به گزارش خبرگزاری «حوزه» از بیرجند، اساس بانكداري جهان امروز، بر ربا و بهره استوار است و در كشورهاي سرمايه داري و غير سرمايه داري، بانكداري، يكي از منابع سرشار حكومت‏ها و بخش خصوصي به شمار مي‏رود.

در دي ماه سال 1358، با اعلام برقراري حداقل سود تضمين شده به جاي بهره سپردها، و كارمزد به جاي بهره وام‏ها و اعتبارات مورد مصرف بانک‏ها، عنوان شد كه بانک‏ها اسلامي شده ‏اند. ولي با عنايت به فقه پربار اسلام و احكام مربوط به معاملات اسلامي، اين تغييرات جزيي، نمي‏توانست به عنوان بانكداري اسلامي مورد قبول مردم باشد، و سرانجام قانون مربوط به عمليات بانكي بدون ربا توسط متخصصان آگاه به مسائل شرعي تقديم مجلس شد و در دهم شهريور سال 1362 به تصويب رسيد.

در ایران سال هاست تلاش شده از نظام ربوی فاصله بگیریم و نظام عاری از سیستم ربوی را پیاده کنیم، در حال حاضر نیز سیستم موجود خالی از اشکال نیست و منتقدان جدی دارد اما حقیقت این است که تلاش برای پیاده کردن یک سیستم بومی و منطبق با شرایط روز جامعه اسلامی خود قابل ستایش است.

آنچه در بانکداری اسلامی مدنظر است کارآمدی بانکداری بدون ربا در ایجاد عدالت اجتماعی است، بانکداری اسلامی بایستی اولین هدف نظام اقتصاد اسلام را که عدالت اجتماعی است، تامین کند.

حجت الاسلام قاسمی پور استاد حوزه علمیه خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار«حوزه» در بیرجند، با اشاره به نحوه ورود بانک به کشور گفت: تکنولوژی بانکداری در زمان قاجار با هدف قرار گرفتن به جای صرافی ها ایجاد شد.

وی ادامه داد: بانکداری بر اساس یک نظام غربی و غیر دینی  در کشور به وجود آمده بود و بعد از انقلاب نیز تنها در قالب اسلامی این نوع بانکداری را توجیه کردند که امروز باعث بروز مشکلات عدیده از جمله پدید آمدن صندوق های قرض الحسنه و تعداد زیادی بانک  در کشور شده است .

نظام بانکداری کشور نباید در برابر توسعه اقتصاد کشور بایستد

این استاد حوزه خراسان جنوبی با اشاره به  توسعه اقتصاد توسط بانک تصریح کرد: نظام بانکداری ما باید به گونه ای تدوین شده باشد که سرمایه مردم را به بازار کار ببرند که باعث رونق اشتغال زایی شود، نه اینکه خود در برابر توسعه اقتصاد کشور باشند.

حجت الاسلام قاسمی پور ادامه داد: اگر بانک ها وظیفه خود را به خوبی انجام می دادند و یا تنها امانت دار مردم بوده و مسئله سرمایه گذاری را واگذار می کردند امروز شاهد این وضع اقتصادی مردم نبودیم، که تولید کننده با وجود سود 10 درصدی باید 25 درصد سود وام مشارکت به بانک ها بدهد.

وی با اشاره به بانکداری اسلامی خاطرنشان کرد: دغدغه مقوله بانکداری همچنان جای سخن دارد، که باید نظر مراجع تقلید و صاحب نظران در بازنگری قانون بانکداری اسلامی بر مبنای اسلام و توسعه سرمایه‌گذاری دیده شود.

بانک مرکزی به دغدغه مراجع تقلید توجه کند

استاد حوزه علمیه خراسان جنوبی مطرح کرد: امروز در زمینه‌های مختلف از جمله سود بانکی، دیرکرد و تسهیلات مراجع تقلید دغدغه‌هایی دارند که انتظار می‌رود بانک مرکزی در این زمینه احساس مسئولیت بیشتری داشته باشد و اصلاحات مدنظر صورت گیرد.

حجت الاسلام قاسمی پور با اشاره به دیگر ابعاد نظام بانکی، خاطر نشان کرد: این بنگاه های اقتصادی، در برابر مردم مسئولیت های اجتماعی دارند و تنها بحث اقتصادی در بانکداری اسلامی مطرح نیست.

وی با اشاره به موانع موجود بر سر راه اقتصاد مقاومتی گفت: نظام بانکداری کشور یکی از این موانع برای پیشبرد اقتصاد مقاومتی است، زیرا از قالب بانکداری اسلامی فاصله گرفته و ضد توسعه می باشد.

استاد حوزه علمیه خراسان جنوبی ادامه داد: وضعیت بانک‌های ایران علاوه بر مشکل ربا خواری با مشکل تعارض با اهداف اقتصادی شریعت نیز مواجه است، پس اگر عالمی با توجیهات خاصی، رباخواری بانک ها را نپذیرد بی شک باید مشکلات کارکردی آنها را پذیرا باشد.

این کارشناس فقهی با بیان معضل پرداخت وام به بانک ها تصریح کرد: فکرش را بکنید که شخصی وام 20 درصدی برای چندین سال بگیرد و در نتیجه دو یا سه برابر مبلغ وام را پرداخت کند با چه معضلی مواجه می شود، لذا می بینیم وامی که قرار بود گره این انسان را باز کند، حال چقدر او را بیچاره تر کرده است.

حجت الاسلام قاسمی پور  با اشاره  به آیات ۲۷۸و ۲۷۹ سوره بقره عنوان کرد: خداوند در این آیات می فرماید" ای کسانی که ایمان آورده‌اید،  از مخالفت فرمان خدا بپرهیزید و آنچه از ربا باقی مانده رها کنید و اگر چنین نکردید، بدانید به جنگ با خدا و رسول  او برخاسته اید،  و اگر توبه کنید، سرمایه های شما از آن شماست، نه ستم می‌کنید و نه بر شما ستم وارد می شود.

 اقتصاد کشور با اصلاح نظام بانکی نجات پیدا می کند

وی گفت :امیدوارم تا دیر نشده و نظام بانکی کشور، نظام جمهوری اسلامی را دچار آسیب مشروعیت نکرده است چاره ای اندیشیده شود و مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام با شنیدن این زنگ خطر حرکت اساسی را آغاز کنند و اقتصاد کشور را از ورطه سقوط نجات دهند.

حجت الاسلام عبدالقاسم حسینی کارشناس بانکداری اسلامی در گفت و گو با خبرنگار «حوزه» در بیرجند ، با اشاره به بانکداری اسلامی گفت: بانک در واقع وضعیت اقتصادی جامعه را با عملکردش صحیح خودش که باید به مثابه قلب اقتصادی جامعه باشد (جمع اوری سرمایه های راکد و بلا استفاده و تبدیل ان به سرمایه کلان و در اختیار سرمایه گذار قرار دادن برای نیرو بخشی به تولیدملی)، بهبود می بخشد، و اگر عملکردش ناصحیح باشد به منزله سم برای اقتصاد جامعه است.

وی ادامه داد: بانک در معنای واقعی موظف است، نقدینگی در جامعه را جمع کرده و با تبدیل آنان به سرمایه برای سرمایه گذاری در تولید ملی رسالت اصلی خود را انجام دهد.

در کشور به معنای واقعی و در مقام اجرا بانکداری اسلامی نداریم

کارشناس بانکداری اسلامی بیان بانکداری اسلامی را در کشور سخت دانست و تصریح کرد: در کشور به معنای واقعی و در مقام اجرا بانکداری اسلامی نداریم.

حجت الاسلام حسینی با بیان سخنان اندیشمندان اسلامی درباره بانکداری اسلامی خاطرنشان کرد: اندیشمندان مسلمان برای بانک سه نظر دارند، عده ای معتقدند که سود در بانک با ربایی که در قرآن آمده متفاوت است و آیات ربا شامل سود بانکی نمی شود لذا حرام نیست، و این نظریه مطابق با اموزه های دینی نیست و در واقع توجیه ربا است و ناصحیح می باشد، در مقابل برخی بر این نظرند که باید کلا بانک تعطیل شود و‌مدل اسلامی آن تولید گردد که این نظر بسیار آرمانی است و برای امروز کارساز نیست، چون نمی شود جامعه بی بانک باشد، ولی شهید صدر معتقد است باید همین مدل بانکی الگو گرفته شده از غرب را اصلاح کرد، تا بتوانیم مدل اسلامی آن را تولید کنیم، لذا بانک بجای قرض دادن پول، از عقود اسلامی استفاده کند.

وی ادامه داد:بانک ها باید مردم را در کارهای تولیدی و اقتصادی مشارکت دهند و با شفافیت کارها باعث جلب اعتماد مردم برای همراهی آنان شوند.

کارشناس بانکداری اسلامی با اشاره به تفاوت بانکداری اسلامی و غربی تاکید کرد: بانکداری غربی برمبنای قرض دادن و سود گرفتن است ولی بانکداری اسلامی بر اساس عقود اسلامی و معاملات شرعی است.

بانکداری اسلامی همتی جهادی می خواهد

حجت الاسلام حسینی با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی تصریح کرد: مقام معظم رهبری بانکداری اسلامی را فتح عظیم قلمداد کرده اند که این نشان از دشواری و سختی این کار است که همت و کار جهادی عظیمی را می طلبد.

وی با بیان مشکلات اقتصادی جامعه تاکید کرد: اقتصاد مهمترین مشکل جامعه امروز ما شده است، که اگر بانک ها به نحواحسن کارهای خود را انجام دهند مشکلات اقتصادی ما رفع خواهد شد.

کارشناس بانکداری اسلامی با اشاره به راهکار حل بانکداری اسلامی عنوان کرد:راه حل اجرای بانکداری اسلامی نظارت در اجراست، بانکها باید چند عمل را برای اجرای بانکداری اسلامی انجام دهند.

حجت الاسلام حسینی ادامه داد: در راه حرکت به سمت بانکداری اسلامی باید با آموزش کارکنان بانک ها و نظارت بر حسن اجرای بانکداری اسلامی در شعب و همینطور تنبیه و‌تشویق بر اساس میزان تسلط و اجرای بانکداری اسلامی کارکنان نه بر اساس میزان سود آوری در بانک ها، توجه شود.

حجت الاسلام حسینی با اشاره به رسالت بانک عنوان کرد: وظیفه و هدف از بانکداری اسلامی، جمع آوری سرمایه های خرد و تبدیل آن به سرمایه های کلان است که بوسیله آن تولید ملی را افزایش دهد.

مشکلی در قانون بانکداری اسلامی نداریم

وی با بیان علت شکل گیری ربا در بانک ها تصریح کرد: مشکلی در قانون بانکداری اسلامی نداریم، مشکل اصلی در اجراست که در اجرا هم، صدرصد مقصر بانک ها نیستند.

کارشناس بانکداری اسلامی ادامه داد: بلکه در این راه همه ی عوامل از کارمند تا عوامل اجرایی و همینطور مشتری مقصر اند ،چرا که قرارداد های بانکی را بدون مطالعه امضا می کند و ‌در نتیجه به مفاد قرارداد عمل نمی‌کند و لهذا قرارداد صوری می شود و ربا دامن گیر شخص می گردد.

حجت الاسلام حسینی توصیه کرد:همانطور که در کارها بدون مطالعه هیچ قراردادی را امضا نمی‌کنیم، در عملیات بانکی نیز بدون مطالعه هیچ قراردادی را امضا نکنیم.

حجت الاسلام هادی نباتی مدیر حوزه علمیه جعفریه سرایان نیز در گفت و گو با خبرنگار «حوزه» در بیرجند با اشاره به اصل بانکداری اسلامی گفت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، قانون بانکداری بدون ربا ابلاغ شده است که از سال 63 به مرحله اجرا گذاشته شد، که توانسته بانکداری را از ربوی به اسلامی تبدیل و در عمل خدمات شایسته ای نسبت به خانوارها و بنگاه های اقتصادی ارائه کند اما به خاطر ضعف این مدل، با چالش هایی مواجه هستیم.

وی افزود: مشکلات عدیده ای در زمینه ی بانکداری به صورت اسلامی داریم که باعث شده  اقشار متدین ومراجع تقلید به آن ایراداتی را وارد کنند .

برخی بانک ها از مسیر صحیح بانکداری خارج می شوند

مدیر حوزه علمیه جعفریه سرایان با اشاره به  عدم تطابق بانکداری با اقتصاد واقعی تصریح کرد: بانک باید در خدمت تولید ملی باشد اما این حس نسبت به بانکداری ما وجود ندارد و گاهی می بینیم که برخی بانک ها از مسیر صحیح بانکداری خارج شده و به موسسات بنگاه داری و خرید و فروش ارز و سکه و … تبدیل می شوند که از صنعت بانکی بدور است.

حجت الاسلام نباتی ادامه داد: بانکداری اسلامی به عنوان یک زیر نظام باید تحقق دهنده عدالت اقتصادی باشد اما هم از نظر تخصیص منابع بین متقاضیان و هم از جهت نرخ های سود بانکی چه سپرده ها و چه تسهیلات، از این صنعت بانکی احساس رضایت نمی کنیم.

سخن پایانی...

در چند سال اخیر تذکرات رهبر معظم انقلاب به بانکداری اسلامی را شاهد بوده ایم و ایشان تحقق بانکداری به شیوه ی اسلامی را مورد تأکید قرار داده اند، اما متاسفانه نسبت به این تذکرات، کمتر اقدامی از سوی مسئولان دست اندر کار صورت می گیرد.

با توجه به شرایط بانکداری کشور برخی از افراد توانمند در عرصه تولید و اقتصاد مقاومتی نمی توانند بانک را پشتوانه خود قرار دهند زیرا با توجه به بازپرداخت ها گاهی اوقات ناتوان می شوند و از ادامه کار انصراف می دهند.

لذا می طلبد تا بانک‌ها با بررسی برخی موانع مانند نرخ سود یا اجرای دقیق قانون بانکداری بدون ربا و رفع چالش‌های موجود بر سر راه آن، به تحقق اقتصاد مقاومتی کمک کنند.

امیدواریم بانک‌ها با برنامه‌ریزی در مصارف بانکی و اختصاص منابع به بخش‌های دارای اهمیت همچون کشاورزی و صنعت که نقش بسزایی در اقتصاد مقاومتی دارد، نقش سیاست‌گذار را ایفا کنند و اقتصاد کشور را به جایگاه واقعی خود برسانند.

گزارش: مسعود نوفرستی