به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین جعفری در جلسه چهارم هفته فقهی فقه سیاست خارجی، درباره‌ی عوامل تولید عزت، گفت: اقتصاد قوی، فرهنگ غنی، توانمندی علمی بالا، قدرت نظامی بالا و... از عوامل ایجاد کننده عزت ملی است، اما مهمترین مؤلفه عزت و زیرسلطه نبودن یک کشور، قدرت کافی برای دفاع از کیان و ارزش‌های خود است. این مؤلفه در دو ساخت نرم و سخت نقش آفرین است و در نهایت سبب می‌شود که جایگاه جهانی آن کشور ارتقا یافته و مورد احترام سایرین باشد.

وی ادامه داد: نگاه رهبری به عزت با توجه به متعلق عزت این است که «معنای عزت این است که جامعه و نظام اسلامی، در هیچ‌ یک از برخوردهای بین‌المللی خود، نباید طوری حرکت کند که منتهی به ذلیل شدن اسلام و مسلمین شود. البته ضعیف بودن غیر از ذلیل بودن است.»(۱) درحالی‌ که امروز می‌بینیم که همه‌ی فشارها بر این است که عزت جامعه نابود شود و گاهی حتی می‌گویند اقتصاد کشور درست شود ولو اینکه عزت نداشته باشیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین جعفری افزود: در مورد دلایل لزوم چنین اصلی باید گفت اولین دلیل قاعده نفی سبیل سبیل است که در جلسات قبل مفصل درباره‌ی آن صحبت شد و براساس آن مؤمنان نباید نظامات خود را بگونه‌ای تنظیم کنند که منجر به تسلط کفار شود که نتیجه آن ذلت است و نتیجه عدم تسلط کفار، ایجاد عزت برای اسلام و جامعه اسلامی است. اما دلیل دوم آیه: «وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»(۲) است که شأن نزول آن مربوط به بعد از جنگ بدر است و در تشریح آن باید گفت که، اعلون جمع اعلی به معنای بالا و برتر است و هم علو مکانی و هم علو مقامی را شامل می‌شود. با توجه به این معنا خداوند علو مقامی را مشروط بر ایمان داشتن می‌کند و در این صورت ایجاد کننده عزت خواهد بود.

وی اظهار کرد: این علو به معنای تکوینی نیست، یعنی صرف ایمان باعث برتری مقامی نمی‌شود، هرچند فی نفسه علو به همراه دارد. بلکه باید براساس ایمان و آموزه‌های دینی، برای خود برتری ایجاد کنند. بر این اساس انتم الاعلون جمله خبری به داعی انشاء است؛ یعنی باید علو و برتری داشته باشید. بنابراین نظام اسلامی باید طوری در عرصه‌های مختلف از جمله سیاست خارجی برنامه‌ریزی کند که نتیجه آن علو و برتری باشد که مساوی با عزت و کرامت برای نظام اسلامی است.

حجت‌الاسلام والمسلمین جعفری گفت: دلیل سوم لزوم عزت دسته‌ای از روایات اهل بیت علیهم‌السلام است که دلالت بر لزوم حفظ عزت مسلمین تحت هر شرایطی دارند.

پژوهشگر حوزوی گفت: در مورد راه‌های رسیدن به عزت اولا باید گفت، در نگاه حکمرانی اسلام هدف وسیله را توجیه نمی‌کند و ما قبول نداریم که برای رسیدن به عزت باید دست به هر کاری زد. بنابراین نگاه است که رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند:«ما نمی‌خواهیم عزت مان را با تکیه بر نژاد و ناسیونالیسم و حرف‌هایی که متأسفانه همه دنیا با آن دور خود حصار می‌کشند ثابت کنیم.»(۳) یعنی راه رسیدن به عزت ظلم و ارتکاب به محرمات نیست و قرآن عزتی که از راه گناه کسب شده باشد را مردود می‌داند.

حجت‌الاسلام والمسلمین جعفری گفت: نکته دوم درون زا بودن عزت است. آن عزتی مطلوب است که از درون تولید شود نه به وسیله عوامل خارجی ایجاد شده باشد. زیرا عزتی که منشأ آن از خارج باشد، خود متناقض است. لذا باید سیاست خارجی نظام براساس تولید عزت درون‌زا طراحی شود. اما ممکن است این سوال پیش بیاید که آیا ممکن است بین عزت و مصلحت تعارض شکل بگیرد؟

وی بیان داشت: بر اساس تعالیم اسلامی چنین چیزی امکان پذیر نیست. به عبارت دیگر نظام اسلامی شاید ضعیف شود اما عزت خود را نباید از دست بدهد. با توجه به این اصل همه سیاست‌های تعیین شده در امور خارجی باید منجر به تولید عزت برای جامعه اسلامی شود و هر سیاستی که به عزت اسلام و مسلمین لطمه بزند مردود است و باید از آن پرهیز شود. نباید غافل باشیم که در تمام این موارد مردم نقش اصلی را بازی می‌کنند و به همین دلیل می‌بینیم که رسانه‌های دشمن تمام تلاش خود را می‌کنند تا مردم از عزت خود دست بردارند.

حجت‌الاسلام والمسلمین جعفری در ادامه به تشریح ششمین اصل از اصول سیاست خارجی پرداخت و گفت: اصل ششم، تقیه است. تقیه یک گزاره آشنای دینی و فرمانی از طرف اهل بیت برای حفظ کیان شیعه است تا به وسیله آن جان شیعیان محفوظ بماند. بنابراین این فرمان مختص عصر حضور نیست و در دوره غیبت هم جریان دارد. تقیه اسم مصدر از کلمه اتقاء و به معنای پوشش داشتن و حفظ پوشش است، اما در اصطلاح به معنای کتمان عقیده به جهت حفظ جان و آبرو است.

وی افزود: تقیه امری فردی نیست و به مسائل فردی اختصاص ندارد، بلکه مربوط به کیان شیعه است و در دوران اهل بیت و پس از آن چون امکان تشکیل حکومت وجود نداشته، در سطح حکمرانی و کلان اموری که مربوط به نظام و کیان شیعه می‌شود، اجرا نشده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین جعفری در حالی که تقیه هم شامل مسائل فردی و هم شامل مسائل اجتماعی و حکمرانی می‌شود. یعنی هم احکام و هم اعتقادات را دربرمی‌گیرد. همچنین در اعتقادات نیز فقط شامل توحید نیست، بلکه شامل مسئله ظهور و حکومت جهانی هم هست. بنابراین اینکه بگوییم در نظام اسلامی تقیه معنا ندارد، این سخن مربوط به زمانی است که هیچ قدرت رقیبی وجود ندارد که این فقط در زمان ظهور محقق می‌شود. درحالی‌که الان نظام اسلامی رقبای قدرتمندی دارد که درصدد نابودی آن هستند و همین لزوم استفاده از تقیه را می‌رساند.

این پژوهشگر در انتهای جلسه گفت: البته در پیاده سازی اصل تقیه باید بدانیم که اولا تقیه تا جایی مشروع است که منجر به ریختن خون دیگری نشود که اگر به این مرحله برسد، دیگر تقیه حرام است. ثانیا نباید این اصل طوری اعمال شود که نظام اسلامی به نفاق و دورویی متهم شود و این دیگر هنر کارگزاران نظام اسلامی است که چگونه آن را پیاده کنند که به چنین چیزی منجر نشود.

-------------------

۱- دیدار با کارگزاران نظام جمهوری اسلامی، ۱۳۶۸/۱۱/۰۹
۲- آل عمران، ۱۳۹
۳- دیدار با مسئولان وزارت امور خارجه، ۱۳۷۰/۰۴/۱۸