خبرگزاری «حوزه» نخستین روزهای آذرماه سال جاری به همت مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی ادیان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و سفارت جمهوری اسلامی ایران در واتیکان  هیئتی متشکل از  اساتید شاخص حوزه و دانشگاه به واتیکان عزیمت نموده و در دهمین دور از سلسه  نشست گفتگوهای دینی میان ایران و واتیکان  شرکت کردند.

اهمیت این سلسله نشست ها و نیز آشنایی با کم و کیف این دیدارهای علمی و همچنین آشنایی با بایسته های تداوم این نشست ها، خبرگزاری «حوزه» را بر آن داشت تا با برخی از اعضای (گروه هیئت اعزامی) به واتیکان به گفتگو بپردازیم.

آنچه در ادامه می آید، مشروح گفتگوهای خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، با حجج اسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی، عبدالحسین خسروپناه و آیت الله ابوالقاسم علیدوست است که از نظرگاه مخاطبان فرهیخته می گذرد:

 

حجت الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی با اشاره به الزامات مطرح در اعزام هیئت ایرانی به واتیکان به منظور شرکت در دهمین دور از نشست گفتگوی اسلام و مسیحیت اظهار داشت: اقتضای دین و آیین توحیدی، آن است که ادیان الهی گرچه به ظاهر مختلف هستند ولی در واقع یک دین به شمار می روند، چرا که آن چه از ناحیه خدای متعال به نام دین ارسال ونازل شده ، اساساً نمی تواند بیش از یک دین باشد.

همه انبیا در واقع پیام آور یک دین بوده است. وی افزود: البته جلوه های بیرونی دین که در حقیقت جلوه های زمینی آن هستند به جهت تغییر نسل ها و تغییر مکان ها و .... دارای کثرت هستند؛ در یک دوره ای از حضرت آدم(ع)، حضرت نوح(ع) ابراهیم(ع) و موسی(ع) و عیسی(ع) و پیامبر(ص) سخن به میان است ولی همه این ادیان بخشی از دین را برای جامعه بشری به همراه آوردند ، ضمن آن که همه آن ها در جهت تکمیل و نهایی شدن قرار داشتند و در نهایت دین خاتم الانبیا(ع) مطرح شد و زمانی که پیامبر اکرم (ص) دین اسلام را عرضه می کند این سخن یعنی همه ادیان پیامبران به صحنه آمده است.

 

این استاد حوزه بیان داشت: به همین خاطر است که می بینیم نام مبارک انبیاء بیش از بیست و پنج پیامبر در قرآن ذکر شده و از سنن و سیره و نوع تاریخی که بر آنها گذشته سخن به میان آمده و خداوند می فرماید که ای پیامبر ایام الله و وضعیت این انبیا را برای مردم بیان کن؛ در واقع خداوند متعال صحنه همه ادیان را به عرصه اسلام می آورد و لذا این گونه نیست که ادیان گذشته را به تاریخ و موزه ذهن و فرهنگ بسپاریم و بخواهیم اسلام را در مقابل ادیان دیگر قرار دهیم و بقیه را منسوخ بدانیم.

تجلیل قرآن کریم از همه انبیای الهی

وی در توضیح این مطلب گفت: باید توجه داشت که شریعت ها نسخ می شوند، ولی آنچه که خواهد ماند، جنبه ثابت مبتنی بر باورهای اصیل است؛ این تصور باید برای جامعه معین شود که همان گونه که پیامبر اکرم(ص) مورد تجلیل است انبیای دیگر الهی نیز از سوی مردم باید مورد تجلیل واقع شوند، به این خاطر که این بزرگان در قرآن کریم الگو معرفی شده اند و پروردگار عالم بیان می کنند که مردم از حضرت ابراهیم(ع) الگو بگیرند؛ یا اینکه فرمودند از حضرت آسیه(س) و مریم(س) الگوبگیرید.

وی افزود: حضرت مریم(س) مختص به جریان مسیحیت نیست یا حضرت آسیه(س) به جریان حضرت موسی(ع) به شکل صرف تعلق ندارد بلکه به انسانیت و عالم دین تعلق دارند؛ باید جامعه را در سطحی وارد میدان معرفت دینی کنیم که همه مباحثی که در عرصه دین دیده می شود به آن ادیان نیز توجه شده است.

وحدت ادیان در جنبه الهی و کثرت در بُعد زمینی

حجت الاسلام و المسلمین جوادی آملی ادامه داد: متاسفانه نگاه نادرستی در جامعه ما شکل گرفته و این مشکل نیز به عملکردها باز می گردد؛ دین یک حقیقت است که دارای وحدت در جنبه الهی و کثرت در بُعد زمینی است؛ هر کدام از انبیای الهی سهمی را برای حقیقت بشر آورده اند و این گونه مسایل نشان می دهد که همه ما در یک ظرف واحد به فعالیت علمی می پردازیم.

وی با تاکید بر این نکته که اساساً دین، یک دین است و اگر سایر ادیان با رویکردهای مخلتف آمده اند، این رویکردها دلیل بر متفاوت بودن حقیقت نیست، گفت: زمانی که آیت الله العظمی جوادی آملی با پاپ اسبق ملاقات کردند، به این نکته اشاره کرده و فرمودند این گونه نیست که حضرت موسی(ع) نشان قهر خدا و حضرت عیسی(ع) نشان صلح باشد، بلکه عیسی مسیح (ع) همه آنچه حضرت موسی(ع) آورده را تصدیق کرده است؛ البته ممکن است رویکرد انبیاء به واسطه زمان و مکان متفاوت باشد ولی روح آنها واحد است؛ لذا فعالان عرصه دین باید بیان کنند که دین در گستره واحد آمده و به رغم کثرت ها، حقیقت دین واحد است و لذا اگر جلساتی بین ادیان مطرح است باید راجع به همه آنها صحبت کنیم.

نیازمند گفتگوی اسلام با یهودیت و مسیحیت هستیم

وی اضافه کرد: به همین جهت است که امروز مباحث اسلام و مسیحیت مطرح است و ما باید در خصوص اسلام و یهودیت نیز صحبت کنیم البته نه صهیونیسم که یک جریان و فرقه سیاسی آن هم به صورت نژاد پرستانه است که بر اساس قدرت سیاسی شکل گرفته و با آیین اصیل حضرت موسی(ع) نیز در تقابل است؛ خداوند چندین بار در قرآن قصه حضرت موسی(ع) را نقل کرده و جالب این که نماد مبارزه و مقابله با ظلم و استکبار در قرآن کریم حضرت موسی(ع) است ولی این مساله نیز در جامعه ما شناخته شده نیست.

رییس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء همچنین با تاکید بر این که ادیان الهی بایستی امروز به میدان بیایند، اظهار داشت: راز قوی شدن دین واره ها و جریان های انحرافی به نام دین آن است که این اختلاف در حوزه دین رخ داده و مسیحیت و یهودیت و اسلام بعضاً تلقی درستی از هم ندارند و در فضای کثرت حضور دارند و در این فضای کثرت ، طبعاً اختلاف هم رخ می دهد.

چرا ادیان ابراهیمی به جز اسلام نتوانستند فعال باقی بمانند؟!

وی در ادامه با بیان این که امروزه یک جریانی در جوامع پیشرفته در حال رخ دادن است که به نام جامعه مدنی فضای جامعه را به سمت راهبری اخلاقی به پیش می برد، گفت: آنچه مسلم است این که این راهبری با راهبری دینی متفاوت است و نسبت به راهبری دینی ناقص است؛ توضیح آن که ادیان ابراهیمی به جز اسلام به دلیل این که نتوانستند فضای عقلانیت را وارد دین خود کنند لذا نتوانستند در فضای کنونی باقی بمانند و اتفاقی که افتاده این است که از حیثیت جامعه دینی به سمت جامعه مدنی نزول کرده و به سمت راهبری اخلاقی رفته اند و مباحث کلامی نیز مورد بحث قرار نمی دهند ؛ در واقع آنها جنبه ماورایی انسان را حذف کرده و جنبه الهی که انسان را به منبع و محتوا وصل می کند، قطع نموده اند.

لزوم ارتقای سطح گفتگوها از نگاه اخلاقی به نگاه دینی

این استاد و محقق حوزوی بیان داشت: در همین گفتگوهای اخیر به این مساله پرداخته شد که زندگی که امروزه بشر به آن نیاز دارد دارای چه اقتضایی است؛ امروزه مسیحیت اصل صلح و دوستی را به عنوان تراز تمام بحث های خود مطرح می کند؛ این سخن درست و اخلاقی است .

وی افزود: در واقع بحث اسلام و مسیحیت نیازمند این است که در فصل اول دین را در یک سطح خاص ببینیم و ادیان الهی را در آن سطح حاضر ببینیم و مسیحیت و اسلام و... را جدا نبینیم چنانچه اسلام نیز گذشته را تصدیق کرده و گذشته را به صحنه گفتگو آورده است.

وی اضافه کرد: جنبه های دینی که انبیای الهی آورده اند برای انسانیتی است که همچنان زنده است؛ سلوک حضرت موسی (ع)که خود نماد مبارزه با ظلم و ستم و دستگیری از مردم جامعه است مدل الهی دین است؛ حضرت عیسی(ع) زهد و بی رغبتی نسبت به دنیا را مورد تاکید قرار داده اند که این بحث از جایگاه توحیدی برخوردار است؛ همچنین قدرت حضرت موسی(ع) در مقابل فرعون نیز از جایگاه سیاسی نبود بلکه از جایگاه توحیدی بود و به همین خاطر خدای متعال از عبارت فذکر ایام الله استفاده کرده است. در حقیقت حضرت موسی(ع) از جایگاه خداوند آمده تا حاکمیت و ربوبیت پروردگار عالم را در مقابل ربوبیت فرعون مطرح سازد.

انتقاد از نگاه صرفاً تاریخی روشنفکران به انبیای الهی

این  استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود ضمن انتقاد از برخی روشنفکران که مباحث مربوط به پیامبران گذشته و همچنین پیامبر اسلام را صرفاً از دید تاریخی مورد توجه قرار می دهند، گفت: این در حالی است که پیامبر اکرم(ص) تمام انحرافات را کنار زده و یک دین نقی، تقی و پاک را از زمان حضرت آدم(ع) تاکنون پیش روی انسان قرارداده است؛ در واقع از این منظر همه انبیاء سلسله و زنجیره ای از خیر و برکت الهی هستند.

وی افزود: متاسفانه گاهی همین غفلت در جامعه فرهنگی، دینی و حتی حوزوی نیز دیده می شود و حال آن که اگر ما بخواهیم به مسیحیت و یهودیت مثل آمریکا و شوروی برخورد کنیم به بهره ی دینی نمی رسیم؛ اگر مسیحیت را کنار بگذاریم باید از این حیث نیز نگاه کنیم که تفکر مسیحیت و حضرت موسی(ع) بخشی از دین اسلام است ؛خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) بیان می کند که به مردم بگو موسی(ع) و عیسی(ع) چه کرده اند.

رسالت مهم رسانه حوزه در اصلاح نگاه غلط

حجت الاسلام و المسلمین جوادی آملی تصریح کرد: از این حیث بنده معتقدم که رسانه حوزه وظیفه دارد این مطلب را تبیین کند که سطح دین تمام اجزای دین و هویت بشریت و الهی را مد نظر دارد؛ بر اساس دین الهی می توان نظامات اجتماعی را به بهترین شکل برخاسته از توحید مطرح کرد و نگرش حقانی داشت.

وی افزود: امروزه که بحث فلسفه اخلاق و اخلاق عملی در نظامات اجتماعی راه پیدا کرده و به عنوان سقف شرافت انسانی بحث می شود به نظر بیشتر یک اشتباه دانشی است یعنی بدون اینکه معنایی برای این مساله داشته باشیم به یک فهم بشری اتکا می کنیم و آنها را به میدان می آوریم در حالی که اینها در حال گذار هستند و ممکن است این فلسفه اخلاق در عصرهای بعدی تغییر کند.

به دنبال اخلاقی هستیم که خاستگاهش توحید است

این استاد حوزه علمیه قم یادآور شد: چنین فضایی از تفکر هیچ گاه اخلاق اصیل مبتنی بر توحید را به ما ارایه نمی دهد، چرا که این اخلاق یک اخلاق شرافتمندانه نیست البته شاید به عنوان یک قانون برای بشر کارایی داشته باشد ولی نمی تواند کمال انسانی و الهی را برای انسان تضمین کند؛ ما به دنبال اخلاقی هستیم که خاستگاه توحید داشته باشد و آن اخلاقی مدنظر ماست که خدای متعال در وصف پیامبر اکرم ، از آن به "خُلق عظیم" یاد کرده است؛ اخلاقی که روح انسانی را با خدا پیوند می دهد، همان اخلاق اصیل است.

رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسرا در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این که بخشی قابل توجهی از علمای مسیحی جهان عموماً شناخت خاصی نسبت به تشیع ندارند ، بلکه بر اثر ظهور وبروز حاکمیت اهل سنت و اندیشه وهابیت در عربستان بیشتر نگاهشان از اسلام معطوف به آن است، گفت: البته عربستان و واتیکان به هم تمایلی ندارند که به جهت بحث تکفیر است که وهابیون دارند و لذا این ارتباط شکل نگرفته است و حال آن که بحث همزیسیتی مسالمت آمیز در وحی و مکتب پیامبر کاملا موجود است.

وی افزود: از سویی اسلامی که در ایران بر اساس مکتب تشیع وجود دارد یک نگاه اصیل مبتنی بر کتاب و  سنت را ارایه می دهد که در این نگاه بحث تعامل و مذاکرات در فضای دینی مورد توجه است و لذا به همین خاطر است که از اوایل انقلاب این ارتباط میان ما و واتیکان برقرار بوده و به خصوص در طول 20 سال اخیر این روابط مستحکم تر هم شده است.

این استاد حوزه با اشاره به این که گفتگو با واتیکان و مسیحیت- به رغم نقص های موجود- فرصتی برای ایران است که ازاین طریق با جهان مذاکره کند و مواضع خود را در سطح بین المللی مطرح و تبیین نماید. ابراز داشت: واتیکان کشوری است که قدرت سیاسی و نظامی ندارد و تنها سلاح آن گفتگو است و این مساله آرزوی ماست زیرا ما به دنبال جهانی بوده ایم که با گفتگو بتوانیم آن را بسازیم.

وی اضافه کرد: واتیکان امروز با زبان معنویت و اخلاق با دنیا صحبت می کند و اگر امروز از رفع فقر و ظلم و زدودن محرومیت سخن می گوید از جایگاه معنوی است؛ حال آن که اسلام با قدرت معنا و اخلاق بهتر از مسیحیت هم تاثیرگذارتر است، ولی تا زمانی که صرفاً قدرت های سیاسی و امنیتی و نظامی بخواهند مطرح باشند چندان مجال معنا و گفتگو یافت نمی شود.

گفتگوی صلح آمیز واتیکان؛ فرصتی ارزشمند برای اسلام و شیعه

اسلامی که در ایران بر اساس مکتب تشیع وجود دارد یک نگاه اصیل مبتنی بر کتاب و  سنت را ارایه می دهد که در این نگاه بحث تعامل و مذاکرات در فضای دینی مورد توجه است و لذا به همین خاطر است که از اوایل انقلاب این ارتباط میان ما و واتیکان برقرار بوده و به خصوص در طول 20 سال اخیر این روابط مستحکم تر هم شده است.

 در توضیح این بخش از سخنان خود گفت: طبعاً این جریان برای قدرت ها پشتوانه می شوند و کسانی که پول و قدرت و نظامی گری دارند به این وجوه می نازند ولی واتیکان که قدرت خود را معنا و گفتگو می داند با زبان گفتگو وارد می شود؛ او با هیچ کس وارد جنگ نمی شود و از همه انتظار صلح و دوستی دارد و بر اساس دوستی روابط دیگران را توصیه می کند؛ ما به صلح پایدار می اندیشیم، ولی با زبان جنگ نمی توان صلح عادلانه ایجاد کرد؛ البته دفاع غیر از جنگ است که این دفاع مقدس سرمایه ماست و اساساً نمی توان اسم آن را جنگ گذاشت.

حجت الاسلام و المسلمین جوادی آملی روی سخن ما هم همواره این بوده که نه ظلم وجود داشته باشد و نه این که بخواهیم زیربار ظلم برویم.

ضرورت تقویت بُرد رسانه ای این نشست ها

وی با ابراز تاسف از این که این مباحث چندان بُرد رسانه ای در کشور ما و در عرصه بین الملل پیدا نکرده است، افزود؛ اگر رسانه ها دغدغه اسلام و دفع ایران هراسی و اسلامی هراسی دارند باید به این مساله توجه کنند؛ مسیحیت بیان می کند که جنگ که هیچ حتی بیگانه هراسی را از منطق تفکر بشری حذف کنید؛ در کل این دستاوردها برای نظام و اسلام و جامعه ما ارزشمند است،

وی یادآور شد: از سویی ما متاسفانه به قدرت داخلی مان برای بیان مواضع خارجی مان توجه و سرمایه گذاری می کنیم و حال آن که قدرت داخلی یک سرمایه است که برای صیانت از کشور می خواهیم نه اینکه آن را عنصری برای وحدت در نظر بگیریم؛ آیت الله العظمی جوادی آملی می فرمایند که این گونه نیست که جامعه در عصر ظهور با شمشیر اصلاح شود بلکه امام (ع) عقول را به تکامل می رساند.

مناسبات ما با واتیکان ، یک فرصت است

رییس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء با تاکید بر این که ما باید مناسبات میان خود و واتیکان را به عنوان فرصت بدانیم گفت: نکته دیگر آن است که مسیحیت کاتولیک دینی است  دارای دو میلیارد پیرو و روی اخلاقیات و صلح و دوستی و رفع تبعیض تبلیغ و تاکید می کند.

وی با اشاره به لزوم حمایت از تشکل ها و نهادهای دینی در کشور که بعضا زیر نظر مقام معظم رهبری و یا تحت پوشش دولت در عرصه تبلیغ دینی فعالیت می کنند ، افزود: این سازمان ها ظرفیت و قدرت لازم را برای انجام امور تبلیغی دارند و باید تقویت شوند؛ متاسفانه در حال حاضر برخی از این نهادها در کنج و زاویه هستند و کسی به آنها اهمیت نمی دهد و ما به خصوص برای تعامل با جهان مسیحیت نیاز داریم که این نهادها نقش آفرینی بهتر و فعالانه تری داشته باشند.

وی یادآور شد: این دوره که دهمین دوره گفتگوی اسلام و مسیحیت بود محوریتش این بود که افراط و خشونت از جایگاه اسلام و مسیحیت مورد بحث و گفتگو قرار گیرد و با رویکرد عقلانی به دین ، جریان خشونت و افراط چگونه تعریف خواهد شد و در مقابل آن باید چه کرد؟

این اندیشمند و متفکر علوم انسانی گفت: اگر بخواهیم این بحث را از جایگاه مسیحیت دنبال کنیم اسلام با تفکر عقلی جلو رفته است و به روز بودن اسلام نیز به همین دلیل است؛ از این حیث در خلال همین گفتگو ها و نشست ها عقلانیت را می پذیرند.

ترکیب هیئت ایرانی مناسب و قوی بود

وی همچنین در خصوص ترکیب هیئت ایرانی و کلیات مباحث مطرح شده از سوی آنان ابراز داشت: گروهی که در این زمینه امسال انتخاب شده بود تیم مناسبی بود. این هیئت 13نفره مرکب از حوزویان و دانشگاهیان بود و با حضور عالمانه و مقالاتی که ارایه شد. اساس تفکر دینی در این مباحث بیان شد و ما بدون اینکه بخواهیم نقد تند داشته باشیم، رویکرد تفکر عقلانی و رویکرد دین را مطرح کرده و جریان های خشونت گرا و افراطی را محکوم نموده و بیان کردیم که دین اساسا به دلیل اینکه با قلوب و عقول کار دارد جای خشونت و زور نیست و خشونت زمانی است که بخواهیم مطلبی را از روی هوا و هوس بیان کنیم.

روایت آیت الله علیدوست از نشست با سران واتیکان

آیت الله ابوالقاسم علیدوست، دیگر عضو حوزوی حاضر در این نشست ها نیز با اشاره به این که این نشست، دور دهم گفتگوی دینی اسلام با واتیکان بود که به صورت دوسالانه از سوی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، یک بار در ایران و یک بار در خارج از کشور برگزار می شود، گفت: دوم و سوم آذرماه سال جاری، زمان برگزاری این نشست در واتیکان با محوریت بحث درباره افراط و خشونت بود که در هیئت ایرانی دکتر ابراهیمی ترکمان، به عنوان رئیس هیأت اعزامی و حجج اسلام والمسلمین آقایان جوادی آملی، خسروپناه، صاحبی، مسجدجامعی، مظاهری، یثربی، خاموشی و بنده حضور داشتیم.

وی افزود: در این نشست، کاردینال ژان لوئی توران، قائم مقام پاپ و ريیس شورای پاپی گفت‌وگوی ادیان واتیکان، ميگوئيل آيوسو، دبير شورا، مونسينيور خالد عكاشه، رييس بخش اسلام شورا و تعدادی از شخصیت‌های برجسته علمی واتیکان نیز در طرف مقابل قرار داشتند.

رئیس انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه قم همچنین با اشاره به برنامه های این نشست، بیان داشت: نحوه برگزاری این نشست بدین نحو بود که صبح روز اول، سه شرکت کننده ایرانی و سه شرکت کننده واتیکان مقالات خود را در مدت زمان 20 دقیقه ارائه داده و پس از یک استراحت کوتاه، دو طرف به بحث و گفتگو می پرداختند.

وی اضافه کرد: این منوال در برنامه های بعدازظهر و صبح روز بعد نیز ادامه و در پایان بیانیه ای به عنوان مشترکات گفتگوها، جمع بندی و انعکاس داده شد.

تأکید بر مشترکات و مباحث برون دینی

وی در پاسخ به این سوال که آیا در این جلسات، اختلاف نظراتی هم میان دو طرف پیدا می شد یا خیر، گفت: در این جلسات، مطالب درون دینی و مذهبی بیان نمی شود، بلکه بیشتر بر روی مباحث برون دینی، فرادینی و مشترکات تکیه می شود؛ البته هنر صاحب مقاله و ارائه دهنده بحث آن است که تصویری از مطالب درون دینی خود ارائه دهد که مقبولیت پیدا نماید.

عضو شرکت کننده ایرانی در گفتگوی دینی با واتیکان افزود: از سویی چون در این نشست ها مطالب، انسانی است تا اسلامی یا مسیحی محض؛ روشن است که اختلاف نظرها کمتر پیش می آید و بحث ها بهتر جلو می رود.

یک پیشنهاد نوین مطرح شد

وی با اشاره به این که تنها چالش در این نشست، درباره مقاله بنده با موضوع: «سهم ادیان در ساخت و مدیریت خانه مشترک بشریت» بوده است، خاطرنشان کرد: بنده در این مقاله به سراغ ظرفیت های اسلام و مسیحیت رفته و بیان کردم که اگر بر روی این نهادها انگشت بگذاریم، می توانیم خانه مشترک بشریت را ساخته و مدیریت کنیم و در پایان مقاله، پیشنهاد دانشگاه مشترک بشریت را ارائه کردم.

مهدویت و فرزند انسان؛ مقولات نزدیک به هم در اسلام و مسیحیت

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که مهدویت یکی از اعتقادات شیعیان است و در این مقاله، بنده یکی از ظرفیت ها را «اعتقاد به مصلح» عنوان کردم، گفت : در اعتقادات مسیحیت نیز، مُصلح تحت عنوان «فرزند انسان» وجود دارد و بیان شد که اگر نگوییم این دو اندیشه، یکی است؛ بسیار با یکدیگر نزدیک هستند و طبعاً می تواند برای تمام جوامع بشری بسیار نشاط آفرین باشد.

عضو شرکت کننده ایرانی در گفتگوی دینی با واتیکان یادآور شد: نکته قابل توجه در این نشست ها، آن است که دو طرف به بیان دیدگاه های خود به صورت بسیار محترمانه، علمی، مذهبی، غیرسیاسی و اخلاقی پرداخته و هیچگونه دعوا، پرخاش و تندی وجود ندارد.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم خاطرنشان ساخت: دیدار با پاپ، مصاحبه با رادیو و تلویزیون 2000 واتیکان و همچنین بازدید از مساجد مسلمانان از دیگر برنامه های ما در واتیکان بود.

وی همچنین در خصوص دیدار با پاپ نیز گفت: ملاقات با پاپ به صورت بسیار محترمانه انجام و فقط جمع ایرانی در این ملاقات حضور داشتند؛ در ابتدا رئیس هیأت ایرانی به معرفی اعضاء حاضر پرداخت و گاهی افراد حاضر نیز صحبت های کوتاهی داشتند؛ اما معمولا پاپ در این جمع های خصوصی صحبتی انجام نمی دهد؛ ولی ایشان سخنان کوتاهی داشت و به ابراز علاقه به ایران و بیان مشکلات بشریت پرداخت و در پایان التماس دعا داشت.

تغییر نگاه به اسلام و شیعه؛ رهآورد این نشست ها

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه به اثرات این نشست ها اشاره و تصریح کرد: در ابتدا لازم است تصویری از نگاه دنیا به اسلام و تشیع داشته باشیم، به ویژه با عنایت به یان که امروزه تصور جهانی نسبت به اسلام و مفاهیم اسلامی، تصور مثبتی نیست؛ بلکه مسلمانان و شیعیان، انسان هایی خشن، جنگ طلب و ... هستند؛ به علاوه اینکه شیعه را به عنوان فرقه ای کوچک و جزئی از اسلام شناخته و مورد بی مهری شدید قرار می دهند.

وی همچنین با بیان این که که در این نوع نگاه ها، موضوع انقلاب و نظام اسلامی نیز روشن است، اظهار داشت: این نشست ها و رفت و آمدها تمام این ساحات را پوشش و اصلاح و چهره آرامی را از اسلام نشان خواهد داد؛ به عنوان مثال در مصاحبه ای که با رادیو و تلویزیون واتیکان داشتم، عنوان کردم که وهابیت فرقه خارج از اسلام است و داعش و تکفیری ها را خارج از اسلام بدانید تا دنیا بداند که اسلام عاری از خشونت و جنگ است.

آغاز سخنان روحانی مسیحی با نهج البلاغه

آیت الله علیدوست با اشاره به اینکه این نشست ها، غیر مسلمانان را با تراث شیعه آشنا می کند، گفت: کاردینال مسیحی در سفر قبلی خود به ایران، سخنان خود را با نامه امام علی(ع) به مالک اشتر آغاز کرد و این نکته از این حیث حایز اهمیت است که ما در این نشست ها از کتاب های فرادینی همچون نهج البلاغه، صحیفه سجادیه  استفاده می کنیم؛ چراکه این کتب را  تنها از آن مسلمانان نمی دانیم . معتقدیم شخصیت امام علی(ع) فقط برای مسلمانان نیست.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به آسیب هایی که می تواند به این نشست ها ضربه بزند، اشاره کرد و ابراز داشت: ما در کشور نهادهای مشابه که فعالیت های نزدیک به هم دارند، زیاد داریم و این نهادها حتما باید با هماهنگی و مشورت با یکدیگر به جلو بروند.

وی در پاسخ به این سوال که تعدد هیأت های اعزامی به نشست های خارج از کشور و تفاوت مدل سخنان این هیئت، آسیبی به همراه خواهد داشت یا خیر، گفت :خوشبختانه تا به امروز عموما افرادی انتخاب شده اند که توجیه بوده و مشکلی به وجود نیامده است، اما به هر حال مسئولان امر نیز باید نهایت دقت را داشته باشند

به هیچ وجه نباید از اصول خود تنزل کنیم

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: یکی از نکات مهم در این نشست ها آن است که شرکت کنندگان ایرانی نباید به دنبال وحدت ادیان بوده و از اصول خود تنزل کنند؛ ما به اندازه کافی مشترکات داریم که نخواهیم از اصول خود کوتاه بیاییم؛ باید سخنان مدبرانه و حکیمانه در این نشست ها بیان گردد.

وی همچنین یکی از آسیب های این نشست ها را سیاسی انگاری و سیاسی شدن این نشست ها عنوان کرد و افزود: ما گاهی ظرفیت های بزرگ دینی را خرج خطوط سیاسی می کنیم که این کار بسیار خطرناک است؛ این نشست ها باید به صورت علمی و فرهنگی بوده و تلاش کرد که در مسائل جزئی وارد نشویم، از سوی دیگر نیمه کاره رها کردن این نشست ها از دیگر آسیب هایی است که باید از آن برحذر بود.

شناختی که در مسیر تکامل و بهتر شدن است

حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه، رییس موسسه حکمت و فلسفه ایران و از دیگر اعضای حاضر در این دور از گفتگوها با تاکید بر این که: با برگزاری دهمین دور گفتگوی اسلام و مسیحیت، شناخت بزرگان واتیکان نسبت به شیعه و آموزه های تشیع بهتر و کامل تر شده است.

 

وی یادآور شد: دور قبل این سلسله نشست ها  به تناوب در تهران و واتیکان برگزار شده بود و دور هشتم نیز در واتیکان و تداوم این گونه برنامه ها به شناخت شخصیت های دینی واتیکان و حوزه های علمیه شیعی نسبت به یکدیگر کمک بسیار زیادی می کند.

وی افزود: معمولاً هر دو سال یکبار این نشست برگزار می شود و انصافاً گفتگوهای علمی خوبی صورت می گیرد و هر دو طرف بر تداوم برگزاری این نشست ها تاکید دارند.

بررسی عوامل معرفتی در پیدایش خشونت و افراطی گری

مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی همچنین با اشاره به این که موضوع نشست امسال درباره افراطی گری و خشونت بود، گفت: موضوع بحث بنده در این دوره از نشست ها ، بررسی عوامل معرفتی در پیدایش خشونت و افراطی گری بود که در نتیجه آن ها گروه های تکفیری شکل گرفته و رشد می یابند.

وی اضافه کرد: بنده در آن جلسه با اشاره به این که خشونت به گواهی تاریخ، همیشه با بشریت همراه بوده تاکید کردم که این پدیده شوم در دوران معاصر، خود را شدیدتر از گذشته نشان می‌دهد، به این معنا که خشونت‌طلبان در دوران معاصر تلاش می‌کنند تا به تبیین عقلانیِ افراطی‌گری و خشونت، دست بزنند و خشونت‌طلبان دینی نیز در صدد توجیه دینی این رفتار غیرانسانی هستند.

وی افزود: از دیگر مباحثی که مطرح نمودم این بود که خشونت دینی در جهان اسلام، معلول عوامل معرفتی و غیرمعرفتی متعددی است؛ عواملی مثل: بی‌توجهی به مراتب ایمان، به حاشیه راندن عقلانیت، معنویت‌گریزی، تفسیر نادرست از مفهوم جهاد، فهم نادرست از مفهوم تکفیر، کاربرد عقلانیت مدرن در نظامات اجتماعی.

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه ادامه داد: البته مقصود بنده از بی‌توجهی به مراتب ایمان به عنوان اولین عامل خشونت دینی، این است‌که برخی گمان می‌کنند ایمان دینی آنها، تنها مصداق ایمان دینی است و سایر انسان‌ها از دیگر مراتب ایمان دینی محرومند؛ در حالی که قرآن کریم برای ایمان، درجات و مراتب قایل است. ایمان دینی به عنوان حقیقتی معرفتی و اختیاری است؛ نه امری وهمی و اجباری با درجات مختلفش، باعث رستگارى، تقوا، معنويت، تعادل روحى، بركات دنيوى، عمل صالح، محبت، هدايت و آرامش می‌شود.

 

بی اعتنایی به عقلانیت؛ عامل مهم بروز خشونت دینی

وی با اشاره به این که دومین عامل خشونت دینی در جهان اسلام، بی‌اعتنایی به عقلانیت است، گفت: همچنین تاکید کردم که دین منهای عقلانیت، افراط‌گرایی را تحقق می‌بخشد؛ به این معنا که جریان تکفیری در قرن هفتم هجری در جهان اسلام که در این زمان نیز به شکل دیگری، ظاهر شده است، به همین علت، مسلمانانِ متوسل به اولیای الهی را کافر می‌شمردند و با تفسیر ظاهری از آیات قرآن، انسان‌های بی‌گناه اعم از شیعه و سنی را قتل عام می‌کنند.

این استاد و محقق حوزوی ، معنویت‌گریزی یا معنویت ستیزی را سومین عاملِ خشونت به نام دین در جهان اسلام توصیف کرد و گفت: البته می‌توان دوری از معنویت و گرفتاری در دامن خشونت را نیز معلول عقل‌گریزی دانست و به همین جهت، جریان تکفیری با بخش عظیمی از مسلمانان یعنی تصوف و عرفان، مخالفت می‌ورزند و در کشورهایی مثل پاکستان با عملیات انتحاری، صوفیان را به خاک و خون می‌کشند؛  امام خمینی(ره) بر این باور است که بین اسلام و معنویت، پیوند وثیقی برقرار است و می‌‌فرماید: «مكتب اسلام، يك مكتب مادى نيست؛ يك مكتب مادى- معنوى است و اسلام، ماديت را در پناه معنويت، قبول دارد.

تفسیر نادرست تکفیری ها از معنا و مفهوم جهاد

وی ادامه داد: در آن نشست همچنین بیان داشتم که عامل چهارم خشونت دینی در جهان اسلام، تفسیر نادرست از مفهوم جهاد است. حقیقت جهاد در اسلام، نوعی خودسازی و مبارزه با نفس برای دفاع از ارزش‌های الهی و حقوق انسانی و دفع تجاوز از دیگران است؛ نه وسیله‌ای برای قتل عام انسان‌های بی‌گناه.

وی افزود: همچنین بیان کردم که تفسیر شخصی از مفهوم تکفیر نیز پنجمین عامل خشونت دینی در جهان اسلام است؛ به این معنا که افراد افراطی، کفر را هر گونه اعتقاد دینی می‌دانند که با اعتقادات خود مخالف باشد،یعنی ملاک کفر و ایمان را اعتقادات شخصی خود می‌دانند و همین باعث رفتار خشونت نسبت به دیگران می‌شود، در حالی‌که سیره و سنت نبی گرامی اسلام، رفتار محبت‌آمیز به همه انسان‌ها حتی یهودیانی بود که آزارش می‌دانند.

کاربرد عقلانیت مدرن؛ عامل خشونت دین داران افراطی

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین بیان داشت: در پایان صحبت هایم با اشاره به این که کاربرد عقلانیت مدرن آخرین عامل خشونت دینداران افراطی در دوران معاصر است، گفتم که عقلانیت مدرن در دنیای معاصر بر عقلانیت ابزاری که فاقد معنویت است؛ تأکید دارد. عقلانیتی که به دنبال سود مادی و اقتصادی و مصرف‌گرایی بیشتر است و مشکلات معاصر بشر یعنی بحران محیط زیست و جنگ و فقر را فراهم آورده است و متأسفانه دینداران افراطی نیز همین مدل از عقلانیت ابزاری را پذیرفته‌اند و وسیله‌ای برای خشونت دینی آنها شده‌ است.

حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه افزود: در واقع یکی از آثار این گونه نشست ها آن است که واتیکان بهتر و کامل تر شیعه را می شناسد و اعتدال و عقلانیت و فرهنگ انسان دوستانه شیعه را به خوبی درک کرده و به آن واقف می شود.

وی گفت: به خصوص این که بزرگان کلیسای کاتولیک و اسقف های مطرح آن جا نسبت به اهل بیت (ع) و به خصوص امیرالمومنین (ع) به برکت همین نشست ها و جلسات شناخت بسیار خوبی پیدا کرده اند به ویژه آن که برخی از این کاردینال ها، عُلقه خاصی به امام علی(ع) و نهج البلاغه پیدا کرده اند.

رییس موسسه حکمت و فلسفه ایران همچنین بیان داشت: در خلال همین بحث و نظرها مشخص شد که اشتراکات نسبتاً زیادی میان دیدگاه طرف ایرانی که از اساتید حوزه بودند و طرف واتیکانی وجود دارد به طوری که در موضوع امسال هر دو گروه، خشونت گرایی و افراطی گری را نفی کرده و معتقد بودند که از روش انسانی و عقلانی باید استفاده کرد.

وی افزود: از سویی هر دو طیف ، جریان های تکفیری و افراطی که در اسلام و مسیحیت وجود دارد را نفی کرده و خواستار تقویت صلح و عقلانیت در جهان اسلام و مسیحیت شدند.

گفت وگو: سید محمد مهدی موسوی