خبرگزاری «حوزه» ضمن آرزوی قبولی طاعات و عبادات مومنین، شرح دعاهای هر روز ماه مبارک رمضان را در بیان حجت الاسلام والمسلمین محمد حسن زمانی مسئول دفتر سیاسی اجتماعی حوزه علمیه را منتشر می کند.

« بسم الله الرحمن الرحيم / اللهمَ  اجْعلْ صِیامی فـیه صِیـام الصّائِمینَ و قیامی فیهِ قیامَ القائِمینَ و نَبّهْنی فیهِ عن نَومَةِ الغافِلینَ وهَبْ لی جُرمی فیهِ یا الهَ العالَمینَ واعْفُ عنّی یا عافیاً عنِ المجْرمینَ.» «خدایا روزه مرا در این روز جزو روزه داران واقعي قرار بده و قیام و عبادتم در آن را جزو قیام شب زنده داران قرار بده، در این روز از خواب بي خبران بیدارم کن و ببخش به من جنایتم را در این روز اى معبود جهانیان ودر گذر از من اى بخشنده جنایات کاران.»

ما روزه مي گیريم اما ممكن است از روزه داران واقعي نباشيم، روزه دار واقعي كيست؟ روزه واقعي چه فرقي با روزه غير واقعي دارد؟ ما سه نوع روزه در معارف اسلامي داريم. روزه مومنين، روزه متقين، روزه عارفان.

روزه مومنين( روزه معمولي)

روزه واجبي براي همه مومنين است كه در فقه اسلامي تعريف شده و انسان روزه دار در اين روزه فقهي، موظف است از مبطلات روزه (آنچه روزه را در فقه باطل مي كند مانند خوردن و آشاميدن) پرهيز كند و افطار و ترك اين روزه باعث گناه و قضاء و كفار مي شود.(يا ايها الذين آمنو كتب عليكم الصيام كما كتب علي الذين من قبلكم لعلكم تتقون) قرآن كريم مخاطب را همه مومنين قرار داده و برآنان واجب كرده؛ لذا اسم اين روزه را «روزه مومنين» بيان كرده است.

 روزه متقين(روزه خاص)

نوع دوم روزه كه در فقه به طور رسمي بيان نشده، اما در احاديث نبوي و ائمه اطهار(علیهم السلام) مي توان يافت و بر آن تاكيد شده و ما آن را «روزه متقين» مي ناميم. پرهيز و امساك همه جوارح و اعضاي بدن از همه گناهان، عدم نگاه به نامحرم، غيبت، تحقير مسلمان و ... يعني انسان همه گناهان را ترك كند و اسم ديگر آن «تقوي» است و مي توان «روزه تقوي» نيز ناميد.

چرا آن را به اين نام گذاشتند؟ روزه متقين شايد الهام از ‌آيه شريفه قرَآن كريم(يا ايها الذين آمنو كتب عليكم الصيام كما كتب علي الذين من قبلكم لعلكم تتقون) باشد شايد از اين آيه اين طور برداشت كرد كه مدل اول روزه كه روزه معمولي است براي همگان واجب است. آن تمريني است براي رسيدن جامعه مومنين به مراحل تقوا.

 بر اساس روزه عمومي كه براي همه مومنين واجب است  براي رسيدن به مقام و مرتبه والا، به روزه مهمتری به عنوان روزه متقين كه پرهيز مومنان از همه گناهان است نیاز می باشد پس  نوع دوم روزه اختصاص به ماه مبارك رمضان ندارد در 12 ماه سال، انسان مومن بايد مواظب اعضاي بدن و جوارح خود باشد و از گناهان پرهيزكند بويژه ماه مبارك رمضان  پس مومن روزه دار در ماه مبارك رمضان بايد دو نوع روزه داشته باشد اولا پرهيز از مبطلات روزه كه براي همه واجب است دوم ، پرهيز اعضا و جوارح بدن از  گناهان است،كه ثواب روزه دوم بيشتر از روزه اول است و سختي آن نيز بيشتر از روزه اول است. و اين فرمان را در احاديث متعددي داريم  که الهام گرفته از آيه شريفه  قرآن كريم است و مومن كه روزه عادي مي گیرد بايد خودش را به تقوي برساند.

پيامبر(ص) و ائمه اطهار علیهم السلام تاكيد كردند: شايسته است كه هرانسان روزه دار در ماه مبارك رمضان روزه دوم را بگيريد و فرمودند اگر كسي روزه دوم را نگيرد حقيقت روزه و روح روزه، باطل خواهد شد و گاه آنقدر خطرناك است که عمل نكردن به تقوي در روزه هاي ماه مبارك رمضان، بنياد وثواب روزه اش را فرو مي ريزد.

 احاديث در اين خصوص متعدد و فراوان است به برخي از احاديث اشاره مي كنم.

   از پيامبر(ص) نقل شده است كه پنج چيز موجب افطا روزه دار مي شود دروغ، غيبت، سخن چيني، قسم دروغ و نگاه شهوت آميز هر كدام از اين موارد كافي است براي اينكه انسان روزه دار در زمان روزداري اگر انجام دهد روزه اش باطل و افطار روزه خواهد شد.

حديث دوم از پيامبر (ص) هرگاه انسان روزدار غيبت كند در واقع افطار كرده است و روزه اش باطل مي شود پس غيبت يكي از مبطلات روزه است.

حديث ديگر از امام صادق(ع) كه مرحوم كافي از پدرش علي ابن ابراهيم نقل كرده است حضرت فرمودند هرگاه روزه گرفتي بايد گوش، چشم، پوست، مو و تمامي اعضاي بدن مومن ،روزه دار باشد و اين روزه متقين است.

در حديث ديگري از پيامبر اسلام (ص) آمده است زني از اصحابش به كنيزي ناسزا و فحش مي گفت، حضرت دستور داد غذا بياورد و روزه اش را افطار كند و زن به حضرت عرض كرد يا  رسول الله من روزه ام، چگونه مي فرماييد من غذا آماده كنم و روزه ام را افطار كنم حضرت فرمودند: تو فكر مي كني روزه هستي در حالي كه به كنيز خودت ناسزا و فحش مي دهي. 

خداوند، روزه را فقط امساك از غذا و نوشيدن فرمان نداده بلكه آن را براي برطرف كردن تمامي زشتي ها عنوان كرده، در حالي كه بسياري از افراد گرسنه هستند و خيال مي كنند روزه دارند در حالي كه روزه دار نيستند. روزه دار واقعي كم است، انسان روزه دار علاوه بر اينكه روزه واجب اصطلاحي خودش را مي گيرد و امساك از خوردن و آشاميدن مي كند نوع دوم روزه گي را كه «روزه تقواست» به آن عمل مي كند.

 روزه عارفان 

بالاتر از روزه نوع دوم روزه نوع سوم است كه «روزه عارفان» مي باشد. امام علي(ع) كه امير و امام عارفان است فرمودند: روزه فقط امساك بطن و شكم از طعام نيست بلكه حقيقت روزه امساك فكر، قلب، دل و مغز انسان است از انديشه گناه   .

امساك فكر از انديشه گناه بالاترين روزه است انسان روزه دارد نبايد فكر گناه كند و غير خدا را نبايد در درونش راه بدهدبلکه قلب خودش را بايد خانه خداوند قراردهد (القلب حرم الله فلاتسکن في الحرم الله غير الله) قلب مومن خانه و حرم خداست و در خانه خدا غير خدا راه ندهد و بيگانه جايگاهي در حرم خدا ندارد و اين روزه عارفان و اولياي الهي است.

«اللهم اجْعلْ صِیامی فـیه صِیـام الصائبین» خدايا روزه من را جزه روزه داران واقعي قرار بده اين اولين دعايي است كه انسان روزه دار در روز اول از خداوند درخواست مي كند.

درخواست دوم ما از خداوند این است که قيام ما را در ماه مبارك رمضان ، قيام واقعي قرار دهد، مقصود از قيام مي تواند معانی و جلوه هاي متعدد داشته باشد يكي از مقاصد قيام، شب زنده داري است كه خداوند قسمت كند ما شب زنده داري واقعي را داشته باشيم. نماز شب را به ما عنايت كند اين را بايد از خداوند خواست تا خداوند لياقت را به ما بدهد.

معنا و جلوه ديگر قيام، اقامه نماز و اقامه همه اعمال خير است، خداوند همه آن توفيقات را به ما عنايت كن.

جمله سوم: خداوندا من را از خواب بي خبران و غافلان بيدار كن.

«غفلت»، مهمترين زمينه گناه است همانطور كه ياد خداوند باعث همه خوبي هاست غفلت هم زمينه ساز همه گناهان است .

و جمله چهارم: اي معبود جهانيان جرم مرا ببخشش ، ما گناهان زيادي در گذشته عمرمان انجام داده ايم كه بايد در همين روز اول درخواست كنيم خداوند همه لغزش هايم را ببخشد.

اي خدايي كه مجرمان را مي بخشي عفو كن من بنده كوچك را در اين ماه از گناهان حال و گذشته. «عفو» يعني صرف نظر كردن يعني روي اين گناهان خاک ريختن، لذا گاهي به خاك هم «عفو» گفته مي شود. در آيات و روايات يكي از صفات خداوند صفت عفو است يعني عفوكننده و بخشنده از گناهان.

ما در ماه مبارك رمضان دو وظیفه در مسئله عفو داريم:
اول این که مرتب از خداوند درخواست عفو كنيم تا خداوند ببخشد و گناهان و لغزش هاي گذشته ما را ناديده بگيرد و اين اميد را داشته باشيم كه با درخواست عفو ،خداوند خواهد بخشيد. در روايات متعدد وعده داده شده كه خداوند در مقابل درخواست عفو و گذشت در ماه رمضان، مي بخشد.
وظیفه دوم این که  اخلاق الهي داشته باشيم و همچون خداوند که داراي عفو و بخش است ما هم سعي كنيم در اين ماه مبارك رمضان تمرين كنيم ظلم ها و خطاهاي  ديگران را نسبت به خودمون ببخشيم. و اين دستور العمل در قرآن داده شده است در چند آيه خداوند مي فرمايند بهشت آماده شده براي متقين و پرهيزكاران، اما پرهيزكاران كساني هستند که هم  در راه خدا انفاق مي كنند و هم خشم خودشان را فرو مي برند و همه انسان ها كه در مورد آنها ظلم و خطايي انجام داده اند را مي بخشند بنابراین لازم است  تصمیم بگیریم در این ماه  احسان کردن به دیگران را تمرین کنیم که یکی از راهکارهای احسان ،بخشیدن و عفو دیگران و انفاق به نیازمندان است.
در قرآن كريم خداوند راجع به مومنین چنین توصیف نموده است : «اذا ما غضبوا هم یغفرون» وقتي خشمگين مي شوند می بخشند  شایسته است که مومنین همدیگر را  مي فرمايد مگر دوست نداريد خداوند شما را عفو کند و ببخشد پس اگر دوست داريد بخشيده شويد شما هم ديگران را  ببخشيد زیرا هرکسی عفو کند اجر او با خداست.