حجت الاسلام والمسلمین عبدالله الدقاق نماینده شیخ عیسی قاسم در ایران و مدیر حوزه علمیه بحرینی های مقیم حوزه علمیه قم در گفت‌وگویی با خبرگزاری حوزه، به تشریح فعالیت های علمی و حوزوی این نمایندگی در ایران پرداخت.
وی از ارایه مدلی مترقی سخن گفت که می تواند فعالیت های علمی و فرهنگی و اجرایی شیعیان را در جهان متحول کند.
در زیر متن گفت گوی ما با شیخ دقاق آمده است:
با تشکر از خبرگزاری حوزه که این گفت‌وگو را ترتیب داده باید عرض کنم که بحرین یک جزیره در خلیج فارس است که ۶۵۰ کیلومتر مربع وسعت دارد و جمعیت آن حدود ۱ میلیون ۲۰۰ هزار نفر با افراد مقیم هستند. افرادی که در بحرین ساکن هستند ۵۵۰ هزار نفر هستند. اصالت تشیع بحرین از زمان امیرالمومنین(ع) و رسول خدا بود. در آن زمان حاکم منذر بن ساوی تمیمی بود و پیامبر نیز برای وی نامه ای با این عنوان نگاشتند که : «بسم الله الرحمن الرحیم. من محمد بن عبدالله الی المنذر بن ساوی التمیمی، اما بعد، فاسلم تسلم والسلام ». یعنی ای منذر سلام عرض می کنم ،مسلمان باش سالم باش.
سپس منذر با اهل بحرین مشورت کردند و در همان زمان بدون هیچ جنگی مسلمان شدند. از آن زمان به بعد شیعیان و پیروان امیرالمومنین(ع) بودند تا امروز. مقامی در بحرین به نام زید بن صوحان العبدی وجود دارد که وی به نام امیرزید در بین مردم مطرح است زیرا می گفتند که وی ازسوی امام علی(ع) و امام حسن(ع) به عنوان امیر در بین مردم بحرین گمارده شد.
از دیگر سوی حوزه های علمیه در بین مردم و مراجع معروفند و از این جهت بحرین را دارالایمان می نامند. علمای فراوانی در بحرین بودند از جمله شیخ یوسف بحرانی صاحب الحدائق الناظره و سید هاشم بحرانی صاحب تفسیر البرهان در تفسیر قرآن و ابن میثم بحرانی در علم کلام و شرح نهج البلاغه. از دیگر علمای فراوان دیگر بحرین می توانیم به محقق ماحوزی صاحب معراج السعاده و ابن السعاده که خواجه نصیرالدین طوسی افتخار می کند که کتاب علم ابن یعاده را شرح کرده است اشاره کنیم.
طلاب بحرینی در قم
حدود ۲۰۰ نفر از طلاب بحرین در قم فعالیت می کنند که به جامعه المصطفی(ص) وابسته هستند و درس می خوانند و در مدارس گوناگون هم فعالیت داشته و دارند. پیشتر مدرسه ای در صفاییه قم به نام المجمع العلمی البحرانی داشتیم و سپس به مدرسه امام مهدی(عج) حجازی ها رفتند و در آنجا درس خواندند. سپس در حوزه علمیه اطهار تخصصی که شیخ حبیب کاظمی آن را تاسیس کرد حضور یافتند. بنده نیز ۱۰ سال این حوزه را پس از تاسیس اداره کردم. در همان زمانی که در حوزه اطهار تخصصی بودم یک پروژه را در روز مبعث رسول خدا شروع کردم. ۲۷ رجب سال ۱۴۲۹ این پروژه آغاز شد. در این ۱۳ سال تا امروز ۱۳ ساختمان و چندین زمین داریم. این پروژه با ۵ مرحله همراه بود که امسال وارد مرحله پنجم شدیم.
۱- مرحله اول: افزایش خدمات:
مرحله اول، مرحله افزایش خدمات بود. مشاهده کردیم که طلاب مقیم قم چه چیزهایی نیاز دارند و در همین راستا در ابتدا یک صندوق شهریه را تاسیس کردیم و شهریه را از وکلای بحرین تهیه کردیم. در مرحله بعد به دنبال رفع نیاز مالی طلاب بودیم که صندوق قرض الحسنه خیریه سید الشهدا (ع) را تاسیس کردیم. سپس صندوق کمک به نام صندوق الرسول الاعظم الخیری را ایجاد کردیم.
این خدمات به چند بلوک و۵۴ واحد مسکونی مبدل شد. در حال حاضر طلاب بحرینی که مقیم قم هستند در یک پروژه در خیابان جمهوری، به نام محله بحرینی ها با ۵۴ واحد مسکونی سکنی گزیده اند. هم اکنون ۵۴ خانواده بحرینی در ۴ مجتمع مسکونی زندگی می کنند.
۲- مرحله دوم: آموزشی:
سپس به مرحله دوم یعنی مرحله آموزشی رسیدیم. این مرحله منتهی به تاسیس دو مدرسه به نام جامعة الامام الهادی(ع) للدراسات الاسلامیه برای مردان و مدرسه دیگر که ویژه بانوان است با نام جامعه الحوراء للدراسات الاسلامیه شد. الحمد لله این دو مرکز از جامعه المصطفی مجوز گرفت و امروز از مدارس پیوسته این جامعه است. امروز این مدارس دارای مجوز کارشناسی و ارشد است که در آینده به دنبال اخذ مجوز دکتری هستیم.
فعالیت های خوبی در این مدارس در حال انجام است. از جمله اینکه کنفرانسی از سوی این مجموعه برگزار شد که نوشته های کنگره به نام عقلیه الوحی منتشرشد.
۳- مرحله سوم: سازمانی:
مرحله سوم، مرحله سازمانی بود. گاهی اوقات طلاب به فکر شخصی خود و با بعد فردی خود کار می کنند. ما سعی کردیم که طلاب به فکر سازمانی کار کند و حس کنند که خودشان یک عضو از یک تیم هستند. به همین دلیل تمام طلاب بحرینی را به چند قسمت تقسیم کردیم که هر قسمت در یک تخصص کار می کنند. یک موسسه با نام مرکز الامام الصادق(ع) لإحیاء تراث البحرین ایجاد کردیم. کار این مرکز، نشان دادن اصالت شیعی بحرین است. مثلا این مرکز تمام مساجد و حسینیه ها و قبرستان های بحرین را در یونسکو ثبت می کند. مثلا تمام نسخه های خطی علمای بحرین را چه در ایران و عراق و هندوستان و آمریکا و... را ثبت می کند.
در همین زمینه کتابخانه الکترونیکی نسخه های خطی علمای بحرین در جهان را تاسیس کردیم که هر محققی بخواهد در این زمینه کار کند می تواند روی این کتابخانه حساب کند. در دیداری که با علامه سید أحمد حسینی اشکوری که فهرست کل نسخه های خطی مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی را نگاشته است داشتیم دوره تخصصی دیدیم و این تلاش های علمی به ایجاد مجله ای با نام لؤلؤة البحرین رسید که خوشبختانه کار خوبی در این زمینه انجام شده است که طلاب ما در حال تحقیق هستند.
پروژه دیگری با عنوان معهد البیان داریم که دوره های کوتاه مدت اداری برای اداره خود و دیگران و اداره وقت و بودجه نویسی را برگزار می کنیم. امروز ۲۵ موسسه و ۲۵ مدیر طلبه معمم داریم که این امور اداری را یاد گرفته اند. اگر امروز به یکی از مدیران بگویم که یک پروژه بنویسید، یک پروژه را طبق استانداردهای بین المللی می نویسد. بنده این مدیران را نزد مرکزی بردم که وزرای معتبر جهان برای آموزش امور اداری به آن مراجعه می کنند.
مرکز أنصار الامام الحسین للتعلیم الدینی نیزد داریم که فرزندان طلاب در این مرکز فعالیت می کنند. مرکز دیگری با عنوان مرکز الامام السجاد(ع) للقرآن الکریم داریم که در این مرکز بحث حفظ و قرائت و تفسیر و آموزش علوم قرآن انجام می شود.
مرکز دیگر، دارالفقیه المقاوم لحفظ و نشر آثار آیت الله قاسم است که با همکاری جامعه المصطفی(ص) یک کنگره بین المللی در تهران در سالن همایش بین المللی صداوسیما برگزارکردیم.
پس از این پروژه، پروژه هایی با عنوان حضرات معصومین(ع) تاسیس کردیم. مثلا پروژه ای در نجف اشرف داریم با عنوان دار أمیر المؤمنین للطلبة البحرانیین دایر کردیم. مرکز دیگری در مشهد تاسیس کردیم که با عنوان حسینیه ابی الفضل العباس بحرینی های مقیم مشهد فعالیت می کند. از این روی یک موسسه جامع یا مادری تاسیس کردیم که با عنوان « مؤسسة اعلام الهدی الاسلامیة» فعالیت می کند . زیرا در زیارت وارث این لفظ خطاب به امام حسین(ع) بیان می شود: ( وأشهد أن الائمة من ولدک کلمة التقوی، وأعلام الهدی، والعروة الوثقی)، .مرجع بزرگوار، سید کاظم یزدی رساله علمی خویش را از همین زیارت گرفته و با عنوان العروه الوثقی مسمی داده است. آیت الله شیخ محمد امین زین الدین، مرجع عالی بحرینی نیز رساله خود را کلمه التقوا نامیده است که این نام را از همین زیارت گرفته است و ما نیزاین نام را برای موسسه خود نام نهادیم. موسسه اعلام الهدی موسسه مادری است. یعنی روی ۲۵ موسسه از نظر مالی و ساختار کلی نظارت می کند.
۴- مرحله چهارم: صادراتی:
پس از مرحله سازمانی وارد مرحله چهارم یعنی مرحله صادراتی شدیم. زیرا این تجربه بسیار عالی بود. زیرا طلاب در زمینه شهریه و حتی مکان فعالیت به فراغ بال رسیدند. مثلا حسینیه مردانه با عنوان امام رضا(ع) داریم و حسینیه زنانه نیز با عنوان امام جواد(ع) تاسیس کردیم. وقتی چنین امکاناتی ایجاد شد به این فکر افتادیم که این مدل و تجربه را گسترش دهیم. از این روی ده کشور را در همین رابطه انتخاب کردیم.
مرحله اول، افزایش خدمات بود و آن هم با مدل بحرینی. در ابتدا کشور اندونزی که بزرگترین کشور مسلمان دنیا از نظر جمعیت بود را انتخاب کردیم. کشور دوم نیز کشور پاکستان است که دومین کشور اسلامی از نظر جمعیت است. سوم نیز کشور بنگلادش بود که سومین کشور اسلامی از حیث جمعیت است. چهارم، سوریه، پنجم، یمن،(به دلیل حضور این دو کشور در قلب جریان مقاومت) ششم تونس، هفتم الجزایر، هشتم المغرب بود و نهم اتحادیه آفریقا بود که ۵۴ کشور است ولی از این کشورها تنها نمایندگان ۳۷ کشور حضور دارند در قم. کشور دهم نیز آرژانتین و کشورهای آمریکای لاتین است زیرا یک میلیارد نفر در جهان به زبان اسپانیولی صحبت می کنند. یک میلیارد نفر دیگر نیز به زبان اردو صحبت می کنند. یعنی این پروژه دو هفتم مردم دنیا را هدف گذاری کرده است.
مرحله اول، مرحله شهریه بود که به تمام آنها شهریه دادیم. این طلاب، طلاب خود جامعه المصطفی هستند و در قم فعالیت دارند. مرکزی با عنوان مرکز الغدیر تاسیس کردیم که در روز غدیر ۱۴۴۱ برای حمایت از طلاب محروم و ضعیف مالی تاسیس شد. برای این طلاب صندوق قرض الحسنه ایجاد کردیم. همچنین جایگاهی برای این طلاب ایجاد کردیم. مثلا برای طلاب یمن مرکزی با عنوان بیت الکساء الیمانی تاسیس شده است. این مرکز در پردیسان فعالیت دارد. هر طلبه یمنی موقعی که داخل این بیت می شود حس می کند که داخل یمن است زیرا تجهیزات مرتبط به فضای فرهنگی و محیطی یمن در این مرکز تهیه شده است. دکتر عباسی رئیس جامعه المصطفی(ص)را برای افتتاح مرکز دعوت کردیم و به ایشان هم گفتیم که مرکز از آن شما است. بنده هم نماینده ترددی طلاب بحرینی درالمصطفی هستم؛ واصل ما یمنی است . به همین دلیل عنایت خاصی به این مجموعه داریم. برای تونس، الجزایر و مغرب مرکزی با عنوان بیت الامام الحسن لطلاب المغرب تاسیس کردیم. زیرا اکثر سادات تونس و الجزایر و مغرب، حسنی هستند و به کریم اهل بیت(ع) علاقه دارند. زمانی که وارد این مرکز می شویم حس می کنیم که در مغرب العربی هستیم.
جایگاهی برای طلاب اندونزی وجود دارد. و یک جایگاه برای طلاب بنگلادش در خاکفرج تأسیس کردیم. شعار ما از تولید به مصرف است. یعنی یک دوره کوتاه مدت برای نویسندگی طلاب برگزار می کنیم. همچنین مجله ای برای آنها تاسیس کردیم که بتوانند در این مجلات قلم بزنند. دوره اطلاع رسانی برای طلاب برگزار می کنیم و برای آنها استودیو نیز تاسیس کردیم که به همه امکانات مجهز است. طلاب نیز با این ابزارآلات اسلام رادر کشورهای مختلف و با ابزارهای رسانه ای منتشر می کنند.
در حال حاضر برای بعضی از طلاب این کشورها شهریه و صندوق قرض الحسنه و جایگاه ایجاد کردیم و کم کم دوره های آموزشی و مرحله سازمانی ایجاد خواهد شد. تصور می کنم حدود ۵۰۰۰ نفر تحت نظر این موسسه کار می کنند.انگیزه اصلی کار ما این است که کار را یاد بگیرند و به کشورهای خود بروندو یک طلبه مدیر و توانمند شوند. ما به طلاب ماهی گیری یاد می دهیم که وقتی به کشور خود بروند بتوانند مرکز و موسسه تاسیس کند.
۵- مرحله پنجم: پیشرفت و ابتکار:
مرحله پنجم مرحله پیشرفت و ابتکار است که چگونه خروجی های این ده کشور به پیشرفت عالیه برسند. در این راستا مرکزی با عنوان: مرکز نبراس الدولی للأبحاث ایجاد کردیم که مرکز کرسی نظریه پردازی و ترویج است. مجوز این مرکز از حجت الاسلام والمسلمین دکتر خسروپناه مجوز گرفته است و در آن سعی می کنیم طلاب نظریه پرداز و ناقد نظر تربیت کنیم.
طلاب شاغل در بحرین
در بحرین حدود ۱۵ حوزه فعالیت دارند که از این میان، ۴ حوزه شامل حوزه امام زین العابدین، حوزه علامه سید جواد وداعی و شیخ عبدالحسین ستری و سید علوی غریفی فعالیت دارند و فعالیت های بسیاری انجام می دهند. طلاب ما که در ایران درس خوانده اند در بحرین به استادان برجسته ای مبدل شده اند. اکثر موسسات ما فعالیت آموزشی و پژوهشی و علمی و فرهنگی دارند ولی فعالیت سیاسی ندارند. بنده خودم فعالیت سیاسی دارم ولی از این موسسات جدا می کنم. تابعیت بنده نیز سلب شده است. پس از سلب تابعیت آیت الله حاج شیخ عیسی قاسم بنده خدمت مراجع عظام تقلید ایران رفتم و آن حضرات نیز علیه آل خلیفه مباحث شدیداللحنی بیان کردند. مثل آیت الله حائری فرمودند که باید از آیت الله قاسم تا حد مرگ دفاع کنید. آیت الله العظمی سبحانی فرمودند که اگر من در بحرین بودم در منزل ایشان جلوس می کنم. رژیم آل خلیفه هم ناراحت شد و تابعیت بنده را نیز سلب کردند.
زمانی که ۱۰ سال پیش قیام شد تنها یک بار به بحرین رفتم وقریب به ۹ سال است که به بحرین برنگشتم.
کادر سازی علمی برای آینده بحرین
اصل کار ما، منابع انسانی است. بزرگترین معجزه رسول خدا ساخت شخصیت امام علی(ع) است. لذا سعی می کنیم که کادر سازی خوبی انجام دهیم و پس از پیروزی در بحرین کادر خوبی در بحرین خواهیم داشت.
امید ما برای تحول به خدااست و از فرهنگ امام خمینی(ره)یاد گرفتیم که در اول این راه به خدا توکل کنیم. تحولات منطقه پس از حضور بایدن و روابط ایران با اتحادیه اروپا و ضعف محمد بن سلمان و محمد بن زائد اوضاع منطقه دگرگون است و قطعا تحولات عظیمی رخ خواهد داد. من نگران پیروزی در بحرین نیستم نگران پس از پیروزی هستم؛ چون نیروی انسانی خوب نیاز داریم، وان شاء الله درست خواهد شد به امید خدا، وبه دعای مؤمنین نیاز داریم تا بیشتر موفق بشویم.
