به گزارش خبرگزاری حوزه، دکتر جبار رحمانی سرپرست گروه مطالعات علم و فناوری از موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در سلسله وبینارهای دینداری، وبینار سوم، که در مرکز ملی مطالعات و سنجش دینداری و با همکاری موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران به جهت نقد و بررسی کتاب «امید در آستانگی، واکاوی سه زیارت سانتیاگو دِ کامپوستلا، حج و اربعین» برگزار شد، گفت: وضعیت اتوپیک یا وضعیت زیارت ناشی از امر آیینی در نهایت نسبت خیلی جدی و معناداری با وضعیت عادی دارد.
وی ادامه داد: این نسبت در این کتاب به دلیل خوانش محدودی از اتوپیا، امید، تولید معنا یا وجه خلاق در خلال آیین مغفول شده است.
سرپرست گروه مطالعات علم و فناوری، اظهار داشت: ایده نویسنده بسیار تحلیل گر، جالب و توضیح دهنده است؛ لکن تفسیر مفاهیم در این کتاب می بایست به طور وسیع تری باشد.
رحمانی با اشاره به توضیحات خوب نویسنده کتاب در رابطه با وضعیت اتوپیک، گفت: چطور رفتن به وضعیت اتوپیک حاصل مشارکت شخص در موقعیت آیینی بوده؛ هنگامی که شخص در یک روز وضعیت خود را از مناسبات، مکان، روابط خارج شده به تعدیق در آورد؛ وارد یک موقعیت، مناسبات و هنجارهای نوینی شده که برابری خواهانه، انسانی تر، مساوات طلبانه و معطوف به یک امر قدسی فراگیر می باشد.
وی با اشاره به انتزاعی بودن اتوپیا در کتاب«امید در آستانگی، واکاوی سه زیارت سانتیاگو دِ کامپوستلا، حج و اربعین» افزود: با خوانش متن زیارت به طور کامل اتوپیای واقعی اتفاق می افتد؛ آنچه در منابع شیعه آمده یک فرایند فرار نیست، بلکه به طور کامل فرایند تغییر است.
رحمانی تاکید کرد: از جمله نکاتی که در این کتاب از دید نویسند مورد غفلت قرار گرفت، تمرکز بر درک موقعیت مکانی یا فضایی از اتوپیا می باشد.
سرپرست گروه مطالعات علم و فناوری، گفت:در بخش بندی های کتاب مورد بحث بسیار به مکان اشاره شده؛ در حالی که مفهوم آیین فقط بردن شخص به یک مکان متفاوت نمی باشد.
وی ضمن اشاره به عدم بهره گیری از زمان قدسی، گفت: هنگامی که فقط از دید مکانی به مسئله نگاه کنیم از رابطه بین اربعین و ایده های آخرالزمانی شیعه مثل ظهور مغفول می شویم؛ پیاده روی اربعین بسیار با ظهور پیوند پیدا کرده اما در این کتاب بیشتر مکان توضیح داده شده و کمتر به زمان می پردازد.
رحمانی اضافه کرد: با گنجاندن مفهوم زمان، کنار گذاشتن مفهوم فرار و به نوعی یک تعامل متفاوت، کتاب «امید در آستانگی، واکاوی سه زیارت سانتیاگو دِ کامپوستلا، حج و اربعین» سازِکار خیلی قوی تری پیدا می کند.
سرپرست گروه مطالعات علم و فناوری بیان داشت: به مفاهیم زیارت و هویت بسیار کوتاه پرداخته شده؛ در حالی که هویت به عنوان یک مسئله مهم آیین جهان اجتماعی و انسانیت را می سازد؛ نمی توان بدون آن انسان گونه زندگی کرد.
در ادامه ، محمد نصراوی نویسنده کتاب «امید در آستانگی، واکاوی سه زیارت سانتیاگو دِ کامپوستلا، حج و اربعین» در ضمن اشاره به نقدهای دکتر جباری گفت: زمان و مکان، هنگامی تقدس پیدا می کند؛ که به مفهوم آرمان شخص، انسان کامل یا اتوپیکس و امام ارتباطی داشته باشد.
وی افزود: نگاه تشیع بیشتر به شخص اتوپیک است و البته در این کتاب زمان و مکانی که مربوط به شخص اتوپیک می باشد قابل کار کردن است.
وی با اشاره به نقد دیگر از آقای رحمانی در رابطه با عدم پرداختن به موقعیت برگشت، گفت: در این کتاب سفر را نیمه کاره رها کردم؛ از دید من به عنوان نویسنده در موقعیت های موقتی ممکن است برگشتی وجود نداشته باشد.
نصراوی تاکید کرد: آیین، ترجمه مادی و انسانی مفاهیم انتزاعی می باشد؛ یعنی انسان ها در فرهنگ خود با آیین ها مفاهیم انتزاعی را ترجمه کرده اند.
در ادامه دکتر محمدرضا قائمی نیک عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه علوم اسلامی رضوی به نقد و بررسی کتاب «امید در آستانگی، واکاوی سه زیارت سانتیاگو دِ کامپوستلا، حج و اربعین» پرداخت و افزود: یکی از دلایل توجه به این کتاب جرأت نویسنده در اتخاذ چهارچوب نظری در کار می باشد؛ زیرا بسیاری از ارجاعات به مطالعات میدانی که حالت خاطره نگاری دارد در دراز مدت بی معنا شده و در کار دیده شود.
وی بیان داشت: در توضیح مفاهیم دینی از قلمرو مابعدالطبیعه استفاده نشده؛ یعنی قلمرو دین به معنای ماورائی خود از قلمرو شناختی ما کنار می رود.
قائمی نیک گفت: مفهوم امید در تفکر شیعی، نسبت به امامی معصومی که منشأ و مبنای هستی و واقعیت است شکل می گیرد؛ مفهوم امید نیز از واقعیت سرچشمه می گیرد.
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه علوم اسلامی اظهار داشت: نسبت زندگی روزمره با وضعیت اتوپیایی را نمی شود توضیح داد؛ در واقع امام معصوم(ع) در عصر غیبت، همراه زندگی روزمره ما نیست؛ و ما گرفتار روزمرگی دور از قلمرو اتوپیایی شده ایم؛ اما این به این معنا نیست، که زیارت یا مفهوم امام، جایی در زندگی روزمره ما ندارد.
وی با اشاره به نقد مسئله فقه و احکام فقهی در کتاب «امید در آستانگی، واکاوی سه زیارت سانتیاگو دِ کامپوستلا، حج، و اربعین» بیان داشت: فقه در جهانی معنا دارد؛ یعنی فقه به مثابه یک علم هنگامی در زندگی روزمره تأثیرگذار است، که بر یک بنیاد نظری استوار باشد؛ کلام معصوم عین واقعیت، حقیقت و معرفت است و ما در فرایند تفقه سعی می کنیم احکام فقهی را استخراج کنیم؛ زیرا معتقدیم این شیوه درست رسیدن به حقیقت است.
قائمی نیک بیان داشت: در بحث زیارت تاکید می شود که احکام فقهی را در زندگی روزمره انجام بدهیم؛ و زیارت که یک امر مستحب است می تواند کمک کننده باشد.
