سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» گاهی اوقات ناگهان نکته یا مطلبی به دل انسان القا می شود به طوری که انسان احساس می کند اجمالا چیزی را درک می کند، بدون اینکه نکته ای از چیستی آن بفهمد. این خود نوعی الهام است.
در قرآن و روایات به نوعی مسئله الهام و اشراق به قلب تایید شده؛« فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا و نیز حدیث امام صادق(ع) که فرمودند: « أَلْعِلْمُ نُورٌ يَقْذِفُهُ اللّه ُ فِى قَلْبِ مَنْ يَشآءُ. ».
بعد از زمان حضرت رسول(ص) باب نبوت مسدود شد، اما باب کشف و شهود و الهام مسدود نگردید.
ممکن است فردی از لحاظ صفا ، کمال و معنویت به مقامی دست یابد یا به قول عرفا سلسله ای از مکاشفات برای او رخ داده و حقایقی از طریق علم الهامی داده شود، ولی او به دعوت مردم نسبت به یافته ها و مکاشفات خود مامور نیست.
حضرت امیر(ع) در نهج البلاغه می فرمایند:« همیشه در دنیا افرادی هستند که خداوند در باطن ضمیرشان با آنها حرف می زند» حضرت زهرا(س) با آنکه پیامبر نبود به این رتبه راه یافته بودند. حضرت مریم(س) نیز به نص قرآن به این مرحله رسیده بودند هر چند ایشان پیامبر نبودند.
حضرت امیر(ص) در وصف ائمه(ع) می فرمایند:« هَجَمَ بِهِمُ اَلْعِلْمُ عَلَى حَقِيقَةِ اَلْبَصِيرَةِ وَ بَاشَرُوا رُوحَ اَلْيَقِينِ وَ اِسْتَلاَنُوا مَا اِسْتَوْعَرَهُ اَلْمُتْرَفُونَ وَ أَنِسُوا بِمَا اِسْتَوْحَشَ مِنْهُ اَلْجَاهِلُونَ » این راه در اصطلاح اخبار و احادیث محدث می گویند، یعنی کسی که به دلیل بهره مندی از حالت و معنویتی خاص در ضمیرش القائاتی می شود.
امام صادق(ع) می فرمود: «انا لا نعد الفقیه منکم فقیها حتی یکون محدثا؛ ما فقیهی از شما فقیهان را فقیه نمی شماریم مگر انکه محدث باشد» راوی تعجب می کند که مگر ممکن است کسی محدث باشد! حضرت فرمود:« بلی یکون مفهما و الفهم محدث؛ خداوند به او حقایق را تفهیم می کند و همین که مفهم بود محدث است.»
در حقیقت خداوند شرح صدری به او می دهد که مطالب را با روشن بینی بیشتری می فهمد و چنین شخصی محدث است.
قابل یادآوری است که الهام از مصادیق وحی به معنای عام آن، یعنی القای سریع و نهانی است و تفاوت الهام با وحی آن است که شخص ملهم نمی داند از کجا به او الهام شده است و برخلاف وحی.
وحی از خواص نبوت و تبلیغ از شرایط آن است، ولی الهام از خواص اهل ولایت است و شرط تبلیغ در آن نیست. همچنین وضوح وحی از وضوح الهام بیشتر است.
