به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد حسین شریفی عضو هیئت‌علمی و دانشیار موسسه آموزشی، پژوهشی امام خمینی (ره)، امروز در نشست هم‌اندیشی بررسی دیدگاه‌های موافقان و مخالفان اسلامی سازی علوم انسانی در مجامع علمی عربی و ایرانی که در تالار اندیشه اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه در قم برگزار شد بیان داشت: ایده اسلامی سازی علوم و یا واژه‌های «اسلمة العلوم و اسلمة المعرفة» که در دنیای عرب از آن یاد می‌شود سالیان سال است این مسئله مطرح‌شده است و تحقیقات نشان می‌دهد این ایده را اولین بار سید جمال‌الدین اسدآبادی با ارائه مقالات خود و بااطلاع از جهان غرب و خطرهایی که جهان اسلام را تهدید می‌کرد را با صراحت بیان می‌کند.
وی ادامه داد: بعد از سید جمال‌الدین اسدآبادی در کلمات اقبال لاهوری در جهان اسلام ایده اسلامی سازی علوم مطرح شد، «چون عرب اندر اروپا پا نهاد، علم و حکمت را بنا دیگر نهاد» عرب به معنای اسلام است؛ بدین معنا که اسلام زمانی که به اروپا رفت در آنجا علم و حکت رنگ دیگری به خود گرفت، «خوش‌تران باشد مسلمانش کنیم، کشته شمشیر قرآنش کنیم» در ادامه می‌گوید ما باید این علم را جهانی کنیم که اگر این‌چنین عمل نکنیم بت‌ها به حریم اسلام وارد می‌شوند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین شریفی گفت: پیش از انقلاب افرادی همچون شهید مطهری (ره) و شهید صدر (ره) این ایده را مطرح کردند و به‌صورت عملی بابیان اقتصاد اسلامی، جامعه‌شناسی اسلام و علم تاریخ اسلام را پیاده‌سازی و مطرح کردند.
وی افزود: بعد از انقلاب ایده اسلامی سازی علوم به‌صورت جدی پیگیری شد و دفتر همکاری حوزه و دانشگاه شکل گرفت که در مراحل بعدی به پژوهشکده و پژوهشگاه تبدیل شد که ده‌ها و صدها کار پژوهشی در این زمینه عملی شد، ستاد انقلاب فرهنگی که یکی از رسالت‌هایش اسلامی سازی دانشگاه و دانش است، پرورش نیرو در دانشگاه‌ها و حوزه انجام شد، دانشگاه امام صادق (ع)، فرهنگستان علوم اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و ده‌ها مرکز علمی در کشور که این راه را دنبال کرده‌اند.
عضو هیئت‌علمی و دانشیار موسسه آموزشی، پژوهشی امام خمینی (ره) خاطرنشان کرد: همین هدف، قبل از انقلاب در سال 54 با تشکیل موسسه درراه حق دنبال می‌شد و بعدها در دهه 60 این موسسه تکمیل‌شده به بنیاد باقرالعلوم(ع) تبدیل شد که امروز در قالب موسسه علمی، پژوهشی امام خمینی (ره) این ایده را دنبال می‌کند.
وی ابراز داشت: تحول علوم انسانی، اسلامی سازی علوم انسانی و علوم انسانی اسلامی از این ایده تعبیر می‌شود و در دهه 60 عنوان بومی‌سازی علوم انسانی برای این ایده تعبیر شده بود و همایش‌ها، میزگردها و کتاب‌هایی با این عنوان به عرصه انتشار رسید.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین شریفی تصریح کرد: شکل‌گیری مرکز پژوهش‌های اسلامی رسانه نیز یکی از ثمره‌های ایده اسلامی سازی علوم به شمار می‌رود، رسانه با زیرشاخه‌هایش یک علم وارداتی است و با شکل غربی اساساً نمی‌تواند مورد تأیید اسلام واقع شود و نیاز به اسلامی سازی دارد، دانشگاه صداوسیما که در دهه 70 وارد صداوسیما شدند از تحولات عرصه رسانه در اسلامی سازی علوم رسانه‌ای است.
وی گفت: با جدی شدن این مسئله و تولید شدن علوم مدعیانی در این حوزه به پا خاستند، اوایل دهه 70 افرادی مانند دکتر سروش مخالف این مسئله بودند.
وی ادامه دارد: در جلسه‌ای که طلاب آگاه در عرصه علوم اجتماعی اسلامی با دکتر نوربخش رئیس بانک مرکزی و دکتر عادلی وزیر اقتصاد دولت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی داشتند و سؤالی که دراین‌باره یعنی اسلامی سازی علوم مطرح کردند از دکتر نوربخش شنیدم که من و دکتر عادلی تحصیل‌کرده اقتصاد لیبرال هستیم و این مسائلی شما تحت عنوان اقتصاد اسلامی بیان می‌کنید بی‌خبریم به همین سبب باید خودتان وارد عمل شوید.
این مولف حوزوی گفت: بسیاری از اساتید دانشگاهی نیز هم‌اکنون با علوم لیبرالی تحصیل‌کرده و این مسئله را می‌گویند که ما آنچه را که یاد گرفته‌ایم آموزش می‌دهیم.
وی ابراز داشت: شبهات اشکالات فراوانی در این زمینه مطرح‌شده و هر چه ما جلو می‌رویم این مسئله از بین محققان جدی‌تر پیگیری می‌شود.
استاد حوزه علمیه قم تاکید کرد: مخالفان اسلامی سازی علوم انسانی می‌گویند: هویت علم به روش است و روش علمی منحصر در تجربه است و تجربه اسلامی و غیر اسلامی نداریم و هر مسئله‌ای با یک روش حل می‌شود و انتخاب روش یک مولود اجباری است برای مثال مسئله جوشیدن آب با یک روش حل می‌شود.
وی ادامه داد: پاسخ ما به این مسئله این‌گونه است در مرحله نخست هویت علم به روش نیست، هویت علم یک هویت ترکیبی از موضوع هدف، روش و دیگر مسائل است و دوم اینکه روش تابع مسئله است و حل هر مسئله‌ای منحصر در یک روش نیست، مسائل علوم انسانی درباره کنش‌های انسان است برای مثال کنش اقتصادی انسان، کنش ارتباطی انسان، به همین سبب دلیلی نداریم که این مسئله را تجربه حل کنیم، بلکه این ظرفیت وجود دارد که با روش‌های عقلی، روش نقلی و تجربه این مسئله مطرح شود و ما نباید راه پاسخ و شناخت حقیقت را ببندیم.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین شریفی مطرح کرد: یکی دیگر از نقدهای مخالفان به اسلامی سازی علوم انسانی است که آن‌ها می‌گویند علمی بودن علم به عمومی بودن معیار داوری آن علم است، عمومی‌ترین معیار تجربه است و نتیجه می‌شود عمومی بودن علم به تجربی بودن آن علم است؛ ما در پاسخ می‌گوییم در مرحله نخست عمومی‌تر از تجربه عقل و استدلالات عقلی است و حجیت تجربه به استدلال عقلی است و در غیر این صورت به مشاهده صرف درمی‌آید، برای مثال با دیدن جوشیدن یک آب نمی‌توانیم بگوییم که همه آب‌ها در این درجه به جوش می‌آید؛ بلکه استدلال عقلی به کمک مشاهده می‌آید و تبدیل به تجربه می‌شود، دوم اینکه به همین سبب ما باید به دنبال معیارهای صحیح برویم و عمومی بودن نمی‌تواند معیار صحیحی باشد و معیار صحیح باید مبتنی به علم باشد، سوم اینکه ما مخالف تجربه نیستیم، اکثر مخالفان علوم انسانی اسلامی بدین باورند که مدافعان این ایده باتجربه مخالف هستند.
وی افزود: نقدی که به‌تازگی مطرح‌شده و دکتر زیباکلام نیز آن را مطرح می‌کند این است که در 40 سال انقلاب چه کرده‌اید! و همچنین بودجه‌های مراکز پژوهشی موردتوجه قرار گرفت، در پاسخ می‌گوییم سابقه ایده اسلامی سازی علوم به بیش از 40 سال می‌رسد و آن چیزی که مطرح است 40 سال است که به‌صورت جدی مطرح‌شده است و در دنیای عرب این مسئله به‌صورت جدی پیگیری می‌شده، و لازم به ذکر است که کل بودجه‌های مراکز علمی در راستای اسلامی سازی علوم از اول انقلاب تاکنون متناسب با تورم‌ها به‌اندازه بودجه دانشگاه تهران نیست، در دنیای غرب سه الی چهار سده طول کشیده است تا علم‌های موجود محقق شده و چرا برای ما این‌قدر عجله دارند.
وی در پایان یادآور شد: ما باید چشم‌های خود را بازکنیم و موفقیت‌های این عرصه را بهتر مشاهده کنیم، صدها کتاب در این حوزه در رشته‌های خاص تولیدشده و هزاران مقاله در این زمینه نوشته‌شده و متأسفانه جلوی اجرایی شدن این علوم را به محققان نمی‌دهند.
نظر شما