عالمی که در سال 400 هجری قمری در مصر به دنیا آمد و بیش از هشتاد سال عمر پربرکتش را در راه اعتلای اسلام عزیز و تشیع مظلوم و مکتب معصوم ائمه اطهار(ع) تقدیم نمود.
تاریخ زندگی عالم بزرگوار استاد عبدالعزیز ابن نحریر بن عبدالعزیز بن براج را می توان عرصه ای از جلوات روحانی حرکت یک مجاهد فی سبیل الله دانست که تمام هم و غمش را در راه احیا و اعتلای کلمه حق در طبق اخلاص می گذارد و سالک راه و راهی مسیری سخت و صعب می گردد تا ایمانش را به محک عمل بگذارد و اعتقادش را به عیار امید و توکل.
زندگی این عالم ربانی را در چند وجه می توان سنجید و به تماشا نشست و از فیض ظهور شهاب ثاقب معرفت در او بهره برد.
تلاش های علمی، خلوص نیت و پاکبازی در عمل، هجرت به اقصای عالم برای کسب معرفت و البته ایمان و اتکال به خداوند.
این عالم فرزانه از تبار خاندان شیعی معروف براج است که از جمله طوایف نامدار شیعی و اهل معرفت و علم در سرزمین مصر به شمار می آیند.
دو فرزند عالم و برجسته ایشان به نامهای ابوالقاسم و ابوجعفر از میوه های بهشتی حیات طیبه ایشانند که از زمره اهل فضیلت و علم بوده و نامشان در میان اقطاب اندیشه و فکر ماندگار است.
جوانیش را در مصر گذراند و در مسیر تحصیل و تهذیب به بغداد کوچید تا از محضر حضرت سید مرتضی بهره ها گیرد.
در آن روزگار که سید مرتضی کرسی تدریس در بغداد داشت و صدها طلبه فاضل و مجتهد واصل از کلاس معرفت و علم و عمل و تهذیب او ره توشه می گرفتند پایگاه و مرکز خلافت عباسیان در آن وادی بنانهاده شده بود و خاندان شیعی آل بویه در آن سامان حکومت می کردند.
خاندان شیعی آل بویه که در تمام طول تاریخ به فرهنگ پروری و معرفت داری و گرایش به رویکردهای خیرخواهانه و بزرگداشت اهل علم و معرفت، شهره بوده اند و بزرگداشت شیعه و شیعیان را همیشه نصب العین خویش داشتند فضایی فراهم آوردند که عالمان شیعی و از آن جمله ابن براج بتوانند به شکوفایی علمی و ایجاد و احیای فضای معرفتی و تجلی بارقه هایی از تولد تمدن بزرگ اسلامی مبادرت ورزند و سنگ بنای این حرکت عظیم علمی و فرهنگی را بنهند.
اما نکته دیگری که در زندگی ابن براج قابل تأمل و یادکرد و بزرگداشت و تحسین است این است که ایشان پس از رحلت مراد و مرشدش استاد الاساتید سید مرتضی در درس همبحث و همکلاسی خویش یعنی شیخ طوسی حضور یافت و در عین عظمت علمی، شکوه تواضع و بزرگواری خویش را نشان داد و توانست گام بلندی در جهت همگرایی و هم افزایی و قدرت مضاعف زعامت حوزه علمی و مرجعیت دینی بردارد.
اما پس از این دوره، ابن براج به طرابلس رفت و به پیر پارسای آن سامان شهرت یافت.
در آن دیار نیز رحل اقامت خویش را با کرسی تدریس و تفقه و هدایت و حمایت از آحاد مردمان و تربیت نسلی از شاگردان و احیای معارف دینی آمیخت و محلی برای ترویج مکتب تشیع برساخت.
اما پس از آن دوره شکوفایی و ابتهاج و فرخندگی که در عصر آل بویه با حضور ابن براج و دیگر علمای دین و رهبران آئین و در سایه اندیشه بلند و فرهنگ فاخر و بزرگواری این سلسله جلیله شکل گرفت، با حمله ترکان سلجوقی به رهبری طغرل بیک و سقوط آل بویه تاریکی و تلخی و سقوط فکری و از هم پاشیدگی سامان و اقتدار فرهنگ عزیز و عظیم ایرانی و اسلامی در ملک و مملکت پدیدآمد و همه چیز به دنبال این یورش وحشیانه جنگی و هجمه فرهنگی و غارت فکری و عملی کشور در همه عرصه ها، به تلخی و تاریکی و محاق ظلمت رفت.
دریغ و درد از این تاریخ خونرنگ و گاه سیاه و گاه تلخ که رنج و تعب فراوان برای اهل ایمان و عالمان حقیقی به بارآورد و...!
از ابن براج آثار و تألیفات ارزشمندی برجای مانده که از جمله آنها می توان به اللمهذب، شرح جمل العلم و العمل، جواهر الفقه و التعمد فی المذهب و دیگر آثار سترگ و ارزنده ایشان اشاره کرد که در این میان جواهر الفقه به لحاظ نوع ساختار نو و مبتکرانه و مطابق نیازهای روز و احتیاج اهل تحقیق و آحاد مخاطبان علمی، اثری شاخص به حساب می آید.
از جمله اساتید ایشان باید به سید مرتضی علم الهدی، محمد بن حسن طوسی، سلار بن عبدالعزیز دیلمی، تقی الدین ابوالصلاح حلبی، ابوالفتح محمدبن علی بن عثمانی و دیگران اشاره کرد.
و در میان شاگردان مبرزش هم باید یاد نمود از بزرگوارانی همچون قاضی عزالدین طرابلسی، ابوالوفا نیشابوری رازی، ابومحمد خزاعی رازی و دیگر اجله فخر و حکمت و معرفت که جرعه نوش علم و عمل و تهذیب و اخلاق و منش این مرد ربانی و عالم روحانی بودند.
ابن براج در کنار سایر شاخصه های علمی و ویژگی های فکری و اندیشه زلال و مجاهدتهای عملی اش دارای منش و روش شاخص و خاصی در حوزه اندیشه و اجتهاد بود و این از فتاوای خاص و ویژه و نیز استنباطات بعضا منحصربفردش قابل مشاهده و فهم است و گواه استقلال رأی و نظر صائب و اندیشه بکر و خلاق و نوآوری و ابتکارات علمی ایشان در حوزه اجتهاد فقهی و کلامی و اصولی است.
او عمری را در راه احیای دین و ترویج آئین سپری کرد و بجاست یادش را گرامی داریم و بر روح بلند و باعظمتش درود فرستیم!
