به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام علی مصلح، مدیر گروه زرتشت و باستان گرایی در یکی دیگر از سری برنامه های تلویزیون اینترنتی پاسخ وابسته به مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه با موضوع «نگاهی تاریخی به حجاب» به بررسی حجاب در دوره باستان پرداخت و گفت: اولین دغدغه و چالش آدمی بعد از هبوط او مسئله پوشش بود که ادیان ابراهیمی از یهود و مسیحیت گرفته تا اسلام از آن به عنوان اولین چالش آدم(ع) در زمان هبوط یاد می کنند. در قرآن کریم آمده است «یَا بَنِی آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَیْکُمْ لِبَاسًا یُوَارِی سَوْآتِکُمْ وَ رِیشًا» و اینجاست که می بینیم لباس و پوشش را یک موهبت الهی به بشریت معرفی می کند.
هرجا برهنگی باشد، ناشی از برهنگی فرهنگی است
وی افزود: فرهنگ پوشیدگی در تمام تمدن های بشری دیده شده است. هرجا برهنگی باشد، ناشی از برهنگی فرهنگی است. پوشش همواره یکی از لوازم تمدن ها بوده و هست.
مصلح با اشاره به علت وجوب پوشش برای آدم پس از هبوط اظهار کرد: مسئله عفت و حیا و شرم یک مسئله ذاتی برای انسان است و بنا بر این ویژگی ذاتی است که نسل بشر بر خود لازم می داند بدنش را بپوشاند و از لباس های تنگ و بدن نما پرهیز نماید.
وی ادامه داد: وقتی به تاریخ ملل متمدن باستانی رجوع می شود با توجه به باقیمانده آثار باستانی آن ها شامل سنگ نوشته ها، الواح و نقش برجسته ها مسئله پوشش به عنوان مسئله ای الزامی قابل ملاحظه است.
مدیر گروه زرتشت و باستان گرایی پوشش کامل زنان مصر باستان را مورد تأکید مردم آن تمدن برشمرد و خاطرنشان کرد: در تمدن مصر باستان لباس مردان به صورت نیم تنه و پوشاننده عورت آنان بوده و لباس زنان از گردن تا مچ پای آن ها را مورد پوشش قرار داده است. برهنگی در تمدن های اصیل عالم وجود نداشته و شاید فقط در تمدن های بدوی قابل ملاحظه بوده است. پوشش در آثار باستانی تمدن های مختلف همچون یونان باستان و سومری ها هم به وضوح قابل مشاهده است.
ویژگی های ظاهری زنان ایران باستان
وی ایران باستان را دارای ادوار مختلفی دانست و بیان داشت: در تمدن ایران باستان با تمدن هایی همچون تمدن عیلامی که پیش از تمدن هخامنشی بوده است، مواجه هستیم. در مورد تمدن عیلامی با الواح و سنگ نگاره ها مواجهیم و به صورت مختصر رسوم فرهنگی آن ها به دست ما رسیده است. درباره این تمدن تصاویری از سه هزار سال پیش داریم که نشان می دهد پوشش از ویژگی های ظاهری زنان ایران باستان در تمدن عیلامی بوده است. در حال حاضر پیکره ای از یکی از الهه های عیلامی ها باقیمانده که سرش موجود نیست اما در بخش باقیمانده آن دیده می شود که شنلی را به روی دوش دارد و گردنش هم با آن پوشیده شده است.
مجسمه ملکه عیلامی با لباس بلند و دامن چین دار
مصلح افزود: در تصویر دیگری که از تمدن عیلام به دست ما رسیده مجسمه ملکه عیلامی است که با لباس بلند و دامن چین دار و گشاد بدن خود را پوشانده است.
وی در ادامه این برنامه یادآور شد: در ایران باستان پس از تمدن عیلامی با سه تمدن تشکیل شده از سوی آریایی ها مواجه هستیم. در تمدن مادها که در غرب ایران تشکیل شد با توجه به مجسمه سفالی متعلق به هزاره اول قبل از میلاد زنان لباس های بلندی با دامن چین دار می پوشیده اند و موی سر خود را هم با عمامه و روسری مورد پوشش قرار داده اند.
در کاخ های حکومت پارس ها تصویر و سنگ نگاره زنان دیده نمی شود
این پژوهشگر حوزوی گفت: یکی از امپراطوری های بزرگ دنیا در دوران باستان، حکومت پارس ها در ایران بود. از این حکومت کاخ های بزرگی همچون تخت جمشید، پاسارگاد، آپادانا و نقش رستم به جا مانده است. در هیچ کدام از این کاخ ها تصویر و سنگ نگاره زنان دیده نمی شود، اما تصاویر مردها به وفور هست که پوشش آن ها کامل بوده و حتی دست های آن ها و سر آن ها پوشیده است. حتی برخی از این مردها به گونه ای پوشش دارند که حتی صورتشان را با چفیه ای پوشانده اند و برخی که اطلاعات چندانی در این زمینه ندارند گمان کرده اند که این تصویر زن پارس است.
پوشش کامل فقط مختص قشر اشرافی نبوده است
وی با اشاره به اینکه پژوهشگران برای تکمیل اطلاعات خود در مورد نوع پوشش مردم ایران باستان به ساتراپ های هخامنشی هم مراجعه کرده اند، ادامه داد: ساتراپ ها مناطق تحت سیطره هخامنشیان بوده اند و پژوهشگران در سال ۱۹۴۷ بین گورهای سکایی در منطقه پازیریک سیبری آثار باستانی کشف شد که اشیای هنری مختلفی را شامل می شد. با بررسی شواهد و مدارک موجود در این یافته های پازیریک یک زین فرش پیدا شده که دارای تصویری است از زن های ملکه یا شاهدخت را نشان می دهد که موی سر آن ها، دست ها تا مچ و بدن آن ها از بالای شانه ها تا مچ پا پوشیده است. در این تصویر دو نفر خدمه هم به تصویر کشیده شده اند که آن ها هم دارای پوشش کامل هستند. پس پوشش کامل فقط مختص قشر اشرافی نبوده و افراد معمولی جامعه ایران باستان هم نسبت به این امر اهتمام داشته اند. تعلق این تصویر به تمدن ایران باستان علی رغم اینکه در مناطق سکایی نشین پیدا شده اما از روی تصویر آتشدان و همچنین نوع پوشش زنان احزار گشته است.
مصلح گفت: با وجود اینکه تصویر زنان در آثار باستانی تخت جمشید دیده نمی شود، اما در میان الواح کشف شده از آن جا نام زنان را می توان دید. نام زنان در این الواح در نقش ها و مسئولیت های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی هم دیده می شود. پس می توان نتیجه گرفت که در تمدن هخامنشی زنان در عین داشتن حجاب و پوشش کامل به ایفای نقش در عرصه های اجتماعی و اقتصادی هم می پرداخته اند.
تصویر زن ایرانی بر روی تابوت ساتراپ
وی با بیان اینکه باستان شناسان در سال ۱۸۸۷ در منطقه ترکیه تابوتی با نقش و نگارهای مرتبط با تمدن ایران باستان را کشف کرده اند، خاطرنشان کرد: دور تا دور این تابوت دارای نقش و نگارهایی بوده که مرتبط است با عصر هخامنشیان و به تابوت ساتراپ معروف می باشد. ساتراپ همان شاه منطقه ای دوره هخامنشی است. در نقش و نگارهای تابوت ساتراپ دو تصویر وجود دارد که در هردوی آن ها دو زن با پوشش چادری در مقابل حاکم ایستاده اند. چین های چادر نیز در این تصاویر به خوبی قابل مشاهده است.
مدیر گروه زرتشت و باستان گرایی حوزه علمیه قم ادامه داد: در سنگ نگاره ای متعلق به دهکده ارگیل در ترکیه که مربوط به دوران هخامنشیان بوده، زنی دیده می شود که سوار بر قاطر می باشد و از بالای سرش تا پایین پا با چادر پوشیده شده است و این می تواند یکی دیگر از نشانه های پوشش کامل زنان در عصر هخامنشی باشد.
وی با تشریح یکی دیگر از آثار باستانی مکشوف از تخت جمشید که دارای تصویری از نوع پوشش زنان ایران باستان است، اظهار کرد: روی این اثر باستانی که یک مُهر است، ملکه ای کاملاً پوشیده دیده می شود که در مقابل او خدمه اش ایستاده اند که یکی از آن ها دختربچه ای است که موهای بافته شده ای دارد و البته به نظر می رسد یک پوشش هم باشد. ولی به طور کلی کارشناسان احتمال قوی تر را در این مورد بر همان موی بافته شده می دهند.
مصلح بیان داشت: بنا بر گفته های مورخین یونانی زنان ایران باستان در جمع های مردانه حضور پیدا نمی کرده و همواره در پشت پرده ها و در محافل خصوصی زنان حضور پیدا می نمودند. اگر زنی در محافل مردانه حضور پیدا می کرده آن زن از طبقه پایین جامعه بوده است.
وی در ادامه به ویژگی های ظاهری زنان ایرانی در دوره اشکانیان پرداخت و تصریح کرد: دوره هخامنشی با حمله اسکندر به پایان رسید و بعد از آن دوره سلوکی و سپس دوره اشکانی آغاز می شود. در دوره اشکانیان فرهنگ تقریباً یونانی با فرهنگ ایرانیان عجین می گردد ولی در آن دوران هم بر اساس آثار باستانی کشف شده زنان همواره با عمامه ای بر سر و لباس های چین دار و بلند دیده می شوند.
وضعیت پوشش زنان در دوره ساسانی
این پژوهشگر حوزوی با اشاره به اینکه در دوران ساسانی نیز با تصاویر پوشیده زنان ایرانی مواجه هستیم، گفت: در سنگ نگاره طاقبستان کرمانشاه نیز تصویر الهه آناهیتا و الهه آب در طرفین پادشاه به صورت کاملاً پوشیده دیده می شوند. بر سر این الهه ها چادر و تاج را می بینیم و این در حالی است که در بعضی فرهنگ ها الهه ها به صورت برهنه دیده می شوند و بیانگر فرهنگ پوشش مردمان آن بلاد هستند.
وی برهنگی ظاهری را ناشی از برهنگی فرهنگی دانست و بیان داشت: آنچه جهان امروز با آن مواجه است قرار دادن زنان به عنوان ابزار سرمایه داری برای جذب ثروت و جذاب نشان دادن کالاها می باشد که ناشی از فرهنگ اومانیستی غربی است. این امر فاقد پیشینه باستانی و اصالت فرهنگی در تمدن های بشری می باشد.
مصلح به نوع پوشش زنان در دوره ساسانی اشاره و تصریح کرد: در آثار باستانی باقی مانده از این دوره نیز شاهد پوشش زنان با لباس های بلند، گشاد و چین دار هستیم. البته در عین حال همواره تنوع یکی از ویژگی های پوشش اقوام ایرانی بوده است.
ویژگی های ظاهری زن ایرانی در شاهنامه فردوسی
وی ادامه داد: کتاب هایی همچون شاهنامه فردوسی و گرشاسب نامه بخشی از هویت تاریخی مردم ایران را نشان می دهد. در این آثار کهن به وضوح از پوشیدگی زنان ایرانی یاد شده است. در شاهنامه با یادآوری گرفتاری دو خواهر جمشید بدست ضحاک می گوید: دو پاکیزه از خانه جمشید، برون آوریدند لرزان چو بید. که جمشید را هردو خواهر بُدند، سر بانوان چو افسر بُدند. ز پوشیده رویان یکی شهرناز، دگر ماه رویی بنام ارنواز. در این بخش از شاهنامه می بینیم که صفت این دو خواهر پوشیده رویی است. البته در بخش های دیگری از شاهنامه نیز به این ویژگی زنان ایرانی اشاره شده است.
آیا اسلام چادر را بر زن ایرانی تحمیل کرده است؟
مدیر گروه زرتشت و باستان گرایی در پایان خاطرنشان کرد: واژه چادر، لفظ عربی نبوده و واژه ای فارسی و برگرفته از زبان های ایرانی است. در متون پهلوی هم لفظ پوشیدن چادر با همین لفظ در روایت امید اشوهشتان که از موبدان بزرگ زرتشتی بوده و در قرن چهارم هجری می زیسته، به عنوان یکی از خصوصیات زنان مطرح شده است.
