به گزارش خبرگزاری حوزه از تهران، وبینار تخصصی «مداخلات تخصصی با رویکرد خانواده محور در کار با زنان تحت خشونت خانگی» با حضور طیبه سیاوشی مشاور معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده، سعیده هادی رئیس انجمن ازدواج و خانواده کشور، حبیب الله مسعودی فرید معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور و محمود علی گو مدیر کل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در جهاد دانشگاهی واحد الزهرا(س) برگزار شد.
تبدیل «گفتگو» به «مشاجره» در خانواده ها در ایام کرونا
در این نشست طیبه سیاوشی گفت: مداخلات خانواده فرصت حل شدن اختلافات درون خانه را ایجاد می‌کند، ریشه بسیاری از خشونت‌ها علیه زنان از بستر خانواده بلند می‌شود، بنابراین باید اولویت‌ها نیز از خانواده آغاز شود. گاهی مدیریت مسئله در خانواده‌هایی که محدود به زن و شوهر هستند به دست فرد خشونت دیده سپرده می‌شود تا خشونت‌گر وارد مداخلات خانواده محور شود و نتیجه بهتری بدست آید.
مشاور معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده افزود: معمولا در پروسه خشونت تمام افراد به حمایت از زن روی می‌آورند و اینگونه در مرد احساس تنهایی ایجاد می‌شود که تصور می‌کند تنها ابزار موجود برایش خشونت است و اینگونه میزان خشونت نیز افزایش می یابد، از این رو در مداخلات خانواده‌محور ابزارهای مناسبی در اختیار زوج قرار داده می‌شود تا احساس تنهایی مرد رفع شود و مرد به سمت همکاری روی آورد.
به گفته سیاوشی، معاونت امور زنان و خانواده رئیس جمهوری در راستای ماده ۱۰۲ قانون برنامه ششم توسعه و در جهت تحکیم خانواده در سال ۹۷ طرح گفت‌وگوی ملی خانواده را در دستور کار خود قرار داد. این طرح دارای شورای راهبردی طرح ملی گفتگوی خانواده است که در راس آن معاونت زنان قرار دارد و با همکاری سایر نهادها نظیر شهرداری، وزارت علوم ... انجام می‌شود. همچنین مجری این طرح انجمن جامعه شناسی و از سوی وزارت علوم است که با هدف گفت و گوی نظام‌مند در مسائل خانواده در درون و بیرون خانواده و در بستر ظرفیت اجتماعات محلی اکنون در ۵۸ شهر در سطح کشور انجام می‌شود.
وی ادامه داد: این طرح با تمرکز بر آموزش تسهیل گران نظیر فعالیت اجتماعی و فرهنگی انجام می‌شود. با توجه به گفتار مردانه غالب بر جامعه این طرح کمک کننده ایجاد گفتگوی دوسویه در خانواده‌ها است و اصول گفت‌وگوی موثر در این طرح آموزش داده می‌شود. همچنین در ایام کرونا به شکل پیمایشی محور خشونت درون خانواده‌ها بررسی شد که در آن به فرد اعمال کننده خشونت برچسبی زده نمی‌شود و مسائل در بستر اجتماعی، آسیب شناسانه و بین نسلی بررسی می‌شوند.
مشاور معاون رییس جمهوری در امور زنان و خانواده با بیان اینکه در ایام کرونا با افزایش تعاملات خانواده‌ها به علت فقدان آموزش درست شاهد تبدیل شدن گفت‌وگو به مشاجره بودیم، ادامه داد: به علت عدم آموزش تاب آوری و کاهش سطح تاب آوری افراد در ایام پاندمی کوید ۱۹ شاهد افزایش خشونت بودیم، بنابراین ما نیازمند آموزش گفت‌وگو و تاب آوری به خانواده‌ها هستیم.
خشونت جلوه‌ای از مردانگی نیست/ انواع خشونت علیه زنان
در ادامه جلسه دکتر سعیده هادی اظهار کرد: بسیاری از خانواده‌ها اطلاع ندارند که گپ و گفت پنهانی و یا دیدارهای پنهانی به مثابه خیانت و خشونت سفید محسوب می‌شوند. خشونت‌های فیزیکی نظیر ضرب و جرح، سیلی و... به عنوان خشونت شناخته شده هستند اما بسیاری از افراد خشونت‌های روانی مانند توهین، تمسخر، به کار بردن کلمات رکیک، منت گذاشتن و... را به مثابه خشونت نمی‌دانند. حتی پنهان کاری در تصمیمات زندگی نیز نوعی خشونت روانی به حساب می‌رود.
رئیس انجمن ازدواج و خانواده کشور بیان داشت: نمی‌توان تنها بانوان را به عنوان افراد خشونت دیده محسوب کرد چراکه مردان، کودکان و حتی سالمندان گاها مورد خشونت واقع می‌شوند اما آنچه اهمیت دارد این است که اگر یک زن در خانواده‌ای دچار خشونت شود آسیب‌های روانی و جسمی بی‌شماری برایش به همراه خواهد داشت و در نهایت به چرخه خانواده آسیب می‌رساند. بنابراین نیازمند جلوگیری از روند این چرخه هستیم چراکه زنان رهبران معنوی جوامع هستند.
به گفته هادی، خشونت علیه زنان می‌تواند دارای عوامل فردی نظیر اختلالات شخصیت ـ که رد پای آن را می‌توان در تمام قتل‌های ناموسی دید ـ، باورهای غلط تسهیل گر خشونت، بیماری‌های روحی و روانی و... باشد. از سوی دیگر عواملی نظیر تفاوت دیدگاه، تفاوت شخصیت، تفاوت سبک زندگی، تفاوت خانوادگی زن و مرد نیز از جمله عوامل ایجاد کننده خشونت در خانواده‌ها است.
وی ادامه داد: از جمله عوامل اجتماعی موثر در بروز خشونت‌های خانگی می‌توان به جهل و عدم آگاهی برخی سیستم‌های جامعه، فقر و بیکاری، عوامل تربیتی و نحوه تربیت فرزندان توسط والدین، عوامل فرهنگی و عدم اطلاع افراد از حقوق خود و پذیرفتن خشونت و... اشاره کرد.
این روانشناس از جمله تأثیرات روانی خشونت علیه زنان را افسردگی، کاهش اعتماد به نفس، افزایش بی‌اعتمادی، بروز اختلالات اضطرابی، بروز افکار خودکشی، گرایش به سمت اعتیاد به مواد و خدشه دار شدن روابط اجتماعی دانست. برخی از زنان این خشونت‌هایی که بر خودشان اعمال شده است را بر فرزندانشان اعمال می‌کنند و فرزندان نیز همان خشونت‌ها را بر روی اسباب بازی و عروسک‌های خود پیاده می‌کنند. همچنین با گذشت زمان احساسات این زنان یخ می‌زند به طوری که دیگر با یک زن مواجه نیستیم بلکه با یک شبح مواجه‌ایم.
رئیس انجمن ازدواج و خانواده کشور با تاکید بر لزوم قانونی شدن و اجباری شدن مشاوره پیش از ازدواج، افزود: بررسی سلامت روان افراد پیش از ازدواج باید به شکل قانون درآید، همچنین مشاوره پیش از ازدواج لازم الاجرا شود و ضمانت اجرایی داشته باشد؛ پیش از عقد دفاتر ازدواج از زوجین گواهی شرکت در دوره‌های مهارت‌های زندگی را بخواهند چراکه افراد نیازمند آموزش مهارت‌هایی نظیر کنترل خشم، استرس و تصمیم گیری عقلانی هستند.
خشونت منجر به مرگ در زنان ۴ برابر مردان است
حبیب الله مسعودی فرید نیز در این وبینار اظهار کرد: خشونت خانگی یکی از شایع ترین اشکال خشونت علیه زنان است که حتی گاها در دوران بارداری نیز بر خانم‌ها اعمال می‌شود. به طوری که ۱۵ درصد از مصاحبه شوندگان پژوهشی در این باره اینگونه خشونت‌ها را اثری طبیعی و مساله‌ای درون خانوادگی بیان کردند که نیازی برای مطرح کردن آن ندارند و در این میان است که بحث سواد سلامت روانی و اجتماعی برای افراد مطرح می‌شود.
به گفته وی، خشونت خانگی دارای انواع مختلفی نظیر جنسی، روانی، عاطفی، اقتصادی است که می‌تواند در رسیدن به اهداف انسان ممانعت‌های زیادی اعمال کند. همچنین مطابق با برخی پژوهش‌ها تاثیرات خشونت روانی به مراتب می‌تواند پایدارتر از خشونت جسمی باشد. از سوی دیگر مطابق با برخی پژوهش‌ها شرایط فعلی پاندمی کووید ۱۹ می‌تواند منجر به افزایش ریزفاکتورهای مربوط به خشونت علیه زنان شود.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفت: بسیاری از خشونت‌های خانگی اطلاع داده نمی‌شود که می‌توان از آن‌ها تحت عنوان خشونت‌های پنهان خانگی نام برد. درواقع خشونت‌های خانگی مانند کوه یخی هستند که ما تنها قله آن را می‌بینیم. از این رو فعالیت در جهت افزایش سواد سلامتی و اجتماعی افراد و اورژانس اجتماعی می‌توانند به منع این خشونت‌ها کمک کنند.
وی ادامه داد: ما اغلب دید کلی به خشونت علیه زنان نداریم و آن را موضوع کوچکی می‌پنداریم و تصور می‌کنیم خشونت امری فردی است که با ارایه آموزش به افراد می‌توان آن را از بین برد. از سوی دیگر شاهد افزایش اختلالات روانشناختی در ۲۳ درصد از جمعیت ۱۵ ساله به بالا هستیم که به علت افزایش احتمال خشونت خانگی در آن‌ها نیازمند مداخله روانشناختی هستیم. بنابراین باید در جهت رفع خشونت بر روی افراد، روابط بین فردی و جنبه‌های فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی کار کنیم.
مسعودی فرید با بیان اینکه خشونت در هر دو جنس زن و مرد می‌تواند رخ دهد، افزود: با تقویت نظام مشاوره در مدارس و توجه بر ایده‌هایی نظیر مددکار اجتماعی مدارس می‌توانیم شاهد کاهش آمار خشونت به ویژه خشونت‌های خانگی باشیم. از سوی دیگر عمدتا در بحث خشونت علیه زنان بر فرد آزاردیده تمرکز می‌شود در حالی که مطابق با مطالعات اگر بر روی فرد آزارگر نیز مطالعه و بررسی داشته باشیم می‌توانیم به نتایج تاثیر گذاری دست پیدا کنیم.
هشدار نسبت به عادی تلقی شدن دعوای زوجین
در بخش پایانی جلسه نیز محمود علی‌گو بیان داشت: ما باید به دور از هرگونه حاشیه به معرفی درست اورژانس اجتماعی، سامانه ۱۲۳ و خدمات خانه‌های امن به زنان در معرض خشونت و خشونت دیده بپردازیم چراکه اورژانس اجتماعی باید نقطه اتکا و امید افراد خشونت دیده باشد.
مدیر کل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور مطابق با نظریه فراگیری اجتماعی ادامه داد: مطابق با این نظریه مشاهده خشونت به عنوان اولین گام مسیر خشونت بسیار حائز اهمیت است. اینکه افراد چه سطحی از خشونت را در قالب رفتار با چه کسانی مشاهده می‌کنند نیز اهمیت دارد، برای مثال فرزندی که شاهد خشونت عاطفی علیه مادر خود است، خودش این خشونت را در سطح عاطفی بروز نمی‌دهد بلکه در گام های گستره تر و بالاتری آن را بروز می‌دهد. به عبارت دیگر افراد پس از مشاهده خشونت، رفتار پرخشونت‌تری از خود برو می‌دهند و از این رو ما با بروز آسیب‌های جدید مواجه می‌شویم.
وی خشونت را بر پایه ساختار محیطی، رفتاری و باورها استوار دانست و ادامه داد: شاید قوانین بتوانند محیط را تغییر دهند اما تغییر باورها هیچ گاه با قوانین محقق نخواهد شد چراکه الگوهای مبتنی بر فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌ها خود را بروز می‌دهند. همچنین الگوهای فرهنگی، فرهنگ رسمی و نقش رسانه‌ها مانند برچسب زدن و اعطای نقش قدرت‌مندی به پسران در این میان بسیار اهمیت دارد.
علی‌گو ادامه داد: تعریف اکثر افراد از تاب آوری، قضاوت نکردن است در حالی که تاب آوری دارای ابعاد گسترده‌ای نظیر بروز رفتار عقلانی در هنگام مواجهه با مسائل است. در جامعه کنونی ما به شکلی تربیت نمی‌شویم که در هنگام مشاجره از گفت‌وگو استفاده کنیم و دقیقا همین لحظه است که خشونت شکل می‌گیرد چراکه مرد به جهت قدرت امنیتی و منابع درآمدی خود سعی در قبولاندن سخن خود از طریق تنبیه و تشویق دارد.
مدیر کل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در ادامه به نظریه نظارت اجتماعی اشاره کرد و گفت: در جامعه فعلی نظارت اجتماعی نسبت به خشونت خانگی نداریم، مردم دعوای زوجین را عادی تلقی می‌کنند و ما باید نسبت به این عادی شدن رفتار خشونت آمیز توجه کنیم چراکه نقش نظارت اجتماعی را کاهش می‌دهد.
