به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام علی فرحانی استاد حوزه علمیه قم طی سخنانی در نشست بررسی انتقادی طرح وحدت حوزه و دانشگاه با عنوان"در میانه‌ی دو چشم‌انداز" که در رسانه فکرت برگزار شد، با اشاره به اینکه در ایام شهادت آیت الله مفتح و روز وحدت حوزه و دانشگاه نیاز جدی به بازخوانی و تحلیل ایده وحدت حوزه و دانشگاه داریم، اظهار داشت: در این زمینه به اعتقاد بنده اگر به سنت اجتماعیِ ناظر به شکل‌گیری حوزه و دانشگاه توجه عمیق داشته باشیم، می‌توانیم به تحلیل بهتری درباره الزامات و بایسته های وحدت بپردازیم.
وی افزود: ما در دوره متأخر برای بررسی ماهیت فرهنگ و تمدن غرب صرفاً یکسری بحث معرفت شناسی داشته ایم و حال آن که نیازمند دقت‌نظر در ابعاد مختلف قضیه هستیم و لذا این‌طور نیست که یک بُعد از مساله را توجه کرده و بخواهیم به واسطه همان یک بُعد به نتیجه مطلوب برسیم.
لزوم توجه به خاستگاه و سنت اجتماعی حوزه و دانشگاه
وی همچنین گفت: در بحث وحدت باید خاستگاه و ریشه شکل گیری و توسعه حوزه و دانشگاه را مورد عنایت قرار دهیم و البته در این باره ناگزیر از توجه به بُعد معرفت شناختی هستیم اما طبعاً نباید به همین میزان بسنده کرد. به خصوص سنت اجتماعی شکل گیری دانشگاه برش‌هایی دارد، ضمن آنکه در بحث از سنت دیرینه حوزه، مقوّمیت جدی دین را حتماً باید در نظر گرفت چرا که اساساً همه کتب اصلی ما با انگیزه دفاع از دین و پاسخ به سؤالات و شبهات نگاشته شده است.
استاد حوزه ادامه داد: سوالی که در این میان مطرح می شود این است که آیا می‌توانیم بدون توجه به این سنت اجتماعی و سؤالات این مبحث به ارائه ایده و مدلی از حوزه و دانشگاه بپردازیم، طبعاً پاسخ منفی است چرا که در منظومه سؤالاتی که باید به آنها پاسخ دهیم، می‌بایست به سنت اجتماعی و خاستگاه آنها توجه لازم را داشت.
وی ادامه داد: یک بُعد مهم دیگر بحث تعلیم و تربیت است چرا که امروزه علم و علم آموزی یک شیوه و مدل است و ما می‌بایست به این مقوله توجه کرده و به آنها بپردازیم. از سوی دیگر باید توجه داشت که فرم علم آموزی طبعاً نمی‌تواند خنثی باقی بماند.
حکمرانی نظام اسلامی و مساله وحدت حوزه و دانشگاه
وی با بیان این که از زاویه دید حکمرانی نیز باید به مساله وحدت حوزه و دانشگاه توجه کنیم، خاطرنشان کرد: امام راحل یک ابرنظام را شکل داد و بر این اساس در بحث از وظایف و کارکردهای حوزه و دانشگاه برای رسیدن به نقطه هدف در وحدت ما باید به این ابرنظامی که حضرت امام (ره) تأسیس کرده توجه کنیم و به تحلیل مؤلفه‌ها و شاخصه‌های آن بپردازیم.
حجت الاسلام فرحانی افزود: برداشت بنده این است که بر اساس فرمایشات امام و رهبری، ما ضمن نگاه به آن ابرنظام باید به سؤالات پاسخ بدهیم و برای تحقق این مهم نیز نیازمند وحدت حوزه و دانشگاه هستیم. اگر بر اساس مدل امام خمینی(ره) کارهای فکری و فرهنگی و تربیتی را دنبال می‌کردیم بسیاری از مشکلات امروز مرتفع می‌شد، ضمن آنکه در بحث حکمرانی نیز چنانچه به مؤلفه‌های ابرنظام مدنظر حضرت امام (ره) توجه می‌نمودیم، خیلی از آسیب‌ها مرتفع شده یا از حجم آنها کاسته می‌شد.
تولید علم؛ مهم ترین شاخصه حوزه و دانشگاه
وی یادآور شد: ما باید به حوزه و دانشگاه به‌عنوان دو نهاد اصلی علم توجه کنیم چرا که مهمترین مشخصه آنها ناظر به تولید علم است. از سویی چنانچه می‌خواهیم درباره اسلامی سازی علوم انسانی صحبت کنیم باید با نگاه و شناخت بهتر نسبت به رشته‌ها به این قضیه ورود کنیم چرا که جنس رشته‌های علمی با یکدیگر متفاوت است، ضمن آنکه از همه رشته‌های علمی انتظار مشترک نداریم اما این انتظار را داریم که خروجی مطلوبی داشته‌باشند.
پژوهشگر علوم و معارف دینی همچنین بیان داشت: در سایه اجرای سیستم مدیریت جدید حوزه و به برکت فعالیت بزرگانی چون آیت الله اعرافی و آیت الله حسینی‌بوشهری، تحولات خوبی را در حوزه شاهد هستیم که انشاالله روند امیدوارکننده تولید علم ناظر به حل مسایل کشور و نظام تداوم داشته باشد.
نیازهای حکمرانی و لزوم پاسخ به مسایل روز
وی گفت: نهاد علم ما دارای گستره‌ی مفصلی است و از حوزه و دانشگاه باید بخواهیم که ناظر به مسائل روز و نیازها، برنامه ریزی بهتری انجام دهند تا بر این اساس همه ذیل نگاه حکمرانی قرار بگیریم و در این صورت می‌توانیم حق مطلب را در سربازی حضرت حجت (عج) و خدمت به مردم و نظام اسلامی ادا کنیم.
حجت الاسلام فرحانی بیان داشت: البته ما باید برای شناخت مسائل از منظر حاکم جامعه اسلامی نیز به قضایا نگاه کنیم تا بر این اساس بتوانیم نیازهای حکمرانی را احصا کنیم. مقام معظم رهبری در نظریه تمدن نوین اسلامی نکاتی مطرح کرده اند که حوزه و دانشگاه باید به آن توجه و عنایت لازم را داشته باشند، ضمن آن که باید توجه داشت اساساً مراد و منظور امام راحل عمدتاً وحدت نهاد علم حوزه و دانشگاه است نه اینکه به دنبال وحدت علوم حوزه و دانشگاه باشیم.
دو نهاد اصلی نظام دانشی کشور
دکتر روح الله اسلامی، نویسنده، مترجم و استاد دانشگاه نیز در این نشست گفت: ما دو نظام دانشی در کشورمان به نام حوزه و دانشگاه داریم که ضمن بررسی خاستگاه تاریخی هر کدام باید به نسبت سنجی میان اجزای نظام دانش با نیازها و مسائل جامعه ایرانی توجه کنیم.
وی افزود: حوزه علمیه نهاد علم قدیم و دانشگاه نهاد علم جدید است که البته دانشگاه در کشور ما با اقتباس از دانشگاه‌های غربی ایجاد شده است. البته در کنار اینها برخی نهادهای دو زیست را داریم که تلفیق حوزه و دانشگاه هستند، ضمن آنکه باید به پژوهشگرانی هم در این میان اشاره کرد که اینها در خارج از کشور به تولید علم و یا ترجمه علم می‌پردازند. همچنین نباید از جریان روشن‌فکری که هم در حوزه و هم در دانشگاه تأثیرگذار است، غافل شد.
ناگزیر از توجه به شکاف ها و گسل ها هستیم
مدرس دانشگاه افزود: از سوی دیگر در بحث از وحدت حوزه و دانشگاه ناگزیر از توجه به شکاف‌هایی هستیم که در ارتباط با اجزای نظام دانشی کشور شکل گرفته است. بر این اساس ما باید ببینیم که دو نهاد علم یعنی حوزه و دانشگاه در پاسخ به این شکاف‌ها چه راهکارها و پاسخ‌هایی ارائه داده‌اند چرا که این مساله ما را در کلان موضوع وحدت حوزه و دانشگاه یاری می‌کند.
وی ادامه داد: ما باید در این مقوله ها قبل از هر چیز به سنت علمی خودمان رجوع کنیم، ضمن آنکه توجه به ادبیات و زبان علمی نیز در این باره اهمیت فوق العاده ای دارد. قرار است علم، زندگی و روابط اجتماعی ما را سامان دهد و نیاز به علوم مختلفی داریم که مرتبط با حوزه یا دانشگاه هستند.
مطالبه رهبر معظم انقلاب از حوزه و دانشگاه چیست؟
حجت الاسلام محسن انبیایی، استاد حوزه و پژوهشگر علوم انسانی و اسلامی نیز ابراز داشت: در مساله وحدت حوزه و دانشگاه مشکل ما این است که اساساً تصویری از وحدت وجود ندارد که حالا بعد ببینیم چطور می‌خواهیم به آن برسیم. از سویی با نگاهی به بیانات و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب متوجه می‌شویم که در کلام ایشان بحث وحدت حوزه و دانشگاه به‌عنوان یک مقوله تشکیکی مورد توجه است.
وی گفت: خواسته و مطالبه جدی مقام معظم رهبری از حوزه و دانشگاه این است که در سایه با هم نشستن‌ها به شناخت بهتر و دقیق تری از یکدیگر برسند تا در وهله بعد از نقاط قوت همدیگر بهره‌مند شده و همچنین نسبت به یافته‌های علمی هر کدام به‌خوبی مطلع شوند.
مأموریت ناتمام ملاصدرا را تکمیل کنیم
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: هنر بزرگ مرحوم ملاصدرا، ایجاد انسجام بین چند جریان فکری در شرق بوده چرا که تا پیش از ایشان، عده‌ای برای یافتن پاسخ‌ها در حل مشکلات از قرآن و سنت استفاده کرده، گروهی از وجدان و شهود بهره بُرده و برخی نیز برای حل مسائل از علم تجربی استفاده می‌کردند و لذا برای تکمیل مأموریت ناتمام ملاصدرا لازم است که رابطه علم با دین و سایر عرصه‌های علمی مشخص شود.
حجت الاسلام انبیایی افزود: لزوم شناخت حوزه و دانشگاه از یکدیگر و توجه به ظرفیت‌ها و نقاط قوت هر کدام از جمله مطالبات رهبر معظم انقلاب است چرا که این شناخت می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای حل مشکلات یکدیگر و این که ما بتوانیم به نیازهای روز جامعه نیز پاسخ دهیم.
وی گفت: البته رابطه حوزه و دانشگاه باید به‌نحوی مورد توجه باشد که ما را به هدف برساند، ضمن آن که ما نیاز جدی داریم که رابطه علم را با دین و دیگر عرصه‌ها مشخص کنیم. اینکه در دانش به چه مسائلی پرداخته شود و سؤال دیگر اینکه غایت دانش چیست همچنان مدنظر است
لزوم شناخت علم تجربی از سوی حوزویان
وی تأکید کرد: یکی از نکاتی که حضرت آقا می‌فرمایند در بحث وحدت حوزه و دانشگاه این است که ما اگر می‌خواهیم مؤسسه علم و دین تشکیل شود اول نیاز به شناخت علم تجربی داریم و اینکه بدانیم دانش در خلأ شکل نگرفته بلکه بر اساس انگیزه‌های مختلف از جمله انگیزه‌های اقتصادی شکل گرفته و به‌خصوص نباید از مؤلفه قدرت در این زمینه چشم پوشی کرد.
استاد حوزه بیان داشت: به لطف الهی دغدغه‌های خوبی در بین بسیاری از دانشگاهیان وجود دارد که می‌تواند به نقطه مشترکی برای بحث بین حوزویان تبدیل شود تا بتوانیم به زبان و گفتمان خوبی در برقراری ارتباط دست یابیم. از یاد نبریم وقتی کار ما صرفاً ترجمه شده و از مبانی و اصول خود فاصله گرفته ایم، طبعاً نخواهیم توانست به اهداف مدنظر در وحدت دست یابیم.
گزارش از: سید محمدمهدی موسوی
نظر شما