به گزارش خبرگزاری حوزه، آیت الله سیفی مازندرانی از اساتید دروس خارج حوزه علمیه قم به سؤالاتی پیرامون حکم قتل فرزند توسط پدر پاسخ داد که پرسش و پاسخ از این استاد حوزه بدین شرح است:

با سلام محضر مبارک حضرت آیت‌الله سیفی مازندرانی

اخیرا اظهارنظرهایی درباره حکم قتل فرزند توسط پدر مطرح شده است، و برخی افراد عدم قصاص پدر در قتل فرزند را نوعی مالکیت پدر بر فرزند تعبیر کرده اند، و آن را صرفا یک برداشت فقهی از سوی فقها و نه متکی به آیات قرآن دانسته اند.

با توجه به این اظهار نظرها سوالات زیر مطرح می شود که تقاضا دارم پاسخ بفرمایید.

* بر اساس فقه اهل بیت آیا پدر قاتل فرزند قصاص می شود یا خیر؟ و آیا در این زمینه مستندات قرآنی و روایی وجود دارد؟

قصاص پدری که فرزند خود را به قتل رسانده است به اتفاق فقها و بدون هیچ مخالفی جایز نیست، بلکه در کلمات فقهای امامیه تصریح به اجماع بر آن شده است، و در ریاض و جواهر (جواهر الکلام ج ۴۲ ص ۱۶۹ و ریاض المسائل ج ۱۴ ص ۹۱، موسوعه السید الخوئی / مبانی تکمله المنهاج : ج ۴۲ ص ۸۷) و سایر کتب فقهی معتبر به این اجماع تصریح و به استفاضه نقل شده است.

و نیز روایات صحاح مستفیضه به صراحت دلالت بر عدم جواز قصاص پدر به سبب قتل فرزند دارد(وسائل الشیعه ب ۳۲ من ابواب قصاص النفس)   ولکن برخی روایات بالخصوص دلالت بر ضرب شدید و تبعید و نفی بلد پدر قاتل دارد ولی سند آن ضعیف است(وسائل الشیعه ب ۳۲ از ابواب قصاص ح ۹).

ولی دیه‌ی فرزند مقتول بر پدر واجب است که تعلق به ورثه‌ی فرزند دارد،   دلیل آن _ علاوه بر آیه شریفه: (و دیه مسلمه الی اهلها) و فتوای اصحاب _ روایت معتبره ظریف (طریف) بر ثبوت دیه فرزند مقتول می‌باشد که علی التحقیق سند این روایت معتبر است.

و اما تعزیر پدر _ علاوه بر دیه _ توسط حاکم بر حسب تشخیص ایشان جایز است و این به دلیل عموم صحیحه حماد بن عثمان (وسائل الشیعه ب ۱۰ از ابواب بقیه الحدود ح ۳) بر جواز تعزیر کل من ارتکب معصیة ‌ به تشخیص حاکم می باشد،   بنابراین قصاص پدر قاتل جائز نیست، و دیه فرزند مقتول بر پدر واجب است و به وراث فرزند تعلق میگیرد و حاکم شرع بر حسب تشخیص مصلحت می‌تواند پدر او را تعزیر نماید.

* در فرض عدم قصاص حکمت و فلسفه عدم قصاص پدر در قتل فرزند چیست؟

حکمت عدم قصاص پدر قاتل فرزند حق بزرگ پدر بر فرزند است که در روایات صحیحه به آن تصریح شده است.

در صحیحه محمد بن مسلم (وسایل الشیعه ج ۲۰ ص ۱۵۸ ح ۱ ب ۷۹) از رسول خدا  سوال شد چه کسی بیشترین حق را بر مرد دارد؟ رسول خدا فرمود: پدر.

البته این از مصالح و حکمت های حکم است نه علت، که حکم دائر مدار آن باشد.

* آیا این بدین معناست که از نظر شرع مقدس برای پدر جایز است فرزندان خود را بکشد؟

حرمت قتل فرزند توسط پدر از ضروریات دین است چون مشمول آیه ی (و من قتل مومنا متعمدا فجزاوءه جهنم خالدا فیها) که صریح در حرمت قتل هر انسان مومن است می باشد.

 و هیچ روایتی حتی ضعیف دلالت بر استثناء پدر از اطلاق این آیه وارد نشده است و نیز کسی از فقها اعم از علماء شیعه و سنی فتوا به جواز قتل فرزند توسط پدر نداده است و حرمت آن مورد اتفاق همه علمای اسلام می‌باشد.

* در صورتی که پدری عادت به کشتن فرزندان خود نماید آیا حکم قصاص ثابت است؟

نه هیچ دلیلی بر قصاص پدر در فرض مذکور نیست مگر به عنوان ثانوی با تشخیص ولی امر در جهت حفظ  مصالح اسلام و مسلمین.

* آیا عدم قصاص پدر در قتل فرزند ناشی از مالکیت پدر بر فرزند است و آیا این صرفا یک برداشت فقهی از ناحیه فقها است؟

هرگز چنین ملازمه ای نیست، اما اینکه در روایت وارد شده است انت و مالک لابیک مقصود حق حرمت پدر بر فرزند است نه مالکیت به حمل شایع، حتی انسان بر نفس خود به اتفاق نص و فتوی مالک نیست، از اینرو حرمت اضرار و جنایت بر نفس (قطع یا قتل) از مسلمات فقه و اجماع همه فقهاست.

همه احکام فوق الذکر به استناد آیات شریفه قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام است، که به برخی از آنها اشاره کرده ایم.

البته چون نفی قصاص پدر قاتل فرزند بر خلاف اطلاقات کتاب و سنت و اصول و قواعد مسلمه است لذا باید اقتصار بر موردش نمود و در سایر حدود اثبات نفی حد، نیاز به دلیل دارد.

۱۸ تیر ماه ۱۳۹۹

۱۶ ذی القعده ۱۴۴۱

حوزه علمیه قم

علی اکبر سیفی مازندرانی