به گزارش خبرگزاری حوزه، با نگاهی به بیانات و رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب در خصوص اهمیت و ضرورت رشته‌های علوم انسانی متوجه می شویم که این قبیل رشته‌ها، جهت دهنده و فکرساز برای جامعه بشری است و به همین خاطر در تعیین مسیر و مقصد حرکت کلی نقش مهمی را ایفا می کند.

چندی پیش بود که حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی طی سخنانی در همایش ملی "حکمرانی دینی، سیاستگذاری علم و فرهنگ بر اساس بیانیه گام دوم انقلاب"با بیان اینکه در گام نخست انقلاب اسلامی در حوزه علوم انسانی، رشته‌های متعددی بازنگری شده است، گفت: برخی از کتب درسی نیز در همین راستا با رویکرد تحولی نوشته و منتشر شده است، ضمن آن که شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با نگاه به بیانیه گام دوم انقلاب، به دنبال ۱۰ ماموریت تحولی است.

وی البته در سخنان خود به نکته مهمی اشاره کرد و آن هم این که باید علوم انسانی با اقتصاد که از توصیه‌های رهبر انقلاب در گام دوم است، پیوند و ارتباط برقرار کند و به این وسیله به دنبال رویکرد اشتغالزایی باشیم.

اهمیت نقش علوم انسانی در جهت دهی به سبک زندگی

استاد علی اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در همین مراسم با بیان این نکته که جوهره تمدن، سبک زندگی است و علوم انسانی اصلی‌ترین عامل تاثیرگذار و اساس سبک زندگی به شمار می رود، گفت: یکی از گلایه های جدی ما ناظر به روند کُند اسلامی سازی علوم انسانی است. نهادهای تاثیرگذاری تاسیس شده و اقدامات شاخصی در این حوزه اتفاق افتاده، اما نمی‌توانیم ادعا کنیم یکی از این علوم را تاسیس و جاری کرده‌ایم، البته ممکن است برخی از این دستگاه‌ها تولید علم کرده باشند، ولی ساری و جاری نیست.

تقلید کورکورانه از غرب!!

دکتر مهدی گلشنی، استاد بازنشسته دانشگاه شریف و چهره ماندگار علم در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری حوزه با بیان این که متأسفانه علوم انسانی در کشور ما چندان شأن و جایگاه مطلوبی ندارد، ابراز داشت: برای رفع این دغدغه و نگرانی پیش از هر چیز دیگری می بایست برای مدیران و مسئولان کشور این مساله به خوبی جا بیفتد که علوم انسانی دارای چه اهمیتی است تا بعد بر اساس این اهمیت برنامه ها و طرح هایی برای شکوفایی هر چه بیشتر علوم انسانی به مرحله اجرا درآید.

وی خاطرنشان کرد: گاهی اوقات ما از هر چه ادای زشت در غرب بوده تقلید کرده ایم بی آن که از چیزهای خوب غربی ها چه در دانشگاه و چه در خارج از دانشگاه به درستی بهره ببریم، از جمله بحث احیای علوم انسانی در غرب که امروز مساله‌ای بسیار جدی است و حال آن که ما به این مهم، کم توجه یا بی توجه بوده و هستیم.

عضو سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: در غرب به این فهم و درک رسیده اند که علم تجربی دارای محدودیت هایی است و نمی تواند ارزش های اخلاقی را توجیه کند، ضمن آن که به برخی از مهم ترین پرسش های بنیادین بشر توانایی پاسخگویی ندارد و لذا در آن جا گرایش به فلسفه و علم بیشتر شده و برخی تأکید دارند که باید بسیاری از پاسخ ها را از آموزه های دینی استخراج و تبیین کرد.

وی همچنین بر لزوم توجه جدی به علوم انسانی در رشته های مختلف دانشگاهی تأکید کرد و افزود: به نظر می رسد که همچنان شأن و جایگاه علوم انسانی نشان داده نشده و ما در این رابطه و برای رفع این مشکل می بایست از ظرفیت رسانه و به خصوص تلویزیون استفاده کنیم.

علوم انسانیِ غربی برای ما گره‌گشا نبوده است

گلایه دکتر گلشنی را به تعبیری دیگر، حجت الاسلام والمسلمین احمدحسین شریفی، رئیس دانشگاه قم نیز چندی پیش در قالب یادداشتی مطرح کرد و نوشت: "بنده نقدهای فراوانی به محتوای علوم انسانی غربی و ناکارآمدی آنها داشته و دارم و با تمام وجود معتقدم علوم انسانی غربی نه تنها با مبانی فکری ما و فرهنگ اسلامی ایرانی ما ناسازگارند؛ و نه تنها گرهی از کار ما نمی‌گشایند بلکه گره‌های فراوانی هم در کار ما می‌اندازند...متأسفانه علوم انسانی موجود و دانشمندان و متخصصان آن نتوانسته‌اند دست‌کم به میزان هزینه‌ای که برای آنها می‌شود، درآمد و اعتباری ملی یا بین‌المللی برای کشور ما تولید کنند.

توضیح آنکه، علیرغم آنکه حدود نیمی از دانشجویان و به همین نسبت حدود نیمی از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های کشور ما در حوزه‌های علوم انسانی مشغول به فعالیت‌اند و علیرغم آنکه هزینه‌های بسیار هنگفتی در کشور ما برای علوم انسانی صورت گرفته است، و علیرغم آنکه علوم انسانی توسط رهبر معظم انقلاب به عنوان «هوای تنفس نخبگان» و «نرم‌افزار» فردسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی و «روح سایر دانش‌ها» معرفی شده است و بسیار بسیار مورد تأکید قرار گرفته است، و علیرغم تدوین و تصویب اسناد بالادستی مهم و فراوانی در حوزه علوم انسانی، اما مع الاسف موفقیت چندانی نداشته‌ایم. "

پیش نیاز کلیدی تحول در نظام آموزشی

دکتر مهدی اسلامی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه امام صادق(ع) نیز با بیان این که بی شک تحول در علوم انسانی، پیش نیاز تحول در نظام آموزشی دانشگاه هاست، گفت: از جمله مباحثی که لزوماً می بایست مورد عنایت و توجه نخبگان و اساتید دانشگاهی صورت گیرد، ناظر به وابستگی محتوایی بسیاری از رشته های نظام آموزش دانشگاهی ما به غرب است که از جمله در رشته های علوم انسانی تأثیر این مساله را بیشتر نظاره گر هستیم و لذا باید برای حل این مساله راهکارهای عملیاتی در نظر گرفت.

وی بیان داشت: البته در بین جمع کثیر اساتید و نخبگان جامعه هستند افرادی که بر این اعتقاد می باشند که نه تنها علوم انسانیِ غربی، دردی از جامعه را دوا نکرده، بلکه به علل مختلف موجب پدید آمدن مشکلاتی جدید در مسیر رشد و پیشرفت جامعه شده است.

لزوم بهره گیری از ظرفیت نخبگان جوان عرصه علم

این مدرس دانشگاه همچنین با بیان این که بهره گیری مطلوب از ظرفیت نخبگان جوان و خوش فکر در دانشکده های علوم انسانی یک مساله کلیدی به شمار می رود، افزود: سال هاست در رابطه با بحث بومی سازی و اسلامی سازی علوم سخن به میان می آید اما حقیقت امر آن است که در این راستا نیاز به استفاده از ظرفیت نخبگان جوان دانشگاهی، کاملاً احساس می شود.

وی با اشاره به این که علوم انسانی در یک جامعه، هویت ساز و تمدن ساز هستند، ادامه داد: ما امروز به علوم انسانی ای نیاز داریم که متناسب با زیست بوم جمهوری اسلامی باشد و بتواند از مشکلات موجود کشور گره گشایی کند.

اسلامی همچنین تأیید کرد: نکته حائز اهمیت دیگر آن است که علوم انسانی واجد زیربنای مشترکی است که عمده مشکلات مربوط به زیربناها و زیرساخت هاست، ضمن آن که ما در مسیر تبیین مبانی نیاز به کار قوی و مستمر داریم که در این خصوص نیازمند بهره گیری صحیح از ظرفیت حوزه و دانشگاه هستیم.

وی اضافه کرد: آنچه مسلم است این که ما نیازمند عزم و اراده جدی به منظور تحقق تحول مطلوب در عرصه علوم انسانی هستیم و لذا باید در این راستا اساتید و نخبگان و پژوهشگران حوزه و دانشگاه بر اساس یک نقشه راه مشخص به نقش آفرینی لازم بپردازند.

نبود بازار کار مناسب در رشته های علوم انسانی

محمدصادق خرسند، پژوهشگر علوم انسانی با بیان این که نبود بازار کار مناسب در علوم انسانی یکی از ضعف‌های بزرگ در کشور محسوب می شود، اظهار داشت: واقعیت تلخی که وجود دارد این است که بسیاری از رشته‌های علوم انسانی بازار کار مناسبی ندارند و هر ساله نیز از شمار متقاضیان جذب این رشته‌ها کاسته می شود و این در حالی است که می دانیم مهم‌ترین گام به منظور توسعه علوم انسانی، ایجاد بازار کار مناسب برای فارغ‌التحصیلان این قبیل رشته هاست.

وی افزود: هر چقدر که شاخه های مختلف علوم انسانی به زندگی مردم ارتباط پیدا کند، بهتر و بیشتر می توان در زمینه تجاری سازی علوم انسانی گام برداشت، هر چند که در این رابطه و به خصوص بحث زمینه سازی و فراهم نمودن زیرساخت های لازم، مسئولان و مدیران نقش بسیار مهمی را باید ایفا کنند.

گزارش: سید محمدمهدی موسوی