به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، حجت الاسلام والمسلمین محمد جواد طبسی، در دوره آموزشی کوتاه مدت «امام باقر(ع) شناسی»، در شبستان نجمه خاتون حرم مطهر حضرت معصومه(س) به موضوع نسب شناسی و ولادت آن حضرت پرداخت و گفت: درباره ولادت امام باقر(ع)، همانند سایر معصومین(ع) یک نظر واحدی وجود ندارد و اقوال مختلفی برای سال، ماه و روز ولادت حضرت در کتب گوناگون بیان شده است.

*نگاهی بر اقوال گوناگون در سال، ماه و روز ولادت امام باقر(ع)

وی به اقوال سال، ماه و روز ولادت امام محمد باقر(ع) اشاره کرد و اظهار داشت: برای سال ولادت این امام همام سه قول: 56 هجری، 57 هجری و 59 هجری ذکر شده و برای ماه و روز ولادت ایشان نیز اول رجب و سوم صفر آمده است.

این استاد حوزه در پاسخ به این سوال که این اختلافات از کجا ناشی شده است؟ ابراز داشت:  سابقا در رسم الخط هایی که بود، نقطه گذاری وجود نداشت و لذا بسیار مشاهده شده که سبعون و تسعون از نظر رسم الخط شبیه به هم نوشته می شد و اختلافات اینچنینی پیش می آمد و از این نوع سوء تفاهمات در سال و ماه شهادت حضرت زهرا(س) نیز داریم.

این محقق و پژوهشگرحوزوی ادامه داد: علت دیگری که می توان برای این اختلافات ذکر کرد، این است که در آن ایام تاریخ ها را دقیق نمی نوشتند و همانند امروز روزشمار نبوده و این مباحث تقریبی، کتابت می شد و نظم خاصی در این موضوعات وجود نداشت.

این کارشناس امام شناسی افزود: در اینکه ایشان در چه روزی متولد شده اند نیز اختلاف است که روزهای دوشنبه، سه شنبه و جمعه ذکر شده است.

حجت الاسلام والمسلمین طبسی خاطرنشان ساخت: این امام همام در مدینه به دنیا آمدند و در این موضوع اختلافی نیست.

*تاریخ شهادت پیشوای پنجم

وی در ادامه با اشاره به اینکه در تاریخ شهادت حضرت نیز اختلاف است، تصریح کرد: سال های 114 هجری، 116 هجری و 117 هجری و ماه های ذی حجه، ربیع الاول و ربیع الثانی، سال ها و ماه هایی است که برای شهادت حضرت ذکر کرده اند.

این استاد حوزه افزود: اما درباره روز شهادت ایشان اختلافی نیست و روز هفتم ماه آورده اند.

این محقق و پژوهشگر یادآور شد: پدر امام باقر(ع)، امام زین العابدین(ع) و مادر ایشان، فاطمه بنت الحسن(ع)، دختر امام حسن مجتبی(ع) و از نوادگان حضرت زهرا(س) و معروف به أم عبدالله است که بانویی شریف، متدین، مؤمن و از زنان پرهیزکار زمان خود بوده است.

*معجزه ای از فاطمه بنت الحسن(ع)؛ مادر امام باقر(ع)

حجت الاسلام والمسلمین طبسی با اشاره به جمله ای از امام محمد باقر(ع) درباره این بانوی با شرافت، اظهار داشت: حضرت در این جمله می فرماید: «کانَتْ اُمِّی قاعِدَةً عِنْدَ جِدارٍ فَتَصَدَّعَ الجِدار وَ سَمِعْنا هِدِّةً شَدیْدةً فَقالَتْ بِیَدِها: لا وَ حقَّ المُصْطَفی ما اَذِنَ اللّه ُ لَکَ فِی السُّقُوطْ، فَبَقِیَ مُعَلَّقا فِی الْجوِّ حَتّی جازَتْهُ، فَتَصَدَّقَ أبی عَنْها بِمَائَة دِیْنارٍ/ مادرم کنار دیواری نشسته بود، ناگاه دیوار شکاف برداشت و صدای مهیبی به گوش رسید، مادرم با دستش اشاره کرد و گفت: نه، به حقّ مصطفی. خداوند به تو اجازه فرو افتادن ندهد. پس دیوار در هوا معلق ماند، تا آنگاه که از کنار آن گذشت. سپس پدرم (امام سجاد(ع) به سبب دفع آن خطر، صد دینار صدقه داد».

وی ادامه داد: امام صادق(ع) نیز درباره فاطمه بنت الحسن(ع) مادربزرگ خود می فرماید: «کَانَت صِدیَقة لَن یُدرَک فِی آلِ الحَسَنِ (علیه السلام) مِثلُها/ جده ام صدیقه بود و در آل [امام]حسن (علیه السلام) زنی به درجه و مرتبه او نرسید».

این استاد حوزه یادآور شد: امام باقر(ع) اولین امامی است که از وصلت دو علوی به دنیا آمده است؛ چراکه پدر ایشان امام سجاد(ع)، علوی و مادر ایشان فاطمه دختر امام حسن(ع) نیز علوی بوده است.

این محقق و پژوهشگر در ادامه به برادران و خواهران امام باقر(ع) اشاره کرد و گفت: ابن شهر آشوب در مناقب آورده است که امام سجاد(ع) 12 پسر داشته که همه از أمهات اولاد بودند؛ مگر امام باقر(ع) و عبدالله باهر که از فرزندان فاطمه بنت الحسن(ع) بودند.

این کارشناس امام شناسی افزود: علی بن عیسی اربلی 9 فرزند، ابن خشاب 8 فرزند و در کتب دیگر 10 و 15 فرزند نیز برای امام زین العابدین(ع) ذکر شده است.

حجت الاسلام والمسلمین طبسی یادآور شد: باقر، عبدالله، حسن، حسین، زید، عمر، عبدالرحمان، سلیمان، علی، خدیجه، محمد اصغر، فاطمه، ام کلثوم و ... نام هایی است که برای فرزندان امام زین العابدین(ع) ذکر کرده اند.

وی با اشاره به همسران امام باقر(ع)، ابراز داشت: یکی از همسران امام، أم فروه نام دارد که دختر قاسم بن محمد بن أبی بکر و مادر امام صادق(ع) است و در احوالات ایشان آمده که او بانویی عالمه و فقیه بوده است.

*داستانی از أم فروه؛ همسر امام باقر(ع)

این استاد حوزه با اشاره به داستانی از أم فروه، خاطرنشان ساخت: وی به حج مشرف شد و در حج، استلام حجر(دست کشیدن بر حجر) یکی از مستحبات است، انسان هنگامی که طواف می کند، سمت چپش به سمت بیت الله است و ام فروه به «حجر» رسید و با دست چپ آن را استلام کرد و مردی این حرکت را دید و به او گفت: ای زن؛ در سنت خطا کردی و سنت این است که با دست راست استلام کنی؛ ایشان بلافاصله پاسخ داد: ما از علم تو بی نیاز هستیم و می‌دانم که این کار من خطا نبوده است و از این داستان باید نتیجه گرفت که ایشان همسر و مادر امام بوده و با مسائل بسیار خوب آشنا بوده است.

این محقق و پژوهشگر تصریح کرد: أم حکیم دختر السید بن المغیره السقفیه، أم علی و أم ولد که کنیز بوده، از دیگر همسران امام باقر(ع) بوده اند.

*نکته ای قابل توجه برای مسئولین دفاتر طلاق

این کارشناس امام شناسی اظهار داشت: رأی «أم علی» از همسران امام باقر‌(ع) از نظر اعتقاد، رأی خوارج بود و عجیب اینجاست که وقتی این زن اعتقادات خود را برای امام(ع) بیان کرد، حضرت از سرشب تا صبح با او صحبت کردند و او را رها نکرده و طلاق ندادند که این کار ایشان باید درسی برای مسئولین دفاتر طلاق ما باشد که به راحتی صیغه طلاق را برای زوجین جاری نکنند.

*فرزندان امام باقر(ع)

حجت الاسلام والمسلمین طبسی به فرزندان امام محمد باقر(ع) اشاره کرد و ابراز داشت: شیخ مفید و مرحوم طبرسی در أعلام الوراء آورده است که امام باقر(ع) 7 فرزند داشته که پنج پسر و دو دختر بوده اند که نام های آنها: ابوعبداللّه جعفر (امام صادق(ع) و عبداللّه که مادر این دو اُمّ‌فَروه بوده و ابراهیم و عبیداللّه که در کودکی درگذشتند و مادرشان امّ‌حکیم بود و علی، زینب و امّ‌سلَمه که مادرهایشان کنیز بوده‌اند.

*القاب حضرت

وی با اشاره به اینکه مهمترین لقب پیشوای پنجم شیعیان، «باقر» بوده است، خاطرنشان ساخت: این لقب در حدیث لوح آمده و در فرمایشات نبی مکرم اسلام(ص) بیان شده است.

این استاد حوزه ادامه داد: جابربن عبدالله انصاری روایتی در فضیلت امام باقر(ع) نقل کرده که به نوشته ابن شهر آشوب، فقهای مدینه و عراق، همگی آن را روایت کرده اند و در این روایت جابر می گوید: رسول خدا(ص) مرا مورد خطاب قرار داد و فرمود: تو بعد از من چندان زنده می مانی که مردی از فرزندان مرا ـ که شبیه ترین به من و نامش مطابق نام من باشد ـ زیارت می کنی، وقتی او را دیدی، سلام مرا به او برسان و به این سفارش من حتماً عمل کن و سهل مگیر.

این محقق و پژوهشگر تصریح کرد: در تاریخ یعقوبی، دنباله این حدیث چنین آمده است: وقتی جابر به سنین پیری رسید و مرگ خود را نزدیک دید، پیوسته می گفت، ای «باقر» ای «باقر»، کجایی. تا اینکه روزی آن حضرت را دید و خود را به وی رسانید، درحالی که دست و پای حضرتش را می بوسید و می گفت: پدر و مادرم فدای تو که شبیه پدرت رسول خدا هستی، رسول خدا بر تو سلام فرستاده و این روایت از امام صادق(ع) نیز نقل شده و آن حضرت در این روایت کلمه «باقر» را به عنوان یک فضیلت اختصاصی برای پدر بزرگوارش خوانده است.

این محقق و پژوهشگر اظهار داشت: «باقر» به معنای «شکافنده علم» است و در زمان این امام همام، علوم، بسیار عالی بررسی و تبیین شد.

این کارشناس امام شناسی ادامه داد: شاکر، هادی و شبیه، از دیگر القابی است که به امام محمد باقر(ع) نسبت داده اند. حجت الاسلام والمسلمین طبسی با بیان این مطلب که لقب شبیه به این دلیل است که ایشان شبهات بسیاری به رسول گرامی اسلام(ص) داشتند، ابراز داشت: در اسلام چهارنفر شبیه به رسول اعظم(ص) هستند که حضرت زهرا(س)، حضرت علی اکبر(ع)، امام محمد باقر(ع) و امام زمان(عج) می باشند.

*کودکی حضرت

حجت الاسلام والمسلمین طبسی با اشاره به اینکه دوران کودکی حضرت با حوادث بسیار تلخی همراه بوده است، خاطرنشان ساخت: ایشان در کربلا حضور داشته و شهادت امام حسین(ع) و وقایع آن روزگار را دیدند و در کتب تاریخی آمده است که این امام همام در کربلا 3 یا 4 سال داشته اند.

وی در پایان گفت: امام محمدباقر(ع) در آن زمان شدیدترین عذاب های روحی و بدنی را چشیده و جریان اسارت و  اهانت های بسیاری را که به پدرشان شده بود را مشاهده کردند.