به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه  به مناسبت سالروز تاسیس شورای نگهبان یعنی ۲۶ تیرماه، به سراغ حجت الاسلام محمد جواد مهری رئیس دفتر شورای نگهبان استان قم  رفتیم، تا درباره انتخابات ۱۴۰۰  که پشت سر گذاشتیم، پای صحبت های ایشان بنشینیم و از این انتخابات و حواشی پس از آن برای کشور، بحث کنیم.

· تحلیل جنابعالی از انتخابات ۱۴۰۰ چیست؟

اگر بخواهیم انتخابات ۱۴۰۰ را تحلیل کنیم، باید ۴ مساله اصلی بررسی و روشن شود، تا تحلیل درستی از این انتخابات بدست بیاید:

۱. انتخابات در چه بازه زمانی و با توجه به چه شرایطی در کشور برگزار شد؟

۲. راهبرد نظام و حاکمیت درباره این انتخابات چه بود؟

۳. راهبرد و استراتژی دشمن و جریانات سیاسی کشور درباره این انتخابات چه بود؟

۴. سرانجام چه اتفاقی افتاد؟

درباره مساله اول باید بگوییم که؛ ایام انتخابات یعنی از کلید خوردن ثبت نام ها تا ۲۸ خرداد، شرایط و فضای کشور یک شرایط استثنایی بود. از طرفی کشور در شرایط همه‌گیری بیماری کرونا قرار داشت و از طرفی دیگر نارضایتی و دلخوری بخش عظیمی از جامعه بابت وضعیت اقتصادی و فشار زندگی در بعد معیشت، گرانی و تورم سرسام آور و ...

لذا از مدتها پیش از انتخابات مراکز افکارسنجی ۹ تا ۲۱ درصد کاهش مشارکت را به شرایط همه‌گیری بیماری کرونا مرتبط دانسته بودند. همچنین تردید قشر عظیمی از جامعه برای شرکت در انتخابات نیز نگرانی‌هایی را برای کاهش بخشی از مشارکت ایجاد کرده بود. که مورد تاکید رهبر انقلاب در آخرین سخنرانی ایشان پیش از انتخابات قرار گرفت. آنجا که مقام معظم رهبری فرمودند: این قشرها توقعات و گلایه‌های بجایی دارند که عمده آنها در مورد معیشت، مسکن و اشتغال است و مسئولان کشور باید واقعاً به این مسائل رسیدگی می‌کردند و انتظار این است که دولت آینده در رأس برنامه‌های خود به این مسائل رسیدگی کند.

و درباره مساله دوم؛ بر اساس مطالبه مقام معظم رهبری در امر انتخابات، در دیدار تصویری با مردم آذربایجان شرقی به مناسبت سالروز قیام ۲۹ بهمن مردم تبریز، دو موضوع اساسی و کلیدی متوجه آحاد جامعه شد: یکی انتخابات پر شور و دیگری انتخاب درست. آنجا که فرمودند: انتخابات در کشور ما یک فرصت است و این فرصت را نباید از دست داد. یک ظرفیت بزرگ برای پیشرفت کشور است. انتخابات اگر با شرکت پرشور مردم همراه بشود و با یک انتخاب درست، حقیقتاً یک نیروی کارآمد و باایمان و پرانگیزه و علاقه مند به کار انتخاب بشود بوسیله مردم، نور علی نور است و آینده کشور را تضمین خواهد کرد. موجب امنیت کشور می‌شود، اثرات و منافعش برای کشور، برای خود مردم بیشتر خواهد بود.

علاج دردهای مزمن کشور در پرشور بودن انتخابات و حضور عمومی مردم و بعد انتخاب اصلح، انتخاب شخصیت مناسب در انتخابات ریاست جمهوری است.

و مساله سوم؛ راهبرد و استراتژی دشمن و برخی از جریانات سیاسی کشور درباره این انتخابات، نه به انتخابات بود و کمپین رای بی‌رای راه انداختند.   فضاسازی سنگینی توسط رسانه‌های معاند صورت گرفت تا مردم را از رأی دادن منصرف نمایند. بالاتر از این حتی در روز رای گیری در خارج از کشور نیز به‌ صورت وحشیانه به افرادی که قرار بود در انتخابات شرکت کنند، حمله ‌شد. از ضد انقلاب فراری و دوره گردهای منفور ملت ایران مثل مسیح علینژاد (انگشت در خون کشته‌شدگان ۴ دهه‌ جمهوری اسلامی نزنید و برای انتخابات تبلیغ نکنید! ) و برخی از سلبریتی‌ها و هنرپیشه‌ها، سلطنت طلب ها، ربع پهلوی (نوه رضاشاه پهلوی)، محسن سازگارا و گروهک منافقین و مریم رجوی گرفته تا  شبکه ایران اینترنشنال که رسانه فارسی‌زبان هیات حاکمه سعودی هاست و رسما از سوی بن‌سلمان تامین مالی می شود برای تحریم انتخابات سنگ تمام گذاشت. تقریباً ۲۴ساعته و شاید هزاران ساعت گزارش‌ و برنامه در تلویزیون و صفحات مجازی خود تولید و منتشر کردند که مردم در انتخابات شرکت نمی کنند و انتخابات ۱۴۰۰محکوم به تحریم است، همه و همه از تحریم‌کنندگان انتخابات بودند.

به این ها برخی از افراد داخلی مثل احمدی نژاد و میرحسین موسوی، و برخی از اصلاح طلبان هم اضافه کنید که از ماهها پیش، بصورت مداوم این گزاره را به جامعه القا می‌کردند که مردم در انتخابات شرکت نمی‌کنند و نظام جمهوری اسلامی بازنده عرصه انتخابات ۱۴۰۰خواهد بود. این افراد و جریان ها در روزهای منتهی به انتخابات حتی پارا فراتر گذاشته و اعلام کردند ما در انتخابات شرکت نمی‌کنیم.

گرچه بسیاری از شخصیت‌های اصلاح طلب همچون محمد خاتمی، ‌بهزاد نبوی و حتی مهدی کروبی که یکی از دوبال فتنه ۸۸ بود، ۲۸خرداد ماه انتخابات را تحریم نکردند و خود بصورت نمایشی آمدند رای دادند، ولی حرف هاشان تماماً القاء عدم شرکت و ایجاد نا امیدی بود.

سرانجام انتخابات ۱۴۰۰ به پایان رسید و تمامی برآوردها و آرزوهای تحریم‌کنندگان انتخابات ایران برباد رفت و مردم ایران با مشارکت قابل قبولی، با وجود همه موانع چون کرونا، مشکلات عدیده اقتصادی و معیشتی، تعلل و اهمال مجریان انتخابات در ساعت‌های آغازین رای‌گیری و تاخیر چندساعته در آغاز فرآیند رای‌گیری از مردم، کاهش تعرفه‌ها و عدم ارسال صندوق‌های سیار برای برخی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی؛ نتیجه حضور مردم داستان دیگری را رقم زد.

چرا دوره سیزدهم ریاست جمهوری، رقم مشارکت نسبت به تمام ادوار انتخابات ریاست جمهوری های بعد از انقلاب کمتر بود؟

نرخ مشارکت در انتخابات کشورها به عوامل گوناگونی بستگی دارد، گفتیم یکی از عوامل موثر در کاهش نرخ مشارکت در دو سال اخیر ویروس کرونا بوده است. گرچه ما معتقدیم حتی با وجود موانعی چون کرونا، مشکلات عدیده اقتصادی و معیشتی، که عرض شد، اگر در این دوره مجریان انتخابات در آغاز فرآیند رای‌گیری از مردم، تعلل و اهمال نمی داشتند و رای‌گیری را با تاخیر چند ساعته شروع نمی کردند، و صندوق‌های سیار به  برخی از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی می فرستادند؛ نتیجه حضور مردم داستان دیگری را رقم زد و مشارکت بالای ۵۰ درصد می شد.

برخی ها می گویند کاهش مشارکت به خاطر رقابتی نبودن انتخابات و رد صلاحیت برخی از افراد توسط شورای نگهبان بوده است، در این زمینه اگر توضیح بفرمایید ممنونیم؟

افرادی که این حرف ها را می زنند حرف شان مبنای علمی ندارد و از سیاست چیزی نمی فهمند اگر نگوییم مغرضند و فرافکنی و عوام فریبی می کنند.

اولاً؛ شورای نگهبان برابر با قانون ‌اساسی وظیفه و تکلیف بررسی صلاحیت نامزدها را به عهده دارد، و اگر به خاطر حمله و هجمه دشمن و جریانات سیاسی، و خوشایند این و آن،   از وظایف قانونی خود چشم پوشی کند و اجازه بدهد هرکس و ناکس در این فرآیند قرار بگیرد، با فلسفه وجودی این نهاد سازگاری ندارد. این نهاد تاسیس شده که صیانت کند از جمهوریت و اسلامیت نظام.

ثانیاً؛ در این دوره هم مثل ادوار گذشته تنوع و تعدد کاندیداهای ریاست‌جمهوری داشتیم، با  سلایق سیاسی، گروهی و جناحی متفاوت و با ایده‌ها و طرح‌های مختلف که امکان رقابت را در فضای انتخاباتی ایجاد کرد و نامزدها آمدند حرف های خودشان را زدند و حتی برخی از آنان در رسانه ملی پا را فراتر گذاشتند و بلندگوی دشمن شدند و حرف دشمن را هم تکرار کردند و برخی از مبانی دین و ساختارهای نظام را زیر سوال بردند.

به تعبیر مقام معظم رهبری در مناظره‌ها تنوع سلایق مشاهده شد، در مناظره‌ها، بعضی کاندیداها از مواضع انقلاب دفاع کردند و با ادب و رعایتهای لازم شرعی سخن گفتند ولی برخی، بداخلاقی‌هایی کردند که مایه تأسف است.

ثالثاً؛ مراکز افکارسنجی در نظرسنجی‌های انتخاباتی که به منظور سنجش نگرش مردم ایران درباره انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۰ انجام می دادند، در فروردین ماه سال جاری یک نظرسنجی در مقیاس ملی انجام دادند و در آن از شهروندان پرسیده بودند «برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری چه تصمیمی گرفته‌اید؟» که نتایج آن بدین ترتیب است: ۳/۴۳درصد از پاسخگویان گفته‌اند که در انتخابات ریاست جمهوری شرکت خواهند کرد، ۴/۷درصد به احتمال زیاد شرکت خواهند کرد، ۲۰/۸درصد هنوز تصمیم نگرفته‌اند، ۵/‌۸ درصد احتمال کمی دارد شرکت کنند و ۲۵/۳ درصد به هیچ وجه شرکت نخواهند کرد.

در نظرسنجی دیگری که هفته اول اردیبهشت ماه توسط مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما انجام شده است ۳۲ درصد از مردم برای حضور در صندوق‌های رای اعلام آمادگی کرده‌اند.

تمام این نظرسنجی‌ها در یک موضوع واحد با یکدیگر مشترک بودند و آن نارضایتی از وضعیت معیشتی و اقتصادی و مهم‌ترین فاکتور برای عدم شرکت در انتخابات.

در خصوص همین مهم‌ترین فاکتور برای عدم شرکت در انتخابات یعنی نارضایتی از وضعیت معیشتی و اقتصادی  بیشتر توضیح می دهید؟

واقعیت این است که عملکرد دولت آقای روحانی در دوره‌های ۱۱و۱۲ و نابسامانی اقتصادی، ‌ اوضاع آشفته بازار ارز و افزایش قیمت کالاهای تولیدی و مصرفی، بالا رفتن قیمت مسکن، افزایش فاصله طبقاتی و گره زدن حل مشکلات کشور به برجام بی‌فرجام نارضایتی‌های زیادی را میان طبقات مختلف اجتماعی در پی داشته و حتی باعث تنزل محبوبیت دولت به ‌ویژه در دو سال آخر فعالیتش شده است و حتی در برخی نظرسنجی‌ها این تنزل به زیر۱۰ درصد رسیده است.

علاوه بر این پاسخگو نبودن مسئولان به‌ویژه مدیران اجرایی دولت یازدهم، یکی از دلایل مهم برای سردی انتخابات بود.

از سویی دیگر، بد اجرا کردن برخی مصوبات به‌ویژه در حوزه افزایش نرخ بنزین هم که با وقایع فتنه برانگیز آبان گره خورده، باعث شکاف بیشتر میان مردم و مسئولان اجرایی شده است. این در حالی بود که رئیس‌جمهوری و معاون اول او وعده داده بودند بعد از روی کارآمدن دولت دوازدهم زمینه برای گشایش‌های اقتصادی فراهم است. در صورتی که چنین اتفاقی نیفتاد و دولتمردان بیش از آن‌که به بالابردن توان کشور در برابر تحریم‌ها به‌واسطه تکیه بر پتانسیل داخلی توجه داشته باشند، عمده نگاه خود را معطوف به حل مساله برجام کردند.

بنابر این، رصد اخبار انتخاباتی بیانگر این است که مردم از وضعیت معیشتی و اقتصادی و عملکرد دولتمردان ناراضی بودند و این خود مهم‌ترین فاکتور برای کاهش مشارکت  بود.

بسیاری از جریان های سیاسی و رسانه ایِ مخصوصاً غربی با پرداختِ گسترده به مشارکت ۴۸.۸ درصدی در انتخابات ایران، سعی داشته اند تا از کلیت سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری کشورمان مشروعیت زدایی کرده و آن را به عنوان نشانه ای از تضعیف نظام و ساختار سیاسی ایران ارزیابی کنند. در این باره چه می فرمایید؟

عرض کردم نرخ مشارکت در انتخابات کشورها به عوامل گوناگونی بستگی دارد، یکی از عوامل موثر در کاهش نرخ مشارکت در دو سال اخیر ویروس کرونا بوده است. سایت www.idea.net وابسته به موسسه معتبر و بین‌المللی دموکراسی و همکاری‌های انتخاباتی (IDEA) با بررسی میزان مشارکت در انتخابات ۱۵ کشور اروپایی و آسیایی طی سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ که دنیا درگیر ویروس کرونا بوده است، اعلام کرده که میزان مشارکت در اغلب این کشورها به زیر ۵۰ درصد کاهش یافته و متوسط میزان تاثیر کرونا در کاهش مشارکت را ۱۴/۴۰ درصد ارزیابی کرده است.

علاوه بر این امروز در دنیا بین ۳۰ تا ۴۰ درصد واجدین حق رای در انتخابات شرکت نمی‌کنند، آیا این طیف مخالف نظام حاکم بر کشور خود هستند؟!

بنابراین شرکت مردم ایران در انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ۲۸ خرداد؛ نه تنها جای سوال، تخطئه و موج سازی و موج سواری بدخواهان ملت ایران را ندارد؛ بلکه مایه مباهات، سربلندی و سرافرازی ملت و کشور عزیزمان ایران است.

به تعبیر مقام معظم رهبری امید بیگانگان این بود که بر اثر این بهانه‌ها مشارکت در انتخابات به ۲۰ تا ۲۵ درصد برسد که این امید محقق نشد. و با وجود همه این مسائل، مردم با صفوف پر شور و اظهارات پر انگیزه خود از ساعات اول صبح، حماسه عظیم و واقعی آفریدند و مشت محکمی بر سینه تحریم‌کنندگان و مخالفان و معارضان انتخابات زدند.

همجنین، اگر یک تحلیل مقایسه ایِ میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری ایران با میزان مشارکت مردم در انتخابات دموکراسی های غربی در بیش از ۲۰ سال اخیر  داشته باشیم، متوجه می شویم که میزان مشارکت سیاسی در کشور خودمان، با توجه به نوپا بودنِ رویه های دمکراتیک در ایران، در مقایسه با دموکراسی های غربی، آمارهای قابل توجهی را به ثبت رسانده و در مقایسه با آمریکا به عنوان مدعی ترین کشور دموکراسی،   وضع بهتری (از لحاظ شاخص مشارکت) دارد.

چرا که بررسی آمارهای انتخاباتی اعم از پارلمانی و ریاست جمهوری در ایران بعد از انقلاب، از معدل و رده خوبی به نسبت بسیاری از کشورهای منطقه و غربی برخوردار بوده است.   در طول چهار دهه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران بارها انتخابات در ادوار مختلف و با محوریت مجلس، ریاست جمهوری، شوراهای شهر و روستا و خبرگان را تجربه کرده است. در همه این ادوار مشارکت مردم عمدتا بالای ۵۰ و فرد یا افراد برگزیده، حائز اکثریت آرا بود. در دوره اول ۶۹/۸۶ درصد، دوره دوم ۶۴/۲۴ درصد، دوره سوم‌ ۷۴/۲۶ درصد، دوره چهارم ۵۴/۷۸ درصد، دوره پنجم ۵۴/۵۹ درصد، ‌ دوره ششم ۵۰/۶۶ درصد، دوره هفتم ۷۹/۹۲ درصد، ‌دوره هشتم ‌۶۷/۷۷ درصد، دوره نهم ۶۲/۶۶درصد، ‌ دوره دهم ‌۸۵ درصد، دوره یازدهم ۷۲/۷ درصد و دوره دوازدهم ۷۳/‌۰۷ درصد مشارکت خود را به ثبت رساندند.

پس از زمان اعلام نتایج، اظهارنظرهای فراوانی درباره دلایل افزایش آرای باطله در این دوره بیان شد، در این زمینه هم توضیح بفرمایید؟

مطابق ماده ۲۵ قانون انتخابات ریاست جمهوری، آراء غیرقابل‌خواندن، آرایی که از طریق خریدوفروش به‌دست‌آمده باشد و آرایی که سفید به صندوق ریخته شده باشد جزء آرای باطله به‌حساب می‌آیند. مقام معظم رهبری روز دوشنبه ۷ تیرماه در دیدار رئیس و مسئولان قوه قضائیه از آرای باطله تحلیلی ارائه دادند  و فرمودند: {آن‌کسی که می‌آید در شعبه‌ی رأی‌گیری می‌خواهد رأی بدهد، با صندوق قهر نکرده، می‌خواهد رأی بدهد، نگاه می‌کند می‌بیند شخصی که قبول دارد در این مجموعه‌ی نامزدها نیست، خب این چه‌کار کند؟ می‌تواند قهر کند بگوید حالا که شخص موردنظر من در فهرست این نامزدها نیست من رأی نمی‌دهم، می‌تواند برود، اگر قهر نکرد، نرفت و رأی داد و اسم همان شخص را نوشت که این می‌شود آراء باطل یا رأی سفید انداخت، پس این پیداست که به صندوق رأی علاقه‌مند است، پیداست که با صندوق رأی قهر نکرده، پیداست که به‌نظام علاقه‌مند است} این تحلیل به ما می گوید فردی که پای صندوق رأی حاضر می‌شود حتماً طرفدار و معتقد به‌نظام جمهوری اسلامی است، اما فردی که به معیارها و ویژگی‌های وی نزدیک باشد، در فهرست نامزدهای انتخاباتی وجود نداشته است.

و من یک چیز دیگر اضافه کنم و آن اینکه اگر قرار باشد به‌صورت دقیق‌تری آرای باطله تحلیل شود ضرورت دارد تا دقیقاً ترکیب آرای باطله نیز موردتوجه قرار گیرد. احتمالاً آرایی در صندوق‌ها اشتباهی انداخته‌شده‌اند، درصدی از آن‌ها سفید است، درصدی غلط و ناخوانا و احتمالاً اسامی دیگری خارج از فهرست نامزدها نیز در برگه‌های رأی نوشته‌شده باشد که اگر قرار باشد نظر جامع‌تری دراین‌باره ارائه داد حتماً این مسئله نیز باید موردتوجه قرار گیرد.