خبرگزاری «حوزه» در راستای انتشار نگاه فقه به اداره جامعه، یازدهمین جلسه از درس فقه الإدارۀ حجت الاسلام والمسلمین سید صمصام الدین قوامی را با موضوع: «تبیین مدیریت سه گانه برای مسجد» منتشر می کند.

اشاره ای به مباحث گذشته

در فتوای امام راحل از محله یاد شده که تشکیل دهنده کلان شهر می باشد؛ یعنی کلان شهر یا بلاد کبیره از محله ها تشکیل شده است و مرجع تشخیص محله و شهر یا کلان شهر، عرف است. بر این اساس عرف و محله به عنوان دو موضوع کلیدی، مفهوم شناسی شد تا بتوانیم نهایتاً به تعریف عرفی محله مسجد محور دست پیدا کنیم.

همچنین تعریف عرف از منظر لغویین، فقها و حقوقدانان شناخته شد. با عرف عام و خاص آشنا گشته و با مشخصه ها، ارکان و عناصر تشکیل دهنده محله از دید عرف خاص نیز آشنا شدیم. نیز معلوم شد که از جمله عناصر و ارکان تشکیل دهنده محله: 1-" نهاد تصمیم ساز و ناظر بر قوانین محلی"2- "تشکل ها، اجتماعات محلی و پیشروان محلی" می باشد. نهایت این که نتیجه گرفتیم، مسجد، محور بی بدیل محله به عنوان نهاد تصمیم ساز و پیشران محلی است.

مراد مسجد محله ساز، مسجدی است که تأثیرات مسجدالنبی و مسجد کوفه را در حد یک محله داشته باشد و بدیهی است که مسجد محله ساز به هر نمازخانه ای اطلاق نشود.

اینک ادامه مبحث

با حذف پیرایه های زائد اداری، تجاری و خدماتی از ساحت مسجد، مسجدی عتیق و آزاد داشته باشیم که قداست، اصالت و معنویت دارد و با همین حالت، رهبری تمامی نهادهای محله را به عهده می گیرد. بر این اساس این بهانه یا توهم که مسجد درآمد می خواهد، زدوده خواهد شد. زیرا تمامی بودجه محله با نظارت امامت جذب می شود که از جمله ردیف های آن، اداره هزینه های ضروری مسجد است. 

هزینه های ضرروی ساحت مسجد کدامند؟

در جواب باید گفت: هزینه های مدیریت داخلی مسجد و هزینه های ستادی مسجد دو ردیف کلی بودجه مسجد را تشکیل می دهند.

در مقدمه باید عنوان کرد: در طرح اتحاد امامت و امارت سه نوع مدیریت برای مسجد متصور است:

* مدیریت در مسجد؛

* مدیریت از مسجد؛

* مدیریت بر مسجد.

مدیریت در مسجد؛ همان مدیریت داخلی مسجد است که هزینه هایی مانند؛ مراسم مذهبی، تأسیسات، نگهداری، نورپردازی، تزیینات، نظافت، خادم، نمازجماعت، منبر و محراب، پذیرایی، حقوق کارکنان مسجد (خادم، امام، مبلّغ و.....) را به همراه خواهد داشت.

مدیریت از مسجد؛ مراد رهبری امارت محله است که به تفصیل بحث آن گذشته است و هیچ هزینه و بودجه ای بر مسجد تحمیل نمی کند. زیرا که بخش امارات به همه ادارات و نهادهای قوای سه گانه اش بودجه مصوّب دارند که مشروعیت جذب و تخصیص آن از امامت است. البته این نوع هزینه ها به عنوان هزینه امارات است و در بودجه سالیانه کشوری دیده شده است؛ کما اینکه برای شورای سیاستگذاری هر سال ردیفی از بودجه قرار داده می شود.

مدیریت بر مسجد؛ مراد مدیریت مسجد مافوق نسبت به مسجد رده پایین است که هزینه هایی مانند؛ توانمندسازی، نظارت، هدایت و حمایت دارد که نوعاً هزینه های ستادی است. این بودجه می تواند از وجوهات تأمین شود و یا اینکه از ردیف بودجه کشوری بهره مند گردد.

آن چه باقی می ماند بودجه «مدیریت در مسجد» است که می تواند به علت تبرک از کمک های مردمی و هیئت امناء و بانیان خیر که در طول تاریخ جاری بوده و نیز وجوهات تأمین شود.

بنابراین نیازی به تأسیسات زائد بر ضروریات مسجد نیست و خیلی از تأسیسات غیر ضروری که به تدریج پدید آمده به مقر اصلی خود در بعض روایات برگردد تا حالت قدسی مسجد حفظ شود مثل حسینیه جماران و حسینیه امام خمینی(ره) که ضمن ولایت بر امارت، سادگی و قداست خود را حفظ کرده و مراکز اقتصادی و تجاری ندارد. مگر نهادهایی برای اداره بیت رهبری امر علی حده و جداگانه است.