خبرگزاری «حوزه» شرح کوتاه این فعال فرهنگی ادبی را منتشر می کند.

شمعِ دلِ دمسازانْ بنشست چو او برخاست

وافغان زنظر بازانْ برخاست چو او بنشست

1- این غزل در دیوان حافظ ،غزلی پر ابهام است و اوج آن در این بیت دیده می شود  و از این  رو می شود آن را بیت الغزل  نامید .

2-خواجوی کرمانی بیتی داردکه:

فغان از جمع چون بنشست برخاست/چراغ صبح چون برخاست بنشست

 تأثیر اشعار خواجو بر حافظ بسیار است ، اما وقتی  زبان  حافظ به سخن گشوده می شود ،معماری در شکل و محتوا  دگرگون  می شود و بنای شعر به اوج شکوه خود می رسد.

3-بین بنشست و برخاست در هر دو مصرع، تضاد ،طباق  و تصویری زیبا و کنش و  واکنش وجود دارد ،و صنعت های دیگری چون رد الصّدر ، تشبیه و ...نیز دیده می شود.

4-«دم» در «دمسازان» هم به معنی نَفَس است و هم معنای شعله و زبانه آ تش و بنشستن شمع  در معنی خاموش شدن شعله است.

5-بین تصویر ِ سو سویِ شمع و حالت نظر بازیِ عشّاق رابطه معنادار و ظریفی نهفته است.

6-در ضبط قزوینی و بسیاری دیگر از نسخه ها در بیت اول به جای دمسازان ،دمسازم آمده است، اما به نظر می رسد به جهت  وجود موازنهٔ لفظی ومعنوی با نظر بازان ، «دمسازان» مناسب تر باشد. گرچه در برخی نسخ مشتاقان هم آمده است، اما  زیبایی ایهامِ «دم» که پیشتر گفته شد را نمی شود نادیده گرفت.

7-در برخی نسخ واو در اول مصرع دوم نیامده، اما اگر «واو» را حالیه و یا عطف ویا معیّت بگیریم، نوعی زیبایی دارد که در نبود آن نمای کلی تصویر بیت به خوبی دیده نمی شود.

محمدجعفر محمدزاده