مبلغان و طلاب زباندان حوزه علمیه تریبون را از دست ما می‌گیرد و ما را از عرصه رقابتِ تبلیغی بیرون می‌کنند؛ لذا ظرفیت‌های علمی، فرهنگیی، پژوهش دینی، مسجد و دانشگاه قابل استفاده و شکبه سازی است. اگر به شیوه شبکه‌ای پیش رفتیم، موفق می‌شویم.
حوزه: در خلال صحبت ها اشاره شد تهدیدهایی وجود دارد، به تعدادی از این تهدیدها اشاره کنید.
چون جامعه اسلامی در این کشور ها جامعه سنی است، وهابیت با فریبکاری بیش از گذشته بروز کرده است. امروزه اگر به مساجد اهل سنت بروید، می‌بینید دو تا نماز جماعت اهل سنت و و هابیت به صورت مجزا اقامه می شود. یک تعداد وهابی هستند که پشت سر آنها نماز نمی‌خوانند. یک تعداد هم سنی هستند، سنی ساده و سالم که یک نماز جماعت دیگر دارند. این‌ها در همین دو سال کرونا ایجاد شده است.
اگر ما به عنوان جامعه تبلیغی شیعه بیش از این تعلل کنیم، وهابیت گوی سبقت را ربوده و خود را به عنوان محور معرفی می کند. وهابیت سلفی با اعمال نفوذ در اغلب ایالت ها و شهر ها مفتی‌های اهل سنت را عوض کرده و مفتی جوانی که در عربستان تحصیل کرده را به جای آنها قرار می‌دهند. بعد از مدتی این تفکر وهابی کنترل مساجد را به دست گرفته با تحریک مساجد مانع ورود مبلغین و شیعیان به مساجد می شوند. این یک تهدید جدی و خطرناک علیه ما است.
درگیری و اختلافات شیعه افراطی و سنی تکفیری نیز تهدید دیگری علیه تشیع است. به این دلیل که این اختلافات و تفکرات رادیکال باعث تحریک دولت می شود و با توجه به اینکه شمار برادران اهل سنت بیش از شیعیان است، قدرت حاکمه بر کشور های روس زبان به شیعیان فشار وارد خواهد کرد.
ما باید به گونه‌ای پیش برویم که ببینند در دانشگاه، مدرسه، مسجد، بازار و همه جا حضور داریم، آن هم حضور حقیقی که ضرری ندارد. باید توصیه‌های ائمه را برای زندگی در آن جامعه به کار ببریم که آنها هم ببینند و جذب شوند و تحت تأثیر قرار بگیرند؛ در نتیجه این تهدیدها از بین می‌رود.
تهدید دیگری که برگفته از تفکرات نادرست مبلغین مکتب تشیع است، تفکر «یک روزه شیعه ساختن» است. برخی مبلغین ما می خواهند در مدت کوتاهی تمام جامعه مخاطب خود را شیعه کنند. لازم است این تفکر را اصلاح کرد. لذا مبلغینی که می‌خواهند با خارج از کشور ارتباط پیدا کنند، باید کلاس‌ها و دوره‌هایی برای آنها برگزار شود که چطور تفسیر کنند، حدیث را چگونه معنا کنند و در آنجا چطور زندگی کنند که با اهل سنت بمانند و تعامل داشته باشند. از اهل بیت بگویند، قرآن را بگویند، از امام علی (علیهم السلام) و امام صادق (علیهم السلام) بگویند، بدون اینکه حرفی از شیعه باشد.
تهدیدهایی که در آنجا وجود دارد، در حقیقت آتش زیر خاکستر است که اگر شعله‌ور شود، دیگر نمی توان آن را کنترل کرد و اجازه ورود فضلای شیعه را به این مناطق نمی دهند.
حوزه: لازمه‌های تبلیغ در روسیه چیست؟ آیا صرف دانستن زبان روسی و صرف دانستن معلومات برای حضور در روسیه و کشور های روس زبان کافی است؟
در حقیقت هدفی که ما به عنوان مسئولین تبلیغ بین المللی می خواهیم به آن دست پیدا کنیم، تربیت مبلغ به زبان روسی است. در موقعیت های مختلفی نیاز به حضور مبلغ مسلط به زبان روسی است، که این امر برخی نیازها و مقدمات را نیاز دارد:
نیاز اول؛ «ارتباطات جوامع مسیحیت» است، مسیحیان آنجا با جوامع شیعی ایران و قم یا مراجع، هیچ ارتباطی ندارند به این دلیل که طلبه آموزش دیده ای برای این امر در اختیار نداریم که بتواند از عهده این کار بر آید و ارتباطات را شکل بدهد.
نیاز دوم؛ «مبلغ مستقر و ساکن» در این کشور ها است، یعنی مبلغ هایی که بروند و در آنجا مستقر شده و به تبلیغ مستمر در تمام سال مشغول شوند. در مراکز رسمی، مثل نمایندگی جامعة المصطفی یا نمایندگی رایزن فرهنگی یا دفتر نمایندگی مقام معظم رهبری افرادی مستقر هستند؛ ولی در متن جامعۀ روسی نیستند. تنها تمرکز این دوستان شیعیان و مهاجرین ایرانی است. لازم است برای این امر مبلغ تربیت شود.
نیاز سوم؛ «زباندان بودن» است، لازم است طلاب و فضلا به زبان روسی مسلط باشند؛ ولی کافی نیست. یکی از ماده‌های قرارداد ما با دانشگاه های طرف همکاری در روسیه این بود که کتب دینی دانشگاه را به طور مشترک تألیف کنیم. در حالی که آنها سنی هستند، ما شیعه هستیم و می‌دانستند که ما شیعه هستیم. با این وجود آنها علاقمند به همکاری هستند. در حقیقت هدف گذاری باید نظارت بر متون دینی دانشگاه ها و تدوین آنها باشد. در صورت محقق شدن این امر، به صورت غیر مستقیم تبلیغ تشیع انجام می شود؛ اما به این دلیل که نیروهای تبلیغی به زبان روسی مسلط نیستند، فرهنگ آنها را نمی‌دانند و گاهی برخی تفکرات رادیکال معتقد به باطل بودن آنها وجود دارد، این فضای بکر و عالی را مغتنم نشمرده ایم. وقتی متون دینی را به طور مشترک تنظیم کنیم و چندین سال در آن دانشگاه و دانشکده خوانده شود، دانشجویی که با این متن سر و کار داشته، دیگر وهابی و ضد ائمه نمی شود.
البته لازم به ذکر است مجموعه تبلیغی اویس قرنی قرارداد تألیف اصطلاحات اسلامی را با این دانشگاه ها منعقد کرده، لغات و اصطلاحات را انتخاب و برای مدیران دانشگاه فرستاده است. شوروی سابق اصطلاحات اسلامی را از فرهنگ مسلمانان زدود. ما می‌خواهیم اصطلاحات اسلامی را برگردانیم تا در دانشگاه های معتبر چاپ شود و به یک مرجع اصلی برای دانشجویی که می‌خواهد مقاله بنویسد تبدیل شود. این کار لازم است؛ اما کافی نیست. روسیه به حدی وسیع است که اگر تمام مؤسسات قم هم در این کشور فعالیت کنند، باز هم کم است.
حوزه: با توجه به این که شما فعالیت پر سابقه‌ای در حوزه روسیه داشته اید، به نظرتان در سطح کلان، حوزه علمیه و مسئولین تصمیم ساز چه وظایفی در ارتباط با تبلیغ در روسیه دارند؟
اولین درخواست این که ما باید به عنوان استاد یا دانشجو در مراکز علمی حضور پیدا کنیم.
متأسفانه مدارکی که از سوی مراکز حوزوی صادر می‌شود برای طلبه‌های خارج از کشور، مورد قبول نیست. لذا لازم است که مراکز علمی را راه بیندازیم تا طلابی که در ایران تحصیل کردند، هم مدرک معتبر جهانی دریافت کنند و هم در آن جذب شوند.
باید مبانی، سازه‌ها و شبکه‌های اقتصادی قدرتمند راه بیندازند. این امر موجب تأمین مبلغان می‌شود. متأسفانه طلبه‌هایی برای تبلیغ به روسیه آمدند، به طرف مراکزی رسمی هدایت نشدند.
تدبیری اندیشده شود که طلاب وارد مراکز علمی، دینی و مساجد رسمی شوند و جایگاه پیدا کنند. در صورتی که این اتفاق بیافتد مزایای فراوانی از جمله درآمدزایی و پذیرش از سوی جامعه روس زبان حاصل خواهد شد.
یک اقدام دیگر هم کنفرانس‌های بین ادیان است. این کنفرانس ها را میتوان در کشور های روس زبان، ایران و در مراکز علمی معتبر جهانی برگزار کرد. جامعه شیعی در خلال این جلسات امکان عرضه توانایی ها و ظرفیت خود را به جهانیان پیدا می کند.
تمام این‌ها لازمه فعالیت‌های عرصه بین المللی بوده و برعهده حوزه علمیه است. اینکه حوزه علمیه فقط ماه رمضان یا ماه محرم مبلغ اعزام کند رسالت نیست. رسالت حوزه تمام این موارد را شامل می‌شود.
در روسیه مدارس دینی بسیاری وجود دارد؛ ولی هیچ کسی برای همکاری و ایجاد فضای تبلیغ به این مدارس دینی روسیه ورود نکرده اند. در حالی که برخی متون در این مراکز فارسی است و اگر بتوان متون فارسی را برای آنها تأمین کرد، خیلی از مسائل حل می شود. مبلغین به عنوان استاد در این مدارس حاضر شوند و فقط قرآن به زبان فارسی تدریس کنند. در کشوری به این وسعت، ما یک روحانی نداریم که در آنجا زبان فارسی، عربی یا قرآن بگوید. در حالی که کشورهای عربی مثل مصر و عربستان حضوری پر رنگ دارند.
مسأله دیگر فضای مجازی است. مؤسسات و طلاب فعال و علاقمند در دسترس می باشند اما نه جهت‌دهی می‌شوند، نه فضا در اختیار دارند و نه تأمین می‌شوند. همیشه جنگ با اسلحه نیست بلکه امروزه رویکرد جنگ بدون اسلحه است. با پرورش نیرو نه تنها می توان جلوی شبهات را گرفت بلکه می‌توانیم مقداری پیش قدم شویم و حمله کنیم. چرا این کار را نمی کنیم؟
در واقع باید فضاسازی های نوینی ایجاد کنیم و از بمباران فرهنگی دشمنان جلوگیری کنیم. این رسالت حوزه است. همیشه سیاست، جنگ و اقتصاد قوی پشتوانه فرهنگی و علمی می‌خواهد. لازم است تدبیری بیاندیشیم.
حوزه: اگر نکته‌ای در پایان دارید، بفرمایید.
خواسته من این است که حوزه علمیه و مراکز مرتبط مثل معاونت بین‌الملل حوزه، معاونت بین‌الملل جامعة المصطفی و نمایندگی وزارت خارجه و مؤسسات مرتبط با همکاری هم یک همایش برجسته بین المللی را ایجاد کنند.
گفتگو: حسین علیزاده
